Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”
3. Khí hải thông lí hạ tiêu

Khí hải. còn gọi là Đan điền, Hạ hoang, Bột ương..., được ghi lại sớm nhất trong sách Châm cứu giáp ất kinh, là bể của khí (vi chư khí chi hải), có công năng đại bổ nguyên khí và tổng điều hạ tiêu, chủ trị các chứng hư nhược của tạng phủ. Trên lâm sàng, cổ nhân thường dùng Khí hải trong 5 nhóm bệnh chứng: (1) Khái nghịch, suyễn chứng, khái chứng do hạ nguyên hư nhược, nhiếp nạp thất chức, khí bất hạ tiềm gây ra dựa vào công năng bồi nguyên cố bản, liễm khí chỉ khái, nạp khí bình suyễn của Khí hải. Trong một số chứng hư thoát nguy hiểm, các y gia đời xưa thường cứu Khí hải để hồi dương cứu nghịch, ích khí cố thoát. (2) Thoát giang, sa dạ dày, sa tử cung, sán khí... nhờ tác dụng bồi bổ nguyên khí, tư ích trung khí, ích khí cố nhiếp của Khí hải. Sách Thắng ngọc ca viết: “Chư ban khí sán trưng hà trị, Khí hải châm chi cứu diệc nghi”. Sách Loại kinh đồ dực cũng viết: “ Phàm tạng hư khí bị, cập nhất thiết chân khí bất túc, cửu tật bất sái, giai nghi cứu chi”. (3) Di niệu, long bế, lâm chứng. Bổ Khí hải có thể ích thận trợ phế, hoá khí hành thuỷ trị di niệu; tả Khí hải có thể hành khí hoá thấp, lợi niệu thông lâm trị long bế và lâm chứng. Sách Linh quang phú viết: “Khí hải, Huyết hải liệu ngũ lâm”. Sách Tịch hoằng phú cũng viết: “Khí hải chuyên năng trị ngũ lâm, cánh châm Tam lí tuỳ hô hấp. (4) Thống kinh, nguyệt kinh bất điều, băng lậu. Thực chứng, tả Khí hải để hành khí hoạt huyết; hư chứng, bổ Khí hải để ích khí cố băng. Trên lâm sàng, cổ nhân hay phối hợp Khí hải với Tam âm giao trị đau bụng dưới do ứ huyết sau khi sinh đẻ, phối hợp với Trung đô trị sau đẻ máu ra không dứt, phối hợp với Trung cực, Đới mạch, Thận du và Tam âm giao để trị kinh nguyệt không đều. (5) Bôn đồn khí, cứu Khí hải có thể ôn dương giáng nghịch. Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”.

Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Tóm lại, tuỳ chứng mà chọn pháp khác nhau thì hiệu quả điều khí của Khí hải cũng không giống nhau. Bổ pháp có thể bồi bổ nguyên khí, tả pháp có thể hành khí tiêu trệ, cứu pháp có thể ôn dương tán hàn, noãn thông hạ tiêu.

4. Cơ chế tác dụng và ý nghĩa lâm sàng

Như vậy, có thể thấy, cả ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải đều có tác dụng điều khí và chuyên trị khí bệnh. Khí hải là biển sinh khí của toàn thân, động khí giữa thận dưới rốn, đó cũng là nơi phát ra nguyên khí. Đản trung nằm ở giữa hai phế, phế chủ khí của toàn thân, bên ngoài hít khí trời, bên trong túc giáng thông điều khí của đồ ăn thức uống do tì mạch chuyển lên, hai thứ hợp lại mà thành Tông khí. Trung quản là hội của phủ, giúp thanh khí đi lên, trọc khí giáng xuống, trung khí điều hoà thư sướng mà sinh ra khí của hậu thiên. Ba huyệt phối hợp với nhau, một trên, một giữa, một dưới, cộng đồng điều khí của toàn thân. Để thực hiện được vai trò quan trọng này, ba huyệt phải nhờ qua mối quan hệ mật thiết với Tam tiêu để thông đạt tới ngũ tạng lục phủ, tứ chi bách hài. Nội kinh cho rằng, Tam tiêu là thông đạo chủ yếu để vận hành thuỷ dịch toàn thân, tức là thuỷ dịch trong nhân thể muốn thăng giáng xuất nhập, chu thâu hoàn lưu tất yếu phải lấy Tam tiêu để thực hiện. Tác dụng điều khí của Đản trung, Trung quản và Khí hải muốn phát huy được cũng phải nhờ vào hệ thống ngòi rãnh của Tam tiêu. Đản trung tuyên sướng Thượng tiêu, Trung quản sơ điều Trung tiêu, Khí hải thông lí Hạ tiêu, cả ba huyệt đều thông qua việc điều tiết khí cơ của các bộ phận của Tam tiêu mà thực hành điều tiết khí cơ các tạng phủ sở thuộc.

