Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”
3. Khí hải thông lí hạ tiêu

Khí hải. còn gọi là Đan điền, Hạ hoang, Bột ương..., được ghi lại sớm nhất trong sách Châm cứu giáp ất kinh, là bể của khí (vi chư khí chi hải), có công năng đại bổ nguyên khí và tổng điều hạ tiêu, chủ trị các chứng hư nhược của tạng phủ. Trên lâm sàng, cổ nhân thường dùng Khí hải trong 5 nhóm bệnh chứng: (1) Khái nghịch, suyễn chứng, khái chứng do hạ nguyên hư nhược, nhiếp nạp thất chức, khí bất hạ tiềm gây ra dựa vào công năng bồi nguyên cố bản, liễm khí chỉ khái, nạp khí bình suyễn của Khí hải. Trong một số chứng hư thoát nguy hiểm, các y gia đời xưa thường cứu Khí hải để hồi dương cứu nghịch, ích khí cố thoát. (2) Thoát giang, sa dạ dày, sa tử cung, sán khí... nhờ tác dụng bồi bổ nguyên khí, tư ích trung khí, ích khí cố nhiếp của Khí hải. Sách Thắng ngọc ca viết: “Chư ban khí sán trưng hà trị, Khí hải châm chi cứu diệc nghi”. Sách Loại kinh đồ dực cũng viết: “ Phàm tạng hư khí bị, cập nhất thiết chân khí bất túc, cửu tật bất sái, giai nghi cứu chi”. (3) Di niệu, long bế, lâm chứng. Bổ Khí hải có thể ích thận trợ phế, hoá khí hành thuỷ trị di niệu; tả Khí hải có thể hành khí hoá thấp, lợi niệu thông lâm trị long bế và lâm chứng. Sách Linh quang phú viết: “Khí hải, Huyết hải liệu ngũ lâm”. Sách Tịch hoằng phú cũng viết: “Khí hải chuyên năng trị ngũ lâm, cánh châm Tam lí tuỳ hô hấp. (4) Thống kinh, nguyệt kinh bất điều, băng lậu. Thực chứng, tả Khí hải để hành khí hoạt huyết; hư chứng, bổ Khí hải để ích khí cố băng. Trên lâm sàng, cổ nhân hay phối hợp Khí hải với Tam âm giao trị đau bụng dưới do ứ huyết sau khi sinh đẻ, phối hợp với Trung đô trị sau đẻ máu ra không dứt, phối hợp với Trung cực, Đới mạch, Thận du và Tam âm giao để trị kinh nguyệt không đều. (5) Bôn đồn khí, cứu Khí hải có thể ôn dương giáng nghịch. Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”.

Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Tóm lại, tuỳ chứng mà chọn pháp khác nhau thì hiệu quả điều khí của Khí hải cũng không giống nhau. Bổ pháp có thể bồi bổ nguyên khí, tả pháp có thể hành khí tiêu trệ, cứu pháp có thể ôn dương tán hàn, noãn thông hạ tiêu.

4. Cơ chế tác dụng và ý nghĩa lâm sàng

Như vậy, có thể thấy, cả ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải đều có tác dụng điều khí và chuyên trị khí bệnh. Khí hải là biển sinh khí của toàn thân, động khí giữa thận dưới rốn, đó cũng là nơi phát ra nguyên khí. Đản trung nằm ở giữa hai phế, phế chủ khí của toàn thân, bên ngoài hít khí trời, bên trong túc giáng thông điều khí của đồ ăn thức uống do tì mạch chuyển lên, hai thứ hợp lại mà thành Tông khí. Trung quản là hội của phủ, giúp thanh khí đi lên, trọc khí giáng xuống, trung khí điều hoà thư sướng mà sinh ra khí của hậu thiên. Ba huyệt phối hợp với nhau, một trên, một giữa, một dưới, cộng đồng điều khí của toàn thân. Để thực hiện được vai trò quan trọng này, ba huyệt phải nhờ qua mối quan hệ mật thiết với Tam tiêu để thông đạt tới ngũ tạng lục phủ, tứ chi bách hài. Nội kinh cho rằng, Tam tiêu là thông đạo chủ yếu để vận hành thuỷ dịch toàn thân, tức là thuỷ dịch trong nhân thể muốn thăng giáng xuất nhập, chu thâu hoàn lưu tất yếu phải lấy Tam tiêu để thực hiện. Tác dụng điều khí của Đản trung, Trung quản và Khí hải muốn phát huy được cũng phải nhờ vào hệ thống ngòi rãnh của Tam tiêu. Đản trung tuyên sướng Thượng tiêu, Trung quản sơ điều Trung tiêu, Khí hải thông lí Hạ tiêu, cả ba huyệt đều thông qua việc điều tiết khí cơ của các bộ phận của Tam tiêu mà thực hành điều tiết khí cơ các tạng phủ sở thuộc.

