Chuyên gia cảnh báo tác hại không ngờ của "bẫy thao túng" gaslighting trong tình cảm

Dấu hiệu nhận biết "bẫy gaslighting" trong các mối quan hệ tình cảm

Theo nhà Tâm lý học Robert Sternberg và các nghiên cứu về những mối quan hệ xã hội cho rằng, một mối quan hệ tình cảm lành mạnh cần sự thân mật, đam mê và sự cam kết. Trong đó, việc giao tiếp bình đẳng, cởi mở là "chìa khóa" giúp củng cố sự thân mật, từ đó góp phần phát triển hai yếu tố còn lại. Ngược lại, trong mối quan hệ không lành mạnh, rất có thể bạn đang trở thành nạn nhân hay thủ phạm của "bẫy thao túng" gaslighting mà không biết.

Nhiều năm trước đây, gaslighting từng chỉ được dùng để nói về sự thao túng nặng nề đến nỗi có thể khiến ai đó gặp rối loạn tâm thần. Tuy nhiên, hiện nay, dấu hiệu của thao túng tâm lý tồn tại trong nhiều hoàn cảnh hơn, như công sở, gia đình hay tình cảm nói chung với các cấp độ khác nhau: nhẹ nhất là chối bỏ cảm xúc và quan điểm của người khác; nặng nhất là khiến người ta tự nghi ngờ năng lực nhận thức.

Vì thế, để nhìn ra những biển hiện sơ khởi của gaslighting, chúng ta có thể quan sát cách giao tiếp trong mối quan hệ mình đang có. Điển hình như việc nạn nhân của gaslighting cảm thấy mình trở nên rụt rè hơn trước đối phương; thường xuyên nghi ngờ cảm xúc, suy nghĩ của bản thân và tin những gì đối phương nói về mình là đúng; thường xuyên cảm thấy mình quá nhạy cảm và bảo vệ đối phương trước những góp ý từ người thân cận; không dám thẳng thắn nêu lên quan điểm hay bộc lộ cảm xúc của bản thân, cảm thấy vô vọng, không đủ năng lực hay không có giá trị.

Gaslighting dễ xảy ra khi giao tiếp gặp trục trặcđồng thời cá nhân yếu thế có xu hướng rơi vào trạng thái lo lắng, không đủ tự tin nói ra nhu cầu của mình, từ đó dần dần bị thao túng tâm lý.

"Gaslighting" là hiện tượng hay thủ thuật thao túng tâm lý xuất hiện trong một khoảng thời gian dài, khiến nạn nhân tự nghi ngờ chính suy nghĩ, cảm xúc và sự tỉnh táo của bản thân. Ảnh minh họa.

Giao tiếp độc hại - nguồn cội của "bẫy gaslighting"

Các nghiên cứu cho thấy, người có phong cách giao tiếp thụ động thường rơi vào trạng thái mắc "bẫy gaslighting" mà chính bản thân cũng không nhận ra. Ngoài ra, còn có kiểu giao tiếp gây hấn thụ động, giao tiếp bạo lực. Nếu như giao tiếp thụ động thường xuất hiện ở người bị gaslight thì giao tiếp gây hấn thụ động, bạo lực hoàn toàn có thể ứng dụng với cả hai phía.

Người có phong cách giao tiếp thụ động thường không bộc lộ sự tức giận mà thay vào đó là chịu đựng, để cảm xúc tiêu cực dồn ứ. Khi không chịu được nữa, họ bùng nổ trong vài khoảnh khắc, sau đó hối hận rồi quay về sự thụ động thường trực. Biểu hiện cho phong cách giao tiếp này là họ thường cảm thấy: “Tôi không thể tự bảo vệ bản thân mình”, “Tôi bị mọi người chèn ép và bắt nạt", “Không ai quan tâm tới cảm xúc của tôi", “Tôi không biết phải làm gì cho bản thân mình".

Với phong cách giao tiếp gây hấn thụ động, cả người bị gaslight và gaslighter (kẻ thao túng) đều có thể phát sinh hành vi gây hấn thụ động. Nghĩa là bên ngoài họ có vẻ ổn và hợp tác nhưng thực chất họ đang thể hiện sự tức giận một cách gián tiếp - thông qua thái độ khó chịu hay khinh thường nửa kia. Người có phong cách này có thể nhanh cho qua vấn đề nhưng lại có thái độ vùng vằng ngay sau đó; cảm thấy không hài lòng nhưng không nói với người trong cuộc mà đi than vãn với người xung quanh; mỉa mai thay vì nêu vấn đề một cách thẳng thắn.