Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”
3. Khí hải thông lí hạ tiêu

Khí hải. còn gọi là Đan điền, Hạ hoang, Bột ương..., được ghi lại sớm nhất trong sách Châm cứu giáp ất kinh, là bể của khí (vi chư khí chi hải), có công năng đại bổ nguyên khí và tổng điều hạ tiêu, chủ trị các chứng hư nhược của tạng phủ. Trên lâm sàng, cổ nhân thường dùng Khí hải trong 5 nhóm bệnh chứng: (1) Khái nghịch, suyễn chứng, khái chứng do hạ nguyên hư nhược, nhiếp nạp thất chức, khí bất hạ tiềm gây ra dựa vào công năng bồi nguyên cố bản, liễm khí chỉ khái, nạp khí bình suyễn của Khí hải. Trong một số chứng hư thoát nguy hiểm, các y gia đời xưa thường cứu Khí hải để hồi dương cứu nghịch, ích khí cố thoát. (2) Thoát giang, sa dạ dày, sa tử cung, sán khí... nhờ tác dụng bồi bổ nguyên khí, tư ích trung khí, ích khí cố nhiếp của Khí hải. Sách Thắng ngọc ca viết: “Chư ban khí sán trưng hà trị, Khí hải châm chi cứu diệc nghi”. Sách Loại kinh đồ dực cũng viết: “ Phàm tạng hư khí bị, cập nhất thiết chân khí bất túc, cửu tật bất sái, giai nghi cứu chi”. (3) Di niệu, long bế, lâm chứng. Bổ Khí hải có thể ích thận trợ phế, hoá khí hành thuỷ trị di niệu; tả Khí hải có thể hành khí hoá thấp, lợi niệu thông lâm trị long bế và lâm chứng. Sách Linh quang phú viết: “Khí hải, Huyết hải liệu ngũ lâm”. Sách Tịch hoằng phú cũng viết: “Khí hải chuyên năng trị ngũ lâm, cánh châm Tam lí tuỳ hô hấp. (4) Thống kinh, nguyệt kinh bất điều, băng lậu. Thực chứng, tả Khí hải để hành khí hoạt huyết; hư chứng, bổ Khí hải để ích khí cố băng. Trên lâm sàng, cổ nhân hay phối hợp Khí hải với Tam âm giao trị đau bụng dưới do ứ huyết sau khi sinh đẻ, phối hợp với Trung đô trị sau đẻ máu ra không dứt, phối hợp với Trung cực, Đới mạch, Thận du và Tam âm giao để trị kinh nguyệt không đều. (5) Bôn đồn khí, cứu Khí hải có thể ôn dương giáng nghịch. Sách Đồng nhân du huyệt châm cứu đồ kinh viết: “Khí hải, trị tễ hạ lãnh khí thượng xung, tâm hạ khí thành khối, trạng như phúc bôi”.

Về vai trò điều khí của ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải (Tiếp theo)

Tóm lại, tuỳ chứng mà chọn pháp khác nhau thì hiệu quả điều khí của Khí hải cũng không giống nhau. Bổ pháp có thể bồi bổ nguyên khí, tả pháp có thể hành khí tiêu trệ, cứu pháp có thể ôn dương tán hàn, noãn thông hạ tiêu.

4. Cơ chế tác dụng và ý nghĩa lâm sàng

Như vậy, có thể thấy, cả ba huyệt Đản trung, Trung quản và Khí hải đều có tác dụng điều khí và chuyên trị khí bệnh. Khí hải là biển sinh khí của toàn thân, động khí giữa thận dưới rốn, đó cũng là nơi phát ra nguyên khí. Đản trung nằm ở giữa hai phế, phế chủ khí của toàn thân, bên ngoài hít khí trời, bên trong túc giáng thông điều khí của đồ ăn thức uống do tì mạch chuyển lên, hai thứ hợp lại mà thành Tông khí. Trung quản là hội của phủ, giúp thanh khí đi lên, trọc khí giáng xuống, trung khí điều hoà thư sướng mà sinh ra khí của hậu thiên. Ba huyệt phối hợp với nhau, một trên, một giữa, một dưới, cộng đồng điều khí của toàn thân. Để thực hiện được vai trò quan trọng này, ba huyệt phải nhờ qua mối quan hệ mật thiết với Tam tiêu để thông đạt tới ngũ tạng lục phủ, tứ chi bách hài. Nội kinh cho rằng, Tam tiêu là thông đạo chủ yếu để vận hành thuỷ dịch toàn thân, tức là thuỷ dịch trong nhân thể muốn thăng giáng xuất nhập, chu thâu hoàn lưu tất yếu phải lấy Tam tiêu để thực hiện. Tác dụng điều khí của Đản trung, Trung quản và Khí hải muốn phát huy được cũng phải nhờ vào hệ thống ngòi rãnh của Tam tiêu. Đản trung tuyên sướng Thượng tiêu, Trung quản sơ điều Trung tiêu, Khí hải thông lí Hạ tiêu, cả ba huyệt đều thông qua việc điều tiết khí cơ của các bộ phận của Tam tiêu mà thực hành điều tiết khí cơ các tạng phủ sở thuộc.

