Khi các nhóm đối lập do Hayat Tahrir al-Sham (HTS) dẫn đầu chiếm giữ thành phố lớn Aleppo vào cuối tháng 11 với sự kháng cự ít ỏi, các nhà bình luận đã tin rằng đây là sự khởi đầu cho sự sụp đổ của chính quyền Assad. Nhiều người dự đoán một cuộc chiến khốc liệt cho đến cùng.
Ông Assad đã bị bất ngờ và lực lượng của ông rõ ràng là không được chuẩn bị. Ông đã rút quân khỏi Aleppo để tập hợp lại và tranh thủ thời gian để quân tiếp viện từ Nga và Iran đến, và hi vọng các chiến binh đối lập sẽ dừng lại ở đó. Nhưng điều đó đã không xảy ra. Được khích lệ bởi thành công nhanh chóng ở Aleppo, các chiến binh HTS không lãng phí thời gian và tiến về Hama, chiếm giữ thành phố này một cách dễ dàng. Họ nhanh chóng tiếp tục chiếm giữ Homs, thành phố lớn tiếp theo ở phía Nam.
Và vào ngày cuối cùng, ông Assad đã trốn khỏi đất nước, thủ tướng của ông đã chính thức trao lại quyền lực cho HTS. Sự kiện này đánh dấu sự kết thúc 54 năm nắm quyền của gia đình Assad tại Syria.
 |
| Toàn cảnh Hội nghị về Syria ở thành phố Aqaba, Jordan. |
Syria hiện do HTS và ban lãnh đạo của nhóm này, với thủ lĩnh Abu Mohammad al-Jolani, nắm quyền. Họ sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức trước mắt và 4 ưu tiên chính nếu không muốn đẩy đất nước vào một cuộc chiến tranh khác:
Củng cố quyền lực: Ban lãnh đạo mới sẽ phải cố gắng bảo đảm không có nhóm vũ trang nào có khả năng phản đối chế độ của họ, đặc biệt là tàn dư của chế độ cũ và các phe phái nhỏ hơn không thuộc lực lượng đối lập vừa giành chính quyền. Quan trọng hơn, họ cũng sẽ cần thảo luận về cách thức chia sẻ quyền lực giữa liên minh các nhóm đối lập. Al-Jolani có khả năng trở thành tổng thống của Syria mới, nhưng cách thức phân bổ phần quyền lực còn lại vẫn chưa chắc chắn.
Chính phủ mới có khả năng sẽ công nhận Đơn vị Bảo vệ Nhân dân người Kurd Syria (YPG) và các vùng lãnh thổ mà họ kiểm soát là một khu vực tự trị trong Syria. Tuy nhiên, một nhà nước người Kurd độc lập sẽ bị Thổ Nhĩ Kỳ, nước hậu thuẫn bên ngoài chính của phe đối lập, phản đối mạnh mẽ.
Giành sự công nhận của quốc tế: Syria là một nơi rất phức tạp và đa dạng. Do đó, chính phủ mới chỉ có thể được duy trì nếu giành được sự công nhận của quốc tế. Những bên đóng vai trò chủ chốt trong quá trình này là Thổ Nhĩ Kỳ, Liên minh châu Âu, Mỹ và Israel (thông qua Mỹ). Có khả năng tất cả các thực thể này sẽ công nhận chính phủ mới với điều kiện là chính phủ này phải thành lập một chính quyền ôn hòa, kiềm chế không chiến đấu với YPG người Kurd và không ủng hộ Hezbollah hoặc Hamas.
Thành lập một chính phủ mới: Câu hỏi quan trọng là các lực lượng đối lập sẽ thiết lập loại trật tự chính trị nào. HTS và nhiều nhóm trong liên minh của họ là người Hồi giáo Sunni, trong đó HTS từng liên quan đến al-Qaeda. Tuy nhiên, HTS đã tách khỏi tổ chức khủng bố này vào năm 2016 và chuyển trọng tâm hoàn toàn sang Syria với tư cách là một phong trào đối lập. Tuy nhiên, Syria cũng không nên mong đợi một chế độ dân chủ thế tục. Chính phủ mới cũng khó có thể giống với chế độ thần quyền cực đoan của Taliban.
Trong cuộc phỏng vấn gần đây với CNN, ông Jolani đã nêu ra hai điểm chính. Ông cho biết, ông và các nhà lãnh đạo khác trong nhóm đã phát triển quan điểm và hiểu biết mới về Hồi giáo - điều cho thấy quan điểm cực đoan từ khi còn trẻ của họ đã giảm bớt theo thời gian. Ông cũng nhấn mạnh rằng, phe đối lập sẽ khoan dung với các quyền tự do và quyền của các nhóm tôn giáo và dân tộc thiểu số.
Về mặt kinh tế và chính sách đối ngoại, các nhà lãnh đạo mới của đất nước có thể sẽ thực dụng, cởi mở với các liên minh với các cường quốc khu vực và toàn cầu đã ủng hộ họ.
Xây dựng lại đất nước và duy trì sự thống nhất: Điều này là cần thiết để ngăn chặn một cuộc nội chiến khác bùng nổ - lần này là giữa những người chiến thắng.
Một tuyên bố gần đây từ Ban Chính trị của HTS cho biết Syria mới sẽ tập trung vào xây dựng, tiến bộ và hòa giải. Chính phủ mới đặt mục tiêu tạo ra các điều kiện tích cực để những người Syria phải di dời trở về đất nước của họ, thiết lập quan hệ xây dựng với các nước láng giềng và ưu tiên tái thiết nền kinh tế…