Bệnh sinh học của y học cổ truyền cho rằng: “Bách bệnh giai do khí sinh”, nghĩa là trăm bệnh đều lấy vấn đề rối loạn khí cơ của tạng phủ kinh lạc làm gốc. Khí trệ có thể đưa đến huyết ứ, khí trở có thể đưa đến thấp tụ, khí uất có thể hoá hoả. Bởi thế, trong thực tiễn trị liệu phải hết sức chú trọng việc điều khí, đặc biệt phải lưu tâm đến ba huyệt nói trên. Phàm bệnh biến khí nghịch khái suyễn, đàm ẩm ứ huyết thuộc thượng tiêu tâm phế nên lấy Đản trung làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ cốc vận hoá thất điều thuộc trung tiêu tì vị nên lấy Trung quản làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ dịch bài tiết trở trệ thuộc hạ tiêu thận và bàng quang nên lấy Khí hải làm chủ huyệt điều khí. Trên cơ sở đó mà linh hoạt phối ngũ với các huyệt vị khác nhằm mục đích làm cho khí cơ tạng phủ thăng giáng điều hoà, tà khứ chính an, âm bình dương bí, cũng tức là đạt được yêu cầu “khí điều nhi chỉ”.

ThS, BS Hoàng Khánh Toàn
(Nguyên Chủ nhiệm khoa YHCT Bệnh viện Trung ương Quân đội 108)

Tin liên quan

Ý kiến bạn đọc

* Vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Cùng chuyên mục

Tình trạng rụng tóc tuổi già và cách khắc phục

Tình trạng rụng tóc tuổi già và cách khắc phục

Rụng tóc ở người cao tuổi là tình trạng phổ biến nhưng thường bị xem nhẹ. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả...
Hà Nội: 100% bệnh viện hoàn thành hồ sơ bệnh án điện tử trước 30/9/2025

Hà Nội: 100% bệnh viện hoàn thành hồ sơ bệnh án điện tử trước 30/9/2025

Ngày 20/5, UBND TP Hà Nội đã ban hành kế hoạch số 144/KH-UBND triển khai hồ sơ bệnh án điện tử tại các bệnh viện trên địa bàn Thành phố và giao Sở Y tế là đơn vị chủ trì xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch này trên địa bàn thành phố.
Bà Rịa - Vũng Tàu: Chủ động kiểm soát ổ dịch COVID - 19 mới xuất hiện tại trường học

Bà Rịa - Vũng Tàu: Chủ động kiểm soát ổ dịch COVID - 19 mới xuất hiện tại trường học

Trước tình hình xuất hiện các ca mắc COVID-19 tại một trường trung học phổ thông trên địa bàn TP. Bà Rịa, ngành Y tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã khẩn trương triển khai các biện pháp phòng, chống dịch nhằm kiểm soát tình hình, ngăn ngừa dịch bệnh.
Bệnh viện Hữu nghị Việt - Tiệp (Hải Phòng): Bàn tay bị đứt rời được nối liền một cách kỳ diệu

Bệnh viện Hữu nghị Việt - Tiệp (Hải Phòng): Bàn tay bị đứt rời được nối liền một cách kỳ diệu

Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp vừa phẫu thuật nối thành công cho một ca bệnh bị đứt rời bàn tay do tai nạn lao động.
Lồng ghép chẩn đoán và điều trị dự phòng bằng vắc-xin, giảm gánh nặng y tế cho nhóm NCT

Lồng ghép chẩn đoán và điều trị dự phòng bằng vắc-xin, giảm gánh nặng y tế cho nhóm NCT

Tại Hội thảo Khoa học “Chủng ngừa vắc-xin cho người lớn trong kỷ nguyên dân số già”, nhiều chuyên gia cho rằng: việc đẩy mạnh kế hoạch tiêm chủng cho NCT, đặc biệt là nhóm người có bệnh lý nền cũng có ý nghĩa rất quan trọng.

Tin khác

Bộ Y tế: Tăng cường công tác khám, phát hiện, điều trị ca bệnh COVID-19

Bộ Y tế: Tăng cường công tác khám, phát hiện, điều trị ca bệnh COVID-19
Hiện nay trên thế giới đã ghi nhận số ca mắc COVID-19 gia tăng tại một số quốc gia như Brazil, Anh, Thái Lan, ... Tại Việt Nam, từ đầu năm 2025 đến nay ghi nhận rải rác 148 trường hợp mắc COVID-19 tại 27 tỉnh, thành phố và không có ca tử vong.

Những chất bổ sung có tiềm năng chống lão hóa

Những chất bổ sung có tiềm năng chống lão hóa
Các chất bổ sung chống lão hóa không thể đảo ngược hoặc ngăn chặn quá trình lão hóa, nhưng có thể làm giảm tổn thương tế bào và viêm nhiễm, giúp làm chậm các tình trạng liên quan đến tuổi tác…

Bệnh viện Mắt Hải Phòng: Cấp cứu kịp thời người đàn ông bị dây thép đâm xuyên mắt

Bệnh viện Mắt Hải Phòng: Cấp cứu kịp thời người đàn ông bị dây thép đâm xuyên mắt
Bệnh viện Mắt Hải Phòng vừa cấp cứu kịp thời một trường hợp bệnh nhân nam bị tai nạn do dây thép đâm sâu vùng mắt trái.

"Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo" của ngành công nghiệp thuốc lá vì một tương lai khoẻ mạnh

"Vạch trần sự hấp dẫn giả tạo" của ngành công nghiệp thuốc lá vì một tương lai khoẻ mạnh
Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5/2025, Việt Nam đang có những động thái mạnh mẽ để tăng cường công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Phẫu thuật lấy bướu mỡ khổng lồ nặng 8 kg trong bụng bệnh nhân

Phẫu thuật lấy bướu mỡ khổng lồ nặng 8 kg trong bụng bệnh nhân
Các bác sĩ Bệnh viện Bình Dân, TP. Hồ Chí Minh đã thực hiện thành công ca phẫu thuật phức tạp, loại bỏ khối bướu khổng lồ 8 kg đang làm di lệch và làm suy yếu chức năng cơ quan nội tạng của người đàn ông 47 tuổi.

Bệnh Covid-19 tại Việt Nam tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây

Bệnh Covid-19 tại Việt Nam tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây
Thông tin từ Bộ Y tế cho biết, từ đầu năm 2025 đến nay ghi nhận rải rác 148 trường hợp mắc bệnh Covid-19 tại 27 tỉnh, thành phố, không có tử vong. Trong đó, TP Hồ Chí Minh (34 trường hợp mắc), Hà Nội (19), Hải Phòng (21), Bắc Ninh (14), Nghệ An (17), Quảng Ninh (6), Bắc Giang (4), Bình Dương (4); 19 tỉnh, thành phố khác ghi nhận 1 đến 2 ca mắc/ tỉnh. Không ghi nhận các ổ dịch tập trung, tuy nhiên có sự gia tăng nhẹ trong 3 tuần gần đây, trung bình với 20 ca mắc/tuần.

Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới trong mùa Hè

Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới trong mùa Hè
Nhiễm trùng đường tiết niệu ở nam giới có thể gia tăng vào mùa Hè do mất nước, nhịn tiểu lâu, vệ sinh không đúng cách và quan hệ tình dục không an toàn, cần phòng ngừa kịp thời...

