Cây phướn làng Nành…

Hội làng mở suốt 3 ngày, từ mồng 4 đến mồng 6 tháng Hai âm lịch. Lễ hội rất to, khách thập phương trẩy Hội Nành nườm nượp. Lễ có đọc kinh Giảng Báng, có Lục cúng… Hội có chèo, tuồng, hát Trống quân, vật, chọi gà… suốt ngày đêm. Đặc biệt có rước từ các thôn lên Chùa Cả và chung quanh cây phướn ở giữa sân chùa.

Để có cây phướn, từ trước Lễ hội cả tháng trời, các cụ cao niên làng Nành đi “rẻo” khắp các lũy tre quê, kiếm bằng được cây tre to nhất, cao nhất. Cách Lễ hội vài ngày, cây tre được đem về sân chùa. Nhà sư trụ trì cùng các cụ tự tay đính vào ngọn tre hình con quạ ngậm dải lụa trắng dài khoảng 2/3 cây tre, tốp trai làng theo lệnh vị sư dựng lên thành cây phướn. Theo cố GS Trần Quốc Vượng, không có làng xã thứ hai nào ở Việt Nam có cây phướn như ở đây và nó đã gắn bó với dân làng Nành cả ngàn năm với một huyền thoại về “cái Tâm” trong hồn người…

Chuyện rằng, từ hồi rất xa, khi đạo Phật mới du nhập, ở làng Nành có một ngôi chùa nhỏ. Vị Khâu Đà La đến từ Ấn Độ đã chọn chùa làm nơi dừng chân khi sang truyền đạo ở vùng Hà Nội - Bắc Ninh. Ngày ngày vị sư thắp hương giảng đạo ở chùa hoặc đi truyền đạo trong vùng, tối về nghỉ ở giường đá (Thạch Sàng) bên chùa.

Khi chùa Nành đến kì trùng tu, dân làng bảo nhau đóng góp và tỏa đi quyên giáo. Bên khúc sông Thiên Đức chảy qua cuối làng có một người độc thân làm nghề đánh cá, tài sản chỉ có con thuyền nát và 2 chiếc khố, một chiếc đang mặc, một chiếc còn mới vẫn để dành. Khi đoàn người quyên giáo qua sông, người dân chài nọ xin được chở quá giang không lấy thù lao, nhưng trong lòng thấy không yên vì không có chút tiền bạc nào góp cho công việc đại sự của làng. Từ đáy lòng người dân chài nghèo bỗng vụt lên tia sáng thật thà đôn hậu, là dùng chiếc khố mới của mình để cung tiến. Đoàn quyên giáo thẳng thừng từ chối món đồ bất kính kia, giận dữ không xuống đò và quyết định quay về vì cho rằng chuyến đi đã bị người dân chài “bôi bẩn”.

Đã mấy ngày nhịn đói vì không đánh được cá, muốn giúp người qua sông cũng không được, muốn cung tiến tài sản quý giá nhất của mình lại bị khinh rẻ, người dân chài nghèo liền tự mổ bụng, bày ruột gan ra cho dân làng thấu hiểu tấm lòng thành thực của mình. Sự việc xảy ra trong tích tắc khiến mọi người bàng hoàng sợ hãi. Đúng lúc đó, có hai con quạ sà xuống cắp đi toàn bộ ruột gan của người dân chài bay về hướng chùa Nành. Đến cây đa cổ thụ che giường đá Thạch Sàng, nơi nghỉ của Khâu Đà La, hai con quạ thả bộ lòng xuống, cùng kêu to lên ba tiếng kinh động cả vùng rồi bay mất hút về phía mặt trời lặn…

Chứng kiến sự việc trên, sư Khâu Đà La chắp tay về hướng quạ bay, lần tràng hạt, miệng không ngớt tụng niệm kinh bồ tát… Sau đó, Ngài cho tìm cây tre cao nhất làng dựng ở giữa sân chùa. Trên đỉnh ngọn tre tạo hình con quạ ngậm dải lụa dài tượng trưng cho tấm lòng trong sáng của người dân chài nghèo hướng về cõi Phật… Ngài lại cho dựng hai cây tre khác thấp hơn ở bên bờ ao Rối trước chùa, trên ngọn tre treo hai dải lụa ngắn tượng trưng cho hai cái khố của người đã khuất… Từ đó, thành thông lệ, hội Nành bao giờ cũng có cây phướn được dựng lên giữa sân chùa có hình con quạ cắp dải lụa buông dài, nhắn gửi một thông điệp cho các thế hệ người dân làng Nành và cả trăm vùng trẩy Hội chùa Nành về một tấm lòng thành.

Câu chuyện chiếc khố của người dân chài làng Nành cũng có phần đồng điệu với truyền thuyết về tấm lòng thơm thảo của bà lão nghèo xứ Huế cung tiến chiếc khuy bấm - tài sản duy nhất của mình - cho việc đúc chuông chùa Thiên Mụ. Cả hai đều chứa đựng vẻ đẹp lung linh bi tráng nhắc nhở chúng ta hướng tới thứ cần hướng tới - đó là cái tâm trong sáng của từng cá thể cũng như của cả cộng đồng còn quý gấp bội phần bạc vàng trên cõi đời này…

Ngẫm chuyện thời nay, không ít người đến nơi cửa Phật mang theo loảng xoảng kim tiền đóng góp, cùng với mâm cao cỗ đầy nhưng lại thiếu từ tâm thường nhật và thực sự họ đã hành động trái với Phật Đạo. Nhiều người đã tìm lại được chữ tâm cho chính mình khi đến với cây phướn làng Nành. Thực sự cây phướn làng Nành tỏa sáng có sức cuốn hút tâm linh khách thập phương về Lễ hội của làng… Truyền thuyết đẹp của làng Nành đã góp phần làm giàu thêm kho tàng huyền thoại tuyệt vời của dân tộc ta…

Nông Tử