COPD là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do bệnh hô hấp trên toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), bệnh COPD mạn tính xếp thứ ba trong số các nguyên nhân gây tử vong sớm. Điều đáng lo ngại là bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, mà chỉ có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách.
COPD là gì?
TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan cho biết: Bệnh COPD là một bệnh lý viêm mạn tính của đường thở. Bệnh này phải kéo dài qua nhiều năm tháng, dẫn đến tình trạng tắc nghẽn đường thở không hồi phục hoàn toàn và gây ra các triệu chứng cho người bệnh như ho, khạc đờm kéo dài và khó thở.
Ở những trường hợp nặng, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như suy tim, suy hô hấp. Nếu bệnh được phát hiện muộn, tiên lượng thường không tốt và việc điều trị gặp nhiều khó khăn. "Những trường hợp được phát hiện và quản lý sớm thì kết quả điều trị rất tốt. Vì vậy, chúng tôi rất mong các bệnh nhân có nguy cơ sẽ được chẩn đoán và điều trị sớm", bác sĩ Lan nhấn mạnh.
 |
| Người dân đo chức năng hô hấp để khám và điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. (Ảnh T.GVietnam+) |
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Theo TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan, về nguyên nhân chính xác của COPD thì chưa được xác định hoàn toàn, nhưng đã xác định được rất nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh. Cần phân biệt rõ giữa "nguyên nhân" và "yếu tố nguy cơ". "Nguyên nhân" là khi tiếp xúc chắc chắn sẽ gây bệnh, còn "yếu tố nguy cơ" là khi tiếp xúc có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.
Với COPD, các yếu tố nguy cơ chính bao gồm:
Yếu tố môi trường (quan trọng nhất):
Khói thuốc lá: Đây là yếu tố nguy cơ hàng đầu. Hút thuốc lá chủ động và thụ động đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Khói bụi ô nhiễm: Bao gồm khói bụi trong nhà (từ đun nấu bằng than, củi), ngoài trời và khói bụi, hóa chất tại nơi làm việc (khói công nghiệp).
Yếu tố cơ địa (nội tại):
Di truyền: Một số trường hợp thiếu hụt men Alpha-1 antitrypsin có tính di truyền có thể gây ra COPD.
Quá trình phát triển phổi bất thường: Trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc người có tiền sử nhiễm trùng hô hấp nặng, tái đi tái lại khi còn nhỏ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của phổi, làm tăng nguy cơ mắc bệnh sau này.
Yếu tố kinh tế - xã hội: Những người có mức sống và điều kiện kinh tế xã hội thấp thường có nguy cơ mắc COPD cao hơn.
Trong các yếu tố trên, hút thuốc lá là vấn đề lớn nhất và có thể can thiệp được.
Bệnh COPD được ví như "kẻ thù thầm lặng" vì bệnh tiến triển rất âm thầm. Nhiều người bệnh chỉ đến khám khi bệnh đã ở giai đoạn nặng. Để phát hiện sớm bệnh COPD cần chú ý:
Nhóm đối tượng nguy cơ cao: Những người có tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ kể trên, đặc biệt là người có tiền sử hút thuốc lá, thuốc lào nhiều năm, hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm.
Các triệu chứng lâm sàng sớm: Ho, khạc đờm kéo dài: Ho dai dẳng, thường vào buổi sáng, có thể có hoặc không có đờm. Tình trạng này kéo dài nhiều tháng, nhiều năm.
Khó thở khi gắng sức: Đây là triệu chứng quan trọng nhất. Ban đầu, người bệnh chỉ thấy khó thở khi gắng sức nhiều (leo 5-6 tầng cầu thang, chạy bộ). Dần dần, tình trạng khó thở xuất hiện ngay cả khi gắng sức nhẹ hơn (leo 1-2 tầng lầu, đi bộ nhanh) và cuối cùng là khó thở cả khi nghỉ ngơi.
"Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao và có một trong các triệu chứng trên, đặc biệt là ho khạc đờm kéo dài và khó thở tăng dần, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa Hô hấp để được thăm khám", bác sĩ Lan khuyến cáo.
TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan cũng nhấn mạnh, dựa trên các yếu tố nguy cơ, chúng ta có thể chủ động phòng ngừa COPD bằng các biện pháp sau:
Tránh xa các yếu tố nguy cơ từ môi trường:
Không hút thuốc lá: Nếu bạn chưa hút, đừng bao giờ thử. Nếu bạn đang hút, hãy bỏ thuốc ngay. Nếu đã bỏ, hãy quyết tâm không hút lại.
Tránh khói bụi: Đeo khẩu trang khi ra đường, cải thiện môi trường sống và làm việc, đảm bảo thông thoáng, sạch sẽ. Công nhân làm việc trong môi trường độc hại cần trang bị bảo hộ lao động đầy đủ.
Tăng cường sức khỏe chung và sức khỏe đường hô hấp:
Duy trì sức khỏe thể chất: Tập thể dục đều đặn, có chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học.
Phòng ngừa nhiễm trùng hô hấp: Tránh để bị các đợt nhiễm trùng hô hấp tái đi tái lại.
Chủ động phòng bệnh bằng y tế:
Tiêm phòng: Tiêm vắc-xin phòng cúm hàng năm và vắc-xin phòng phế cầu để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Quản lý tốt các bệnh mạn tính khác: Nếu có các bệnh nền như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh tim mạch, cần kiểm soát tốt các bệnh này.
Chương trình phòng chống COPD đã được triển khai từ năm 2011, tiến hành khám sàng lọc và phát hiện rất nhiều ca bệnh trong cộng đồng để đưa vào quản lý. Vì vậy, người dân không nên ngần ngại đi khám sớm.
TS.BS. Đoàn Thị Phương Lan khẳng định rằng, cả những người chưa mắc và đã mắc COPD cần phải sống một cuộc sống hết sức lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần.
Về thể chất: Hãy tạo ra một môi trường sống trong lành, sạch sẽ, và quan trọng nhất là không có khói thuốc lá.
Luôn sống khỏe: Tập luyện, ăn uống khoa học để nâng cao sức đề kháng.
Kiểm soát tốt bệnh nền: COPD thường đi kèm và làm nặng thêm các bệnh lý khác. Vì vậy, việc quản lý sức khỏe toàn diện là vô cùng cần thiết.
"COPD là bệnh mạn tính nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát được nếu phát hiện sớm. Người cao tuổi, đặc biệt là người từng hút thuốc, làm nghề tiếp xúc khói bụi cần đặc biệt chú ý đến sức khỏe hô hấp, đừng bỏ qua các dấu hiệu ho, khó thở", bác sỹ Lan nói.
 Phát huy tốt vai trò người cao tuổi trong kỉ nguyên chuyển mình của dân tộc Trong bối cảnh đất nước đang thực hiện cuộc cách mạng về tổ chức bộ máy, tinh gọn biên chế, sắp xếp lại đơn vị ... |
 Bộ Y tế cảnh báo bệnh thương hàn sau mưa lũ Theo Bộ Y tế, sau mưa lũ, nước ngập kéo theo rác thải, vi khuẩn, hóa chất ô nhiễm… tràn lan khắp nơi, tạo điều ... |
