Văn hóa - Thể thao 20/09/2022 09:55
Tỉnh An Giang có đông người Chăm nhất ở Nam Bộ với khoảng 14.000 người. Khác với người Chăm Trung Bộ theo đạo Bà-la-môn hoặc Bà-ni, người Chăm ở Nam Bộ theo đạo Islam (Hồi giáo), nên có nhiều sự khác biệt. Người Chăm ở Nam Bộ hiện nay thực chất là cộng đồng Chăm và Mã Lai. Họ cùng với người Việt, Hoa, Khmer góp phần tạo nên diện mạo văn hóa đa dạng vùng văn hóa Nam Bộ.
Nét đẹp độc đáo trang phục của người Chăm ở Nam Bộ vừa bảo đảm tính ứng dụng, thẩm mĩ sáng tạo, đồng thời lưu truyền những giá trị văn hóa tộc người vừa kín đáo, vừa có màu sắc thu hút.
Với nam giới, ngoài áo và xà rông, họ thường đội nón cả khi ra khỏi nhà lẫn ở trong nhà. Thông dụng là nón kapeak làm bằng vải nỉ, nhung đen, hoặc chỉ trắng… trên nón có thể thêu thêm hoa văn. Người cao tuổi và trẻ em thường đội nón bằng chỉ trắng, vốn có nguồn gốc từ người Islam ở Malaysia. Riêng những đàn ông đã hành hương sang thánh địa Mecque được tôn kính mang tước hiệu Hadji sẽ đội khăn vuông gọi là khăn hadji. Các vị Imam (người điều hành các nghi lễ trong thánh đường) cũng được phép đội khăn này để tôn lên vẻ trang trọng.
 |
| Thổ cẩm người Chăm ở Châu Phong |
Thường ngày nam giới mặc áo tự do, trong những dịp quan trọng thì mặc áo sơ-mi. Tuy nhiên, chiếc áo truyền thống của nam là áo chvéa rộng, màu trắng, dài quá mông, cổ cao 3 - 4cm, từ cổ xẻ dọc xuống tới ngực áo và cài nút, tay áo dài và hơi rộng, áo có hai túi phía dưới. Xà rông của nam dài tới cổ chân, được làm bằng vải mềm, có họa tiết và màu sắc đa dạng. Xà rông không có gấu và lưng, chỉ dùng hai mép vải nối lại, chiều dài khoảng trên 1 mét, có một đoạn hoa văn khác với hoa văn chung của xà rông, khi mặc dãy hoa văn này được xoay nằm dọc giữa thân phía sau.
Ngoài ra, nam giới Chăm còn có những loại y phục trang trọng, dùng trong các nghi lễ tôn giáo. Ngày lễ, chức sắc mặc áo achuba vải dày màu trắng, cổ cao, dài đến gót chân, mặc cùng với xà rông trắng. Các dịp lễ hội quan trọng, nam giới mặc áo korong màu trắng dài đến gót chân, kèm xà rông trắng, có thể choàng thêm chiếc khăn trắng dài từ đầu tới quá lưng, trên đầu đội vòng (hoặc thắt dây) ykal. Nhìn chung, họ thích sử dụng màu trắng cho hầu hết các loại áo vì cho rằng màu trắng tượng trưng cho sự trong sạch.
Về trang phục phụ nữ, do theo giáo luật Islam, phải choàng khăn che kín mặt và hai tay, chỉ chừa đôi mắt. Ðặc biệt phải che tóc, ai không che mái tóc sẽ bị xem là không đứng đắn. Song, người Chăm Nam Bộ nay đã linh động không cần che kín mặt mà chỉ che mái tóc để phụ nữ dễ dàng trong sinh hoạt hơn. Phụ nữ từ 15 tuổi trở lên bắt buộc phải choàng khăn, trẻ em dưới 15 tuổi có thể choàng hoặc không.
 |
| Người Chăm Châu Giang ở An Giang làm nghề dệt trang phục. |
Khăn choàng tóc có tên là khanh ma-om hay matera, làm từ vải mịn và mỏng. Chiếc khăn không chỉ tôn thêm nét đẹp cho phụ nữ mà còn thể hiện nghệ thuật của người Chăm. Trên mặt khăn thêu nhiều hoa văn đa dạng, rìa khăn viền kim tuyến. Ở nhà, phụ nữ thường sử dụng các loại khăn đơn giản, ít màu sắc và họa tiết. Khi dự tiệc, họ thường sử dụng các loại khăn được trang trí cầu kì.
Y phục phụ nữ Chăm phổ biến là áo tay ngắn (như áo túi của người Việt) mặc với váy dài tới gót chân, bít tà. Khi có khách hay đi ra đường, họ mặc váy với áo dài tay và chiếc khăn dài đội đầu hoặc vắt chéo qua cổ buông mối ra phía trước để che mặt. Tùy theo nguyên liệu, hoa văn trang trí, mục đích sử dụng… họ có những loại váy khác nhau. Hoa văn trên váy được thiết kế nổi bật với màu sắc tươi thắm.
Trong các lễ hội quan trọng, phụ nữ Chăm mặc áo dài truyền thống gần giống với áo dài, gọi là aw kamei. Áo rộng và dài tới gối, cổ hình trái tim hoặc hình tròn, không xẻ tà, khi mặc phải tròng từ trên đầu xuống. Giới trẻ thường mặc áo dài quá đầu gối, hoặc đến gót chân, ôm sát thân người, tay áo bó sát cánh tay, thân hơi rộng.
Trang phục của người Chăm Islam ở Nam Bộ vừa kế thừa truyền thống của người Chăm Trung Bộ, vừa kết hợp những nét đặc trưng trong trang phục của tín đồ Islam và đón nhận những yếu tố văn hóa các tộc người cận cư. Trang phục của họ trở thành hình ảnh nổi bật của văn hóa Chăm đối với bất kì ai tiếp xúc và gắn với làng nghề dệt thổ cẩm.
Về nghề dệt thổ cẩm, bắt nguồn từ việc phục vụ nhu cầu của cá nhân và gia đình, người Chăm phát triển thành làng nghề với những sản phẩm tinh xảo. Nguyên liệu chính để dệt thổ cẩm là các loại vỏ, nhựa, trái, lá… lấy từ những loại cây ở địa phương. Có lẽ do sử dụng hoàn toàn chất liệu thiên nhiên mà màu sắc thổ cẩm sắc nét và lâu phai. Ngoài ra, thổ cẩm Chăm còn được đánh giá cao bởi các hoa văn trang trí phong phú, sống động với các chủ đề thiên nhiên như cây lá, bông hoa, mây…
Làng nghề dệt thổ cẩm của người Chăm không chỉ mang mục đích kinh tế phục vụ đời sống thường ngày, mà còn mang ý nghĩa văn hóa khi các sản phẩm cũng là những tác phẩm nghệ thuật thể hiện sống động nền văn hóa Chăm. Mặc dù thổ cẩm ngày càng được đổi mới cho phù hợp với thời đại, nhưng vẫn giữ được những nét đẹp truyền thống đáng quý.
Trang phục của người Chăm Islam Nam Bộ nay đã được cách tân khá nhiều với những loại vải mới, hoa văn đẹp, phong cách thể hiện đa dạng… nhằm hòa nhịp với thời đại nhưng vẫn không mất đi đặc trưng văn hóa truyền thống của dân tộc Chăm.