Bệnh sinh học của y học cổ truyền cho rằng: “Bách bệnh giai do khí sinh”, nghĩa là trăm bệnh đều lấy vấn đề rối loạn khí cơ của tạng phủ kinh lạc làm gốc. Khí trệ có thể đưa đến huyết ứ, khí trở có thể đưa đến thấp tụ, khí uất có thể hoá hoả. Bởi thế, trong thực tiễn trị liệu phải hết sức chú trọng việc điều khí, đặc biệt phải lưu tâm đến ba huyệt nói trên. Phàm bệnh biến khí nghịch khái suyễn, đàm ẩm ứ huyết thuộc thượng tiêu tâm phế nên lấy Đản trung làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ cốc vận hoá thất điều thuộc trung tiêu tì vị nên lấy Trung quản làm chủ huyệt điều khí; phàm thuỷ dịch bài tiết trở trệ thuộc hạ tiêu thận và bàng quang nên lấy Khí hải làm chủ huyệt điều khí. Trên cơ sở đó mà linh hoạt phối ngũ với các huyệt vị khác nhằm mục đích làm cho khí cơ tạng phủ thăng giáng điều hoà, tà khứ chính an, âm bình dương bí, cũng tức là đạt được yêu cầu “khí điều nhi chỉ”.

ThS, BS Hoàng Khánh Toàn
(Nguyên Chủ nhiệm khoa YHCT Bệnh viện Trung ương Quân đội 108)

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi: tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động khám bệnh, chữa bệnh

Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi: tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động khám bệnh, chữa bệnh

Hội nghị phổ biến Luật Khám bệnh, chữa bệnh được tổ chức tại Bệnh viện Gia An 115, TP. Hồ Chí Minh. GS.TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, Phó Chủ tịch phụ trách, điều hành Hội đồng Y khoa Quốc gia chủ trì hội nghị. Hội nghị được kết nối với hơn 1.200 điểm cầu tại các Sở Y tế, bệnh viện công lập và tư nhân khu vực phía Nam.
Tác dụng của châm cứu và cấy chỉ đối với bệnh nhân ung thư

Tác dụng của châm cứu và cấy chỉ đối với bệnh nhân ung thư

Trong các phương pháp điều trị bệnh không dùng thuốc như xoa bóp bấm huyệt, tác động cột sống, châm cứu, cấy chỉ thì cấy chỉ là một phương pháp tuyệt vời giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và mang lại hiệu quả cao cho bệnh nhân trong rất nhiều bệnh…
TP Hà Nội: Chấn chỉnh nhiều cơ sở hành nghề y hoạt động không phép

TP Hà Nội: Chấn chỉnh nhiều cơ sở hành nghề y hoạt động không phép

Sở Y tế Hà Nội vừa ban hành 7 văn bản gửi các quận, huyện đề nghị kiểm tra cơ sở hành nghề y hoạt động không phép trên địa bàn.
Yêu cầu Bệnh viện Nhi đồng 2 không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép

Yêu cầu Bệnh viện Nhi đồng 2 không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép

Sau phản ánh tình trạng gián đoạn ghép gan cho trẻ em tại Bệnh viện Nhi đồng 2, Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh yêu cầu đơn vị này tuân thủ các quy định ghép tạng nhưng không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép.
TP. Hồ Chí Minh: 1 người trong vụ ngộ độc botulinum đã tử vong

TP. Hồ Chí Minh: 1 người trong vụ ngộ độc botulinum đã tử vong

Ngày 25/5, thông tin từ Bệnh viện Nhân dân Gia Định, TP. Hồ Chí Minh cho biết, bệnh nhân 45 tuổi bị ngộ độc botulinum được tiếp nhận, điều trị tại đây đã tử vong.

