Tấm lòng người quản trang già

Cụ thường kể chuyện về chiến dịch Trần Hưng Đạo diễn ra trên vùng đất này từ cuối năm 1950 đầu năm 1951. Lúc đó cụ là lực lượng địa phương phối hợp với bộ đội chủ lực, cùng tham gia công tác thương binh liệt sĩ. Bàn tay cụ từng chôn cất các thi hài liệt sĩ ở các nơi như: Chân núi Đinh, núi Chống, gò Ngành, đồi Chùa, gò Ga... Các anh ngã xuống đều còn rất trẻ, lúc mai táng chỉ có tấm chăn chiên quấn quanh thi thể. Việc chôn cất đều phải vội vã làm trong đêm tối để tránh máy bay địch oanh tạc và tiện đâu đặt đấy.

Cụ Lễ xúc động bên mộ con trai liệt sĩ Nguyễn Văn Độ

Mãi đến năm 1954 hòa bình lập lại trên miền Bắc, các anh mới được quy tập về đây. Lúc đó tất cả cũng đều chỉ là các nấm đất nhỏ, không ai nhớ được tên các anh nữa. Vì vậy, hiện nay cả nghĩa trang có 232 ngôi mộ liệt sĩ thì đã có tới 185 ngôi mộ không tên. "Khi sinh ra các anh đều được ông bà, cha mẹ đặt tên cho. Vậy mà khi là liệt sĩ được Tổ quốc ghi công, các anh đều không còn tên nữa". Câu nói ấy của cụ làm cho tất cả mọi người đến đây đều không cầm được nước mắt, càng phải lắng lòng suy nghĩ để sống sao cho xứng đáng với hương hồn của các anh.

Những năm kháng chiến chống Mỹ, cụ Lễ cho ba con trai ra trận, người con cả đã hi sinh trên chiến trường, đó là liệt sĩ Nguyễn Văn Độ. Trải bao công sức tìm kiếm ở các chiến trường, cụ và các con đã đưa được hài cốt của anh Độ về mai táng tại nghĩa trang này. Hằng ngày, cụ Lễ vẫn không quản tuổi cao sức yếu để chăm sóc phần mộ các liệt sĩ trong đó có mộ con trai mình. Cụ nhớ rõ từng vị trí các ngôi mộ liệt sĩ để sẵn sàng đưa các thân nhân đến viếng tận nơi. Không chỉ bằng tinh thần mà còn bằng cả vật chất, cụ dành tiền phụ cấp của mình mua thêm hàng chục chậu hoa cây cảnh lớn trang hoàng cho nghĩa trang và 232 bình hoa nhỏ có hương hoa quanh năm cho từng ngôi mộ.

Noi gương cụ Lễ, đơn vị bộ đội đóng quân gần đó, các cháu học sinh các trường xung quanh đã thường xuyên đến thu dọn, quét tước khuôn viên nghĩa trang. Mỗi khi như vậy cụ lại mua quà bánh, hoa quả để động viên các cháu. Người dân, nhất là các cựu chiến binh ở địa phương, ai cũng cảm phục tấm lòng của cụ quản trang già dành cho các liệt sĩ đã hi sinh vì dân, vì nước.

Bài và ảnh Dương Văn Lãm