Những nguyên nhân không thể hạ mỡ máu

Những nguyên nhân không thể hạ mỡ máu
Có nhiều người sau khi phát hiện ra mỡ trong máu cao, bắt đầu ăn ít hoặc không ăn thịt để giúp hạ mỡ máu. Nhưng sau khi kiên trì một thời gian, vẫn thấy mỡ máu vẫn cao và không giảm. Dưới đây là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến tình trạng này...

Một số lợi ích sức khỏe khi ăn trứng mỗi ngày

Một số lợi ích sức khỏe khi ăn trứng mỗi ngày
Trứng là một loại protein bổ dưỡng, có thể mang lại một số lợi ích cho sức khỏe nếu ăn trứng hằng ngày...

Lí do nam giới mắc gout cao gấp 10 lần nữ giới

Lí do nam giới mắc gout cao gấp 10 lần nữ giới
Bệnh gout đang ngày càng phổ biến, đặc biệt là ở nam giới. Tỉ lệ mắc bệnh gout ở nam cao gấp nhiều lần so với nữ, nguyên nhân phần lớn do sinh lí và lối sống.

Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả
Tình trạng thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng đang là vấn nạn nhức nhối. Đặc biệt, trong thời gian qua, cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả.

Bộ Y tế: Đề xuất nhiều giải pháp phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe, tiến tới miễn viện phí cho Nhân Dân

Bộ Y tế: Đề xuất nhiều giải pháp phát triển y tế, chăm sóc sức khỏe, tiến tới miễn viện phí cho Nhân Dân
Bộ Y tế định hướng mục tiêu từ 2026 - 2030, 100% người dân được khám sức khoẻ định kỳ mỗi năm một lần, được lập sổ sức khỏe điện tử để quản lý sức khỏe trong suốt vòng đời.

Cần quan tâm các bệnh về mắt ở người cao tuổi

Cần quan tâm các bệnh về mắt ở người cao tuổi
Thời gian và lão hóa làm cơ thể con người nói chung, đặc biệt là sức khỏe của đôi mắt bị suy giảm một cách đáng kể. Làm thế nào để có một đôi mắt luôn luôn khỏe mạnh và giảm được các bệnh tật về mắt là điều cần thiết.

Những bệnh nhân đầu tiên được thử nghiệm thuốc tiềm năng chữa ung thư của Mỹ có tín hiệu tốt

Những bệnh nhân đầu tiên được thử nghiệm thuốc tiềm năng chữa ung thư của Mỹ có tín hiệu tốt
Nghiên cứu VISTA-1 về thuốc miễn dịch đường uống RBS2418, do Công ty dược sinh học Riboscience (Mỹ) phát triển, có sự tham gia của các chuyên gia từ Đại học Stanford (Mỹ). VISTA-1 được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt vào tháng 9/2024 và Bộ Y tế Việt Nam cấp phép vào tháng 12/2024.

Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tăng cường phòng chống dịch giai đoạn giao mùa

Bộ Y tế yêu cầu các địa phương tăng cường phòng chống dịch giai đoạn giao mùa
Bộ Y tế vừa có công văn số 2513/BYT-PB gửi UBND các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương và các Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur về việc tăng cường chỉ đạo công tác phòng, chống dịch trong giai đoạn giao mùa.
Xem thêm
Hà Nội: 100% bệnh viện hoàn thành hồ sơ bệnh án điện tử trước 30/9/2025

Hà Nội: 100% bệnh viện hoàn thành hồ sơ bệnh án điện tử trước 30/9/2025

Ngày 20/5, UBND TP Hà Nội đã ban hành kế hoạch số 144/KH-UBND triển khai hồ sơ bệnh án điện tử tại các bệnh viện trên địa bàn Thành phố và giao Sở Y tế là đơn vị chủ trì xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch này trên địa bàn thành phố.
Bà Rịa - Vũng Tàu: Chủ động kiểm soát ổ dịch COVID - 19 mới xuất hiện tại trường học