Tin khác

Đông y trị liệu ung thư thế nào?

Đông y trị liệu ung thư thế nào?
Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong điều trị và phòng bệnh nhưng tỉ lệ tử vong do ung thư vẫn đứng hàng đầu trong các nguyên nhân gây tử vong trên thế giới. Trong năm 2007 có hơn 12 triệu người mới mắc và 7,6 triệu người tử vong do ung thư, chiếm 13% tổng số tử vong.

6 lọ thuốc điều trị ngộ độc botulinum do WHO viện trợ khẩn cấp đã về đến TP. Hồ Chí Minh

6 lọ thuốc điều trị ngộ độc botulinum do WHO viện trợ khẩn cấp đã về đến TP. Hồ Chí Minh
Tối 24/5, Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế) cho biết, 6 lọ thuốc Botulism Antitoxin Heptavalent được gửi từ kho của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Thụy Sĩ đã về đến TP Hồ Chí Minh.

Ứng dụng công nghệ in 3D vào phẫu thuật thay khớp gối

Ứng dụng công nghệ in 3D vào phẫu thuật thay khớp gối
Bệnh viện Đa khoa (BVĐK) tỉnh Hà Tĩnh vừa triển khai kỹ thuật phẫu thuật thay khớp gối toàn phần với kỹ thuật căn chỉnh động học dựa trên dẫn đường cá thể hoá công nghệ in 3D.

Thanh tra 35 cơ sở sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe

Thanh tra 35 cơ sở sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe
Thanh tra Bộ Y tế vừa công bố quyết định thanh tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm, phòng, chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng tại các cơ sở sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh thực phẩm bảo vệ sức khỏe tại Hải Dương và Bắc Ninh.

WHO đang khẩn trương tìm nguồn thuốc hiếm điều trị ngộ độc botulinum hỗ trợ Việt Nam

WHO đang khẩn trương tìm nguồn thuốc hiếm điều trị ngộ độc botulinum hỗ trợ Việt Nam
Theo Cục Quản lý Dược, Bộ Y tế cho biết, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đang khẩn trương liên hệ tìm nguồn thuốc hiếm điều trị ngộ độc botulinum để hỗ trợ Việt Nam điều trị bệnh nhân bị ngộ độc botulinum.

Việt Nam vẫn nằm trong số 15 nước sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới

Việt Nam vẫn nằm trong số 15 nước sử dụng thuốc lá cao nhất thế giới
Ngày 31/5/2023, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các nhà tiên phong về sức khỏe cộng đồng trên khắp thế giới sẽ cùng nhau kỷ niệm Ngày Thế giới Không Thuốc lá (WNTD). Chủ đề của Ngày Thế giới Không Thuốc lá năm nay là “Chúng ta cần lương thực, không cần thuốc lá”.

TP. Hồ Chí Minh: 3 bệnh nhân ngộ độc botulinum bị liệt hoàn toàn, phải thở máy

TP. Hồ Chí Minh: 3 bệnh nhân ngộ độc botulinum bị liệt hoàn toàn, phải thở máy
Liên quan đến chùm ca bệnh ngộ độc botulinum ở TP. Hồ Chí Minh, ngày 22/5, TS.BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, 3 bệnh nhân bị liệt hoàn toàn, đều phải thở máy.

Phân biệt viêm khớp dạng thấp với các bệnh khớp khác

Phân biệt viêm khớp dạng thấp với các bệnh khớp khác
Viêm khớp dạng thấp chủ yếu gặp ở người trưởng thành, đặc biệt ở người có tuổi. Viêm khớp dạng thấp nếu không phát hiện đúng và điều trị sớm có thể để lại một số hậu quả xấu cho người bệnh, đặc biệt cần thận trọng phân biệt với các bệnh về khớp khác...

