Nghiên cứu - Trao đổi 10/04/2025 09:46
Năm 2025 này chúng ta cũng sẽ kỉ niệm những cột mốc đặc biệt trong quan hệ Việt - Mỹ. Đó là kỉ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao (1995 - 2025) và hơn 200 năm giao lưu nhân dân Việt - Mỹ…
Nhớ lại vào ngày 9/12/2006, cách đây gần 20 năm, Thượng nghị viện Mỹ đã thông qua Quy chế quan hệ thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) với Việt Nam và Hạ nghị viện Mỹ cũng đã thông qua dự luật PNTR đối với Việt Nam. Việc Quốc hội Mỹ thông qua PNTR với Việt Nam đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Mỹ tiếp cận thị trường của Việt Nam. Đến ngày 10/9/2023 quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được kí kết, mở ra một kỉ nguyên mới trong quan hệ giữa hai nước ...
 |
Như vậy, nếu tính từ năm 1819, khi “Bộ Ngoại giao” đầu tiên của Việt Nam có tên là “Nghinh Tân Quán” ở Sài Gòn, do vua Gia Long ban chiếu thành lập, đã từng tiếp thương nhân người Mỹ đầu tiên đến Việt Nam thông qua cảng Bạch Đằng - Đà Nẵng. Đó là John Whire - thuyền trưởng một tàu buôn của Mỹ. Tuy vậy ông John tới Việt Nam lúc này chỉ với một mục đích thương mại thuần túy. Chỉ đến năm 1832, sau gần 13 năm chính phủ Hoa Kỳ mới bắt đầu đặt quan hệ ngoại giao chính thức với triều đình nhà Nguyễn.
Theo sách “Đại Nam Thực Lục Chính Biên Đệ Nhị Kỉ” đã được các triều đình phong kiến nước ta ghi có đoạn: “... Vào năm Minh Mạng thứ 13, một chiếc thuyền của nước Nhã Di Lý - tên nước Mỹ của thời này còn gọi là Ma-Li-Căn; Tân Anh Cát Lợi hoặc Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, cập bến Vũng Lâm (Vũng Rô) tỉnh Phú Yên. Quốc trưởng nước ấy phái 2 người là Nghĩa Đức Môn La Bách (tức Edmund Roberts) và đại úy Đức Giai Tâm Gia (tức Georges Thompson) đem quốc thư đến cầu giao hảo thông thương”. Được tin này, Cơ mật viện của triều đình Huế lập tức họp triển khai kế hoạch nghinh tiếp. Vua Minh Mạng sai tướng Nguyễn Tri Phương và Lý Văn Phúc phối hợp với tỉnh Phú Yên cùng đón tiếp ngay trên thuyền của Mỹ, yến tiệc được khoản đãi rất chu đáo. Minh Mạng cũng phê chuẩn cho tàu của Mỹ lần sau được neo đậu ở bến cảng tại vịnh Sơn Trà - Đà Nẵng. Tuy vậy nhà vua cũng có lệnh cấm người Mỹ lên bờ làm nhà và không được vượt qua các kỉ cương phép tắc của triều đình Huế…”.
Khi người Mỹ đến Việt Nam lần thứ 2 vào năm 1836, vào khoảng tháng 4 năm Minh Mạng thứ 17, trên một chiếc thuyền buôn hiệu Peacock, do Đại úy E.P. Kennedy làm thuyền trưởng cập bến Sơn Trà - Đà Nẵng. Vua Minh Mạng liền sai Hộ bộ Thị Lang Đào Trí Phú và Lại bộ Thị Lang Lê Bá Tú cùng các thuộc hạ đến nơi ủy lạo, thăm hỏi. Khi phái đoàn triều đình nhà vua đến thì E. Robert - Đặc phái viên của chính phủ Mỹ đang bị lâm trọng bệnh nên không đón tiếp được. Nhà vua cho người phiên dịch xuống thuyền chuyển lời thăm hỏi, sau đó họ cũng đáp lễ bằng cách đưa người đến cảm ơn.
Đến ngày 25/5/1836, thuyền buôn Peacock (Mỹ) nhổ neo ra đi. Theo tư liệu lịch sử thì ngay từ thời điểm năm 1836, chính phủ Mỹ đã manh nha việc làm ăn buôn bán với Việt Nam. Bản dự thảo Hiệp định thương mại Việt - Mỹ đầu tiên được chính phủ Hoa Kỳ giao cho Đặc phái viên E. Robert mang đến nước ta gồm 8 điều, dài khoảng 2 trang viết tay để trình lên nhà vua, nhằm mở rộng quan hệ buôn bán với người Việt.
Theo sách sử để lại, lúc đó đã có những lời can gián của các quan triều đình nhà Nguyễn rằng: Nhà vua không nên quan hệ với người phương Tây, vì họ rất giảo quyệt. Vua Minh Mạng không nghe và vẫn sai cấp dưới đón tiếp người Mỹ. Do nhiều nguyên nhân khách quan của tình hình thế giới khi ấy nên mối quan hệ giao thương giữa triều đình Huế và chính phủ Mỹ không được suôn sẻ.
Nghiên cứu lại các sự kiện nói trên, chúng ta có thể khẳng định mối quan hệ giao lưu nhân dân và quan hệ mua bán giữa người Việt Nam và người Mỹ rất bền vững và ít ra cũng đã được khởi xướng từ cách đây hơn 200 năm - hơn 2 thế kỉ đã trôi qua với biết bao thăng trầm và đổi thay của lịch sử, ngày nay cơ hội phát triển quan hệ thương mại giữa Việt Nam và Mỹ đang mở ra một tương lai tốt đẹp sẽ tạo điều kiện cho Mỹ tiếp cận thị trường đang tăng trưởng nhanh của Việt Nam và mở ra một kỉ nguyên mới trong quan hệ giữa hai nước.
Việc Quốc hội Mỹ thống nhất kí kết quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ vào ngày 10/9/2023, cách nay gần hai năm cũng là một sự kiện lịch sử, tôn vinh giá trị chung và làm sâu sắc hơn mối quan hệ hợp tác giữa hai nước, cùng hướng tới kỉ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao Hoa Kỳ - Việt Nam vào năm 2025.
