Bước chuyển mới trong không gian Á - Âu

Không hề là ngẫu nhiên khi Tổng Thư kí Liên Hợp Quốc (LHQ) Antonio Guterres thăm chính thức Kazakhstan đồng thời phát biểu tại phiên họp SCO Plus ngày 4/7. Hội nghị còn có sự tham gia của lãnh đạo các nước: Thổ Nhĩ Kỳ, Belarus (nước sẽ trở thành thành viên chính thức của SCO tại sự kiện này), Mông Cổ, Azerbaijan, Qatar, Các Tiểu vương quốc Arập thống nhất (UAE) và Turkmenistan với tư cách quan sát viên và đối tác đối thoại. Các tổ chức quốc tế như Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), Hội nghị về các biện pháp hợp tác và xây dựng lòng tin ở châu Á, Tổ chức An ninh lương thực Hồi giáo, Cộng đồng các quốc gia độc lập (CIS), Tổ chức Hiệp ước An ninh tập thể (CSTO), Ủy ban Kinh tế Á - Âu đều cử đại diện cấp cao tham dự.

Chương trình nghị sự chính của Hội nghị thượng đỉnh tại Astana là “Tăng cường đối thoại đa phương: Theo đuổi hòa bình và phát triển bền vững”, qua đó tăng cường vai trò của SCO trong việc giải quyết các vấn đề quốc tế và khu vực hiện nay. Các nhà lãnh đạo dự kiến tập trung chủ yếu vào thương mại quốc tế và kinh tế để bảo đảm sự ổn định, an ninh khu vực, cơ sở hạ tầng, năng lượng, môi trường, y tế, du lịch, giáo dục, số hóa.

Chương trình nghị sự chính của Hội nghị thượng đỉnh tại Astana là Tăng cường đối thoại đa phương- Theo đuổi hòa bình và phát triển bền vững.

Theo kế hoạch, hội nghị sẽ thông qua hơn 20 văn kiện thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm Tuyên bố Astana, phản ánh quan điểm của SCO về các vấn đề quốc tế và khu vực hiện nay cũng như các nghiên cứu triển vọng, “Chiến lược phát triển SCO đến năm 2035”, “Chiến lược phát triển hợp tác năng lượng SCO đến năm 2030”, “Chương trình hợp tác chống khủng bố, chủ nghĩa li khai và cực đoan giai đoạn 2025 - 2027” và “Chiến lược phòng chống ma túy của SCO giai đoạn 2024 - 2029”.

Theo Tổng thống KazakhstanTokayev, các quyết định cuối cùng của hội nghị thượng đỉnh sẽ thể hiện đầy đủ những nguyên tắc cơ bản của “tinh thần Thượng Hải” đó là hữu nghị, tin cậy lẫn nhau, cùng có lợi và quan tâm đến lợi ích của nhau.

Củng cố an ninh trong không gian Á - Âu cũng là mục tiêu được Nga thúc đẩy. Trong cuộc họp với các quan chức ngoại giao giữa tháng 6 vừa qua, Tổng thống Nga Vladimir Putin khẳng định, trong bối cảnh thế giới đang trở nên đa cực, Nga cần thiết lập hệ thống an ninh ở khu vực Á - Âu theo hướng mở cửa cho tất cả các nước, kể cả các nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), để xây dựng một không gian Đại Á - Âu vì an ninh và thịnh vượng…

Một chủ đề được quan tâm tại hội nghị là việc xây dựng các hành lang giao thông xuyên Á - Âu, trong đó có dự án đường sắt Trung Quốc - Kyrgyzstan - Uzbekistan vừa được 3 nước kí kết. Tuyến đường sắt này bắt nguồn từ Kashgar thuộc Khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương (Tây Bắc Trung Quốc), sẽ đến Uzbekistan qua Kyrgyzstan và trong tương lai, có thể vươn tới Tây và Nam Á, trở thành tuyến đường sắt xuyên Á. Nga cũng tiếp tục thúc đẩy các dự án như hành lang vận tải Bắc - Nam toàn cầu, sẽ trở thành giải pháp thay thế thực sự cho việc vận chuyển hàng hóa theo hướng châu Âu. Hàng hóa từ Nga và các nước đối tác có thể đến các cảng của Ấn Độ và các nước vùng Vịnh Persic, bỏ qua cơ sở hạ tầng của châu Âu. Hành lang vận tải quốc tế Bắc - Nam là dự án do Nga, Iran và Ấn Độ khởi xướng từ hơn 20 năm trước, đã được hồi sinh từ năm ngoái, liên kết các tuyến đường sắt nối Nga, Iran, Azerbaijan và Ấn Độ.

Có thể thấy, những thay đổi địa chính trị đương đại đã và đang ảnh hưởng đến SCO, một tổ chức toàn cầu có tổng diện tích của các quốc gia thành viên chiếm hơn 60% lục địa Á - Âu. Chính vì vậy, SCO đang mang trong mình nền tảng của một trong những trụ cột cơ bản trong quan hệ quốc tế đương đại và có triển vọng phát triển mạnh. Điều mấu chốt là SCO và các đối tác phải xây dựng được chiến lược an ninh thống nhất để hiện thực hóa tham vọng trở thành nhân tố bảo đảm an ninh trong không gian Á - Âu.