Bà Rịa - Vũng Tàu: Chủ động kiểm soát ổ dịch COVID - 19 mới xuất hiện tại trường học

Trước tình hình xuất hiện các ca mắc COVID-19 tại một trường trung học phổ thông trên địa bàn TP. Bà Rịa, ngành Y tế tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đã khẩn trương triển khai các biện pháp phòng, chống dịch nhằm kiểm soát tình hình, ngăn ngừa dịch bệnh.
Bệnh viện Hữu nghị Việt - Tiệp (Hải Phòng): Bàn tay bị đứt rời được nối liền một cách kỳ diệu

Bệnh viện Hữu nghị Việt - Tiệp (Hải Phòng): Bàn tay bị đứt rời được nối liền một cách kỳ diệu

Bệnh viện Hữu nghị Việt Tiệp vừa phẫu thuật nối thành công cho một ca bệnh bị đứt rời bàn tay do tai nạn lao động.
Đơn vị Lão khoa, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp: Địa chỉ tin cậy chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi

Đơn vị Lão khoa, Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp: Địa chỉ tin cậy chăm sóc sức khoẻ người cao tuổi

Với phương châm “Tất cả vì sự hài lòng của người bệnh”, đội ngũ nhân viên y tế của Đơn vị Lão khoa – Khoa nội 4 (Bệnh viện Hữu Nghị Việt Tiệp) luôn học hỏi trau dồi kiến thức, nâng cao năng lực, nêu cao tinh thần đoàn kết xây dựng và phát triển đơn vị, cống hiến cho sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân.
Chật vật vì ngủ 2 – 3 tiếng mỗi đêm, nhiều người đã tìm được bí kíp hay

Chật vật vì ngủ 2 – 3 tiếng mỗi đêm, nhiều người đã tìm được bí kíp hay

Theo thống kê, tại Việt Nam, có đến hơn 1/3 dân số đang gặp phải hội chứng khó ngủ, mất ngủ. Điều đáng lo, nhiều trường hợp chỉ ngủ 2 – 3 tiếng mỗi đêm, thậm chí thức trắng gây ra nhiều hệ lụy, ảnh hưởng tới sức khỏe.
Phẫu thuật nội soi cho NCT mắc ung thư đại tràng

Phẫu thuật nội soi cho NCT mắc ung thư đại tràng

Đầu năm 2024, phẫu thuật nội soi, trong đó có “Phẫu thuật Bạch Mai” lại phát huy giá trị thực tiễn của mình bằng việc điều trị thành công nâng cao chất lượng sống cho hai bệnh nhân 94 tuổi mắc ung thư. Sau mổ, cả 2 cụ đều đáp ứng tốt và được xuất viện trở về cuộc sống bình thường chỉ sau 10 ngày “đại phẫu”.
Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Bộ Y tế: Tăng cường quản lý thực phẩm chức năng, bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả

Tình trạng thực phẩm chức năng giả, kém chất lượng đang là vấn nạn nhức nhối. Đặc biệt, trong thời gian qua, cơ quan Cảnh sát điều tra của Bộ Công an đã triệt phá một số đường dây sản xuất, kinh doanh thực phẩm giả, bao gồm cả sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả.
Làm đẹp không xâm lấn – Xu hướng tất yếu của thời đại

Làm đẹp không xâm lấn – Xu hướng tất yếu của thời đại

Trong bối cảnh ngành công nghiệp thẩm mỹ toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ, khi khái niệm “làm đẹp” không còn chỉ đơn thuần là cải thiện ngoại hình mà đã trở thành biểu hiện của một lối sống khỏe mạnh, hiện đại và thông minh – thì sự kiện hội thảo khoa họ
90% ung thư phổi xuất phát từ thói quen hút thuốc lá

90% ung thư phổi xuất phát từ thói quen hút thuốc lá

Theo thống kê mới nhất, mỗi năm Việt Nam có hơn 26.000 ca mắc mới ung thư phổi, trong đó đến 90% liên quan trực tiếp đến thói quen hút thuốc.
Phiên bản di động