Bệnh sinh học của y học cổ truyền cho rằng: “Bách bệnh giai do khí sinh”, nghĩa là trăm bệnh đều lấy vấn đề rối loạn khí cơ của tạng phủ kinh lạc làm gốc. Khí trệ có thể đưa đến huyết ứ, khí trở có thể đưa đến thấp tụ, khí uất có thể hoá hoả. Bởi thế, trong thực tiễn trị liệu phải hết sức chú trọng việc điều khí, đặc biệt phải lưu tâm đến ba huyệt nói trên. Phàm bệnh biến khí nghịch khái suyễn, đàm ẩm ứ huyết thuộc thượng tiêu tâm phế nên lấy Đản trung làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ cốc vận hoá thất điều thuộc trung tiêu tì vị nên lấy Trung quản làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ dịch bài tiết trở trệ thuộc hạ tiêu thận và bàng quang nên lấy Khí hải làm chủ huyệt điều khí. Trên cơ sở đó mà linh hoạt phối ngũ với các huyệt vị khác nhằm mục đích làm cho khí cơ tạng phủ thăng giáng điều hoà, tà khứ chính an, âm bình dương bí, cũng tức là đạt được yêu cầu “khí điều nhi chỉ”.

ThS, BS Hoàng Khánh Toàn
(Nguyên Chủ nhiệm khoa YHCT Bệnh viện Trung ương Quân đội 108)

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Những lợi ích của bấm huyệt

Những lợi ích của bấm huyệt

Bấm huyệt là một kĩ thuật trị liệu bổ sung bao gồm việc tạo áp lực lên các điểm cụ thể trên cơ thể, được gọi là kinh tuyến, là những điểm giống nhau mà châm cứu được thực hiện và được chỉ định để hỗ trợ điều trị các tình trạng sức khỏe khác nhau như đau đầu, đau bụng kinh, buồn nôn hoặc thậm chí làm giảm bớt cơn đau chuyển dạ...
9 lầm tưởng về chế độ ăn kiêng cho bệnh đái tháo đường

9 lầm tưởng về chế độ ăn kiêng cho bệnh đái tháo đường

Quản lí bệnh đái tháo đường và giữ lượng đường trong máu ở mức ổn định không khó khi chú ý đến chế độ ăn. Bệnh nhân đái tháo đường thường không tuân thủ các khuyến nghị về chế độ ăn uống vì nhiều lí do…
TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

Thanh tra Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh vừa công bố quyết định xử phạt Công ty TNHH Trung tâm y tế Hà Đô (địa chỉ: 35B - 35C đường 3/2, phường 11, quận 10) vì loạt vi phạm trong hoạt động khám chữa bệnh.
Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Ngày 27/3/2024, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024” với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bàng quang tăng hoạt

Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bàng quang tăng hoạt

Hội chứng bàng quang tăng hoạt là tình trạng tiểu gấp, thường đi kèm với tăng số lần tiểu ngày và/hoặc tiểu đêm, có tiểu són hoặc không có tiểu són...

Tin khác

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa
Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế thông tin về trường hợp mắc cúm A (H5N1) tử vong ghi nhận tại tỉnh Khánh Hòa. Đây là trường hợp mắc cúm A (H5N1) thứ 2 kể từ năm 2014 sau nhiều năm không ghi nhận ca bệnh trên người tại Việt Nam.