Các cơ sở Y tế chủ động cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt do thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột

Các cơ sở Y tế chủ động cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt do thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột
Bộ Y tế cho biết, thời gian gần đây, thời tiết tại nhiều vùng trên cả nước có nắng nóng diện rộng, ảnh hưởng tới sinh hoạt người dân và môi trường làm việc. Để phòng chống nắng nóng cho người bệnh và nhân viên y tế, bảo đảm an toàn và nâng cao sự hài lòng của người bệnh, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Bộ Y tế đề nghị thủ trưởng đơn vị khẩn trương thực hiện và chỉ đạo các đơn vị trực thuộc chuẩn bị sẵn sàng thuốc, trang thiết bị, phương tiện cấp cứu tại viện và ngoại viện; tập huấn lại kỹ năng cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt và đặc biệt là đột quỵ; sẵn sàng cấp cứu kịp thời người bệnh. Phối hợp với các đơn vị truyền thông, trung tâm y tế dự phòng... trên địa bản tuyên truyền, vận động người dân chủ động phòng chống nắng nóng và thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột.

Kết nối để sớm có thuốc điều trị cho bệnh nhân ngộ độc botulinum

Kết nối để sớm có thuốc điều trị cho bệnh nhân ngộ độc botulinum
Theo thông tin từ Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), thuốc giải độc tố botulinum là loại thuốc rất hiếm, do mỗi năm cả nước chỉ có vài ca bệnh nên các bệnh viện thường không dự trù đủ. Tuy nhiên, nguồn cung thuốc giải độc tố botulinum vẫn có, các bệnh viện sẽ liên hệ để đặt hàng.

Vào cuộc điều tra vụ nhiều người ngộ độc botulinum sau khi ăn chả lụa

Vào cuộc điều tra vụ nhiều người ngộ độc botulinum sau khi ăn chả lụa
Thông tin từ TP Hồ Chí Minh cho biết, Công an TP Đức đang điều tra làm rõ vụ việc nhiều người bị ngộ độc botulinum do ăn chả lụa của người bán dạo xảy ra trên địa bàn.

Đề nghị xử lý nghiêm việc mua, bán, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên toàn quốc

Đề nghị xử lý nghiêm việc mua, bán, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trên toàn quốc
Bộ Y tế vừa có Công văn do Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn ký, gửi UBND các tỉnh/ thành phố, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công thương; Bộ Thông tin và Truyền thông và Bộ Công an về tăng cường truyền thông các tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha; kiểm tra và xử lý nghiêm các trường hợp kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Y học cổ truyền và quá trình lão suy

Y học cổ truyền và quá trình lão suy
Ở đời, người ta thường chúc nhau trường thọ. Nhưng có lẽ lời chúc đó mãi mãi vẫn chỉ là sự thể hiện một ước mơ cháy bỏng mà thôi, vì rằng con người sống trên thế gian này không thể không già, lại càng không thể sống mãi.

Bệnh viện Lê Văn Thịnh được cấp mã số đào tạo y khoa liên tục

Bệnh viện Lê Văn Thịnh được cấp mã số đào tạo y khoa liên tục
Ngày 19/5, BV Lê Văn Thịnh, TP Thủ Đức tổ chức lễ kỷ niệm 15 năm thành lập và vinh dự nhận giấy chứng nhận mã số đào tạo y khoa liên tục. Đây là bệnh viện tuyến quận, huyện thứ 2 tại TP Hồ Chí Minh và là một trong số ít bệnh viện tuyến quận, huyện trên cả nước đại được chứng nhận này.

Thủ tướng yêu cầu xử lý nghiêm các trường hợp vận chuyển trái phép gia cầm vào Việt Nam

Thủ tướng yêu cầu xử lý nghiêm các trường hợp vận chuyển trái phép gia cầm vào Việt Nam
Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký công điện yêu cầu ngăn chặn, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán, vận chuyển trái phép gia cầm, sản phẩm gia cầm qua biên giới vào Việt Nam.
Xem thêm
Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi: tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động khám bệnh, chữa bệnh

Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi: tạo hành lang pháp lý quan trọng cho hoạt động khám bệnh, chữa bệnh

Hội nghị phổ biến Luật Khám bệnh, chữa bệnh được tổ chức tại Bệnh viện Gia An 115, TP. Hồ Chí Minh. GS.TS. Trần Văn Thuấn, Thứ trưởng Bộ Y tế, Phó Chủ tịch phụ trách, điều hành Hội đồng Y khoa Quốc gia chủ trì hội nghị. Hội nghị được kết nối với hơn 1.200 điểm cầu tại các Sở Y tế, bệnh viện công lập và tư nhân khu vực phía Nam.
TP Hà Nội: Chấn chỉnh nhiều cơ sở hành nghề y hoạt động không phép

