Điều đó khiến dư luận có lí do nhất định để băn khoăn về tính bền vững của thỏa thuận mới. Tuy nhiên, xét về nội dung và hình thức, thỏa thuận chấm dứt xung đột vừa được nguyên thủ ba nước Armenia, Azerbaijan và Nga kí kết có những điểm khác biệt theo hướng khả thi hơn và toàn diện hơn, được hi vọng sẽ trở thành một điểm then chốt trong tiến trình giải quyết cuộc xung đột dai dẳng tại khu vực Nam Kavkaz.
Trước hết, thỏa thuận ngừng bắn lần này thực chất là Tuyên bố chung ba bên cấp nguyên thủ quốc gia, được tổng thống Armenia, Azerbaijan và Nga chính thức đặt bút kí. So với lệnh ngừng bắn đạt được tại Moskva (Nga) đúng một tháng trước, thỏa thuận mới có “tầm” hơn về mặt hình thức và cũng có giá trị hơn nếu xét trên phương diện pháp lí. So sánh với lệnh ngừng bắn đầu tiên ngày 10/10, khi đó bộ trưởng Ngoại giao ba nước Armenia, Azerbaijan và Nga chỉ “tiến hành tư vấn” và sau đó tuyên bố với báo chí, chứ không kí kết văn kiện chính thức nào.
 |
| Binh sĩ Armenia nã pháo về phía lực lượng Azerbaijan ở khu vực tranh chấp Nagorny-Karabakh ngày 25/10/2020 |
Lệnh ngừng bắn lần thứ ba tại Mỹ ngày 25/10 được nhất trí sau các cuộc tiếp xúc ở cấp ngoại trưởng (Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo gặp riêng rẽ hai người đồng cấp Armenia và Azerbaijan), trong khi lệnh ngừng bắn thứ hai cũng chỉ là các tuyên bố riêng rẽ được đăng tải trên cổng thông tin điện tử của bộ Ngoại giao Armenia và Azerbaijan vào ngày 18/10. Ngoài ra, cả ba lệnh ngừng bắn trước đây đều chỉ nhằm một mục đích khiêm tốn là “nhân đạo”, trong khi thỏa thuận ngừng bắn mới đặt ra mục tiêu toàn diện và triệt để hơn nhằm “chấm dứt hoàn toàn tất cả các hoạt động chiến sự”.
Ngoài ra, để tăng hiệu quả kiểm soát việc các bên xung đột thực hiện thỏa thuận, một trung tâm gìn giữ hòa bình sẽ được triển khai. Những hoạt động tái thiết, xây dựng các tuyến đường mới bảo đảm kết nối Nagorny-Karabakh và Armenia cũng sẽ được đặt dưới sự bảo vệ của binh lính gìn giữ hòa bình Nga… Một yếu tố nữa cũng có thể tác động tới việc triển khai thỏa thuận ngừng bắn mới - đó là những tổn thất rất lớn về người và của mà các bên xung đột đã phải gánh chịu sau hơn 6 tuần giao chiến. Mặc dù các bên không công bố chính thức con số thiệt hại cụ thể, song theo số liệu được Tổng thống Nga Vladimir Putin đưa ra ngày 22/10, ước tính đã có gần 5.000 người thiệt mạng thuộc cả hai bên tham chiến trực tiếp kể từ đầu cuộc chiến.
Ngay sau khi thỏa thuận ngừng bắn mới được kí kết, đã có nhiều lực lượng tỏ ra không hài lòng và đòi rút khỏi thỏa thuận, thậm chí có hành vi đập phá, gây rối an ninh trật tự. Không loại trừ khả năng trong quá trình triển khai thực hiện thỏa thuận mới sẽ phát sinh những khó khăn nhất định, một số điểm có thể sẽ cần đàm phán, thống nhất thêm để tìm kiếm thỏa hiệp giữa các bên.
Thực tế thì xung đột tại Nagorny-Karabakh đã kéo dài dai dẳng từ năm 1988 và nhiều lần căng thẳng giữa Armenia và Azerbaijan liên quan tới vùng đất này leo thang thành đụng độ vũ trang. Tuy nhiên, lần này, các nhà phân tích cho rằng, với sự vào cuộc quyết liệt hơn của cộng đồng quốc tế, nhất là vai trò trung gian hàng đầu của Nga, thỏa thuận ngừng bắn mới có nhiều khả năng được các bên tuân thủ một cách nghiêm túc hơn, góp phần tạo điều kiện cần thiết để giải quyết cuộc khủng hoảng xung quanh khu vực Nagorny-Karabakh một cách lâu dài và toàn diện. Chỉ có chấm dứt xung đột và ngồi vào bàn đàm phán, các bên mới có hi vọng tìm được một giải pháp chính trị lâu dài cho vấn đề này, trên cơ sở công bằng và vì lợi ích của người dân hai nước Armenia và Azerbaijan.