Các mức độ men gan tăng cao cần biết

Các mức độ men gan tăng cao cần biết
Men gan tăng cao thường là dấu hiệu của tổn thương tế bào gan, có thể xảy ra với nhiều bệnh lí có mức độ nghiêm trọng khác nhau. Vậy các mức độ men gan tăng nguy hiểm như thế nào?...

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột qụy

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau đột qụy
Nghiên cứu cho rằng, khoảng thời gian trong vòng 6 tháng sau đột qụy là thời điểm mà quá trình phục hồi diễn ra tốt nhất. Vì vậy, áp dụng những bài tập thể dục tại nhà là một trong những cách tốt nhất để người bệnh sau đột qụy phục hồi về thể chất và tinh thần...

Bộ Y tế chỉ đạo khẩn cấp vụ sản phụ tử vong ở Đồng Tháp

Bộ Y tế chỉ đạo khẩn cấp vụ sản phụ tử vong ở Đồng Tháp
Mới đây, Bộ Y tế đã có công văn gửi Sở Y tế tỉnh Đồng Tháp về việc xác minh và báo cáo trường hợp sự cố y khoa tại Bệnh viện đa khoa khu vực Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp.

Quá nhiều niacin có thể gây hại cho tim

Quá nhiều niacin có thể gây hại cho tim
Hàm lượng niacin (hay vitamin B3) cao, có thể gây viêm và làm hỏng mạch máu, tăng nguy cơ mắc bệnh tim…

Điều gì đã khiến Thọ Xuân Đường giữ được truyền thống cứu người 370 năm

Điều gì đã khiến Thọ Xuân Đường giữ được truyền thống cứu người 370 năm
Trong dòng chảy của truyền thống “giữ lửa nghề y” phải nói đến Nhà thuốc Thọ Xuân Đường ở Hà Nội với 17 đời liên tục làm nghề chữa bệnh cứu người, đến nay đã gần 4 thế kỉ.

Tăng cường công tác phòng, chống bệnh ho gà và các bệnh dự phòng bằng vắc xin

Tăng cường công tác phòng, chống bệnh ho gà và các bệnh dự phòng bằng vắc xin
Theo thông tin ghi nhận từ hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm quốc gia, từ đầu năm 2024 đến nay, cả nước ghi nhận rải rác gần 70 trường hợp mắc bệnh ho gà, chủ yếu tại một số tỉnh, thành phố khu vực miền Bắc. Ngoài ra, nhiều trường hợp mắc bệnh sởi, sốt phát ban nghi sởi và thủy đậu cũng ghi nhận rải rác ở nhiều nơi.

Buộc thu hồi và tiêu hủy sản phẩm của Công ty La Vo

Buộc thu hồi và tiêu hủy sản phẩm của Công ty La Vo
Thanh tra Sở Y tế TP.Hồ Chí Minh vừa công khai danh sách các cơ sở vi phạm trong lĩnh vực dược, mỹ phẩm, thiết bị y tế, đấu thầu từ ngày 1-15/3.

Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc và Dược phẩm THL bị xử phạt

Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc  và Dược phẩm THL bị xử phạt
Thanh tra Sở Y tế Hà Nội vừa ban hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với Công ty cổ phần Huyền Chi Ngọc và Công ty cổ phần đầu tư và phát triển dược phẩm THL.

Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư

Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư
Theo y học cổ truyền, hội chứng thận hư thuộc phạm vi của chứng thủy thũng. Một số món ăn bài thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị hội chứng này...

Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua

Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua
Cơn thiếu máu não thoáng qua với các triệu chứng xuất hiện và biến mất nhanh chóng, có thể sẽ khiến người bệnh chủ quan, không đi khám. Nhưng có đến 1/3 số người đã bị đột qụy trong vòng một năm sau khi bị cơn thiếu máu não thoáng qua...

Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm
Thời tiết nồm ẩm kéo dài tại miền Bắc những ngày qua, khiến độ ẩm trong không khí cao, là nguyên nhân gia tăng các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt với NCT và trẻ em.

Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam
Ngoài những trang bị hiện đại bậc nhất, Trung Tâm Mô Phỏng Y khoa Trường Đại Học VinUni là nơi học viên được đối mặt với mọi tình huống không khác gì bệnh viện thật, từ những ca cấp cứu giành giật sự sống tới những tình huống phải đối mặt với người nhà bệnh nhân để báo tin xấu. Từng thao tác, lời nói, ánh mắt… sẽ được phân tích, sửa từ “đầu” giúp mang lại kỹ năng, kiến thức và cả sự thấu cảm của người làm ngành y.

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là bệnh lí hô hấp mạn tính, người bệnh phải lưu ý nhiều vấn đề như nên ăn gì, kiêng gì, nên tập thể dục thế nào, có nên đi bộ không, cần chú ý những gì để hạn chế đợt cấp của bệnh COPD...

Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến

Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến
Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất. Nhiều bệnh ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và chỉ giới hạn trong tuyến tiền liệt, nơi chúng có thể không gây hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong khi một số loại ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và có thể cần điều trị tối thiểu hoặc thậm chí không cần điều trị, thì các loại khác lại phát triển mạnh và có thể lây lan nhanh chóng…
Xem thêm
TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

TP. Hồ Chí Minh: Tước giấy phép hoạt động Phòng khám đa khoa Hà Đô

Mới đây, Thanh tra Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh đã công bố quyết định xử phạt Công ty TNHH Trung tâm y tế Hà Đô (địa chỉ: 35B - 35C đường 3/2, phường 11, quận 10) vì loạt vi phạm trong hoạt động khám chữa bệnh.
Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Khoảng 70% các bệnh truyền nhiễm là các bệnh lây truyền từ động vật sang người

Ngày 27/3/2024, tại Hà Nội, Bộ Y tế phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức “Hội nghị trực tuyến liên ngành tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024” với sự tham gia của đại diện Lãnh đạo các cơ quan Trung ương, Lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.
Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Bộ Y tế thông tin về ca tử vong do mắc cúm A(H5N1) tại Khánh Hòa

Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế thông tin về trường hợp mắc cúm A (H5N1) tử vong ghi nhận tại tỉnh Khánh Hòa. Đây là trường hợp mắc cúm A (H5N1) thứ 2 kể từ năm 2014 sau nhiều năm không ghi nhận ca bệnh trên người tại Việt Nam.
NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

Thời tiết thay đổi, cơ thể chúng ta cũng chưa kịp thích nghi, dẫn tới đề kháng bị giảm mạnh và đó là nguyên nhân dễ mắc các bệnh giao mùa Thu Đông. Bệnh giao mùa Thu Đông có thể gặp ở mọi đối tượng và lứa tuổi, tuy nhiên một số đối tượng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như: Trẻ em và NCT.
Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Ngày 10/8, Ban Đại diện Hội NCT TP Bà Rịa phối hợp Bệnh viện Mắt tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Trung tâm Y tế TP Bà Rịa tổ chức chương trình khám mắt và sức khỏe cho NCT.
Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

Bệnh viện Đa khoa Medic Bình Dương tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí đối với Người có công với Cách mạng
Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

Sau kỳ nghỉ Tết dài ngày với những bữa tiệc mâm cao cỗ đầy liên miên, một “hội chứng” nhiều người gặp là cảm giác ngấy đồ ăn, chưa ăn đã thấy no. Hành trình đưa vị giác trở lại nhịp sống thường nhật và để cơ thể tìm lại cảm giác cân bằng cũng cần những bí
Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

Ngoài chữa bệnh theo các bài thuốc đông y gia truyền, lương y đa khoa Lê Đức Vọng (Phòng chẩn trị y học cổ truyền Đức Tùng) ở thôn Đức Quang, xã Đức Hợp, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên còn chữa các bệnh liệt thần kinh 7 ngoại biên, thoái hóa khớp, bệnh đĩa
Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

Cục Quản lý Môi trường y tế (Bộ Y tế) vừa có công văn về việc tăng cường hướng dẫn các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, người lao động trong mùa lạnh.
Phiên bản di động