TP Hà Nội: Chấn chỉnh nhiều cơ sở hành nghề y hoạt động không phép

Sở Y tế Hà Nội vừa ban hành 7 văn bản gửi các quận, huyện đề nghị kiểm tra cơ sở hành nghề y hoạt động không phép trên địa bàn.
Yêu cầu Bệnh viện Nhi đồng 2 không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép

Yêu cầu Bệnh viện Nhi đồng 2 không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép

Sau phản ánh tình trạng gián đoạn ghép gan cho trẻ em tại Bệnh viện Nhi đồng 2, Sở Y tế TP. Hồ Chí Minh yêu cầu đơn vị này tuân thủ các quy định ghép tạng nhưng không làm gián đoạn ghép gan cho trẻ có chỉ định ghép.
Người cao tuổi cần biết: Những biến chứng nguy hiểm của rối loạn tiền đình

Người cao tuổi cần biết: Những biến chứng nguy hiểm của rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình có thể chỉ xuất hiện vài ngày rồi hết nhưng cũng có thể kéo dài, tái phát nhiều lần. Tình trạng này không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sinh hoạt, công việc của bệnh nhân mà còn có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.
Người cao tuổi cần biết: Những đối tượng dễ bị rối loạn tiền đình

Người cao tuổi cần biết: Những đối tượng dễ bị rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình là bệnh lý gây ra trạng thái mất cân bằng về tư thế, khiến người bệnh thường xuyên bị chóng mặt, hoa mắt, ù tai, buồn nôn, đi đứng lảo đảo,...
Người cao tuổi cần biết: Sự ảnh hưởng của quá trình lão hoá và các biện pháp khắc phục

Người cao tuổi cần biết: Sự ảnh hưởng của quá trình lão hoá và các biện pháp khắc phục

NMO - Quá trình lão hóa của con người là quy luật tất yếu mà tự nhiên mang đến và không thể thay đổi được. Ở tuổi bắt đầu lão hóa dễ nhận thấy tóc bạc, da nhăn, lưng gù…Tuy nhiên, có rất nhiều biến đổi âm thầm trong cơ thể mà mắt thường không thể nhận ra
Các cơ sở Y tế chủ động cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt do thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột

Các cơ sở Y tế chủ động cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt do thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột

Bộ Y tế cho biết, thời gian gần đây, thời tiết tại nhiều vùng trên cả nước có nắng nóng diện rộng, ảnh hưởng tới sinh hoạt người dân và môi trường làm việc. Để phòng chống nắng nóng cho người bệnh và nhân viên y tế, bảo đảm an toàn và nâng cao sự hài lòng của người bệnh, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Bộ Y tế đề nghị thủ trưởng đơn vị khẩn trương thực hiện và chỉ đạo các đơn vị trực thuộc chuẩn bị sẵn sàng thuốc, trang thiết bị, phương tiện cấp cứu tại viện và ngoại viện; tập huấn lại kỹ năng cấp cứu người say nắng, sốc nhiệt và đặc biệt là đột quỵ; sẵn sàng cấp cứu kịp thời người bệnh. Phối hợp với các đơn vị truyền thông, trung tâm y tế dự phòng... trên địa bản tuyên truyền, vận động người dân chủ động phòng chống nắng nóng và thay đổi môi trường nhiệt độ đột ngột.
Người cao tuổi cần biết: Đối phó bệnh xương khớp khi thời tiết thất thường

Người cao tuổi cần biết: Đối phó bệnh xương khớp khi thời tiết thất thường

Bệnh khớp thường là thoái hóa khớp gối, viêm khớp dạng thấp, thoái hóa cột sống, lún xẹp đốt sống lưng ở nữ giới hoặc bệnh gout (thống phong), viêm cột sống dính khớp, thoát vị đĩa đệm cột sống.
Tăng cường truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha

Tăng cường truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha

Ngày 24/4, Cục Quản lý Khám, chữa bệnh đã có Công văn số 474/KCB-QLHN gửi các Sở Y tế tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về tăng cường truyền thông về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha.
Phiên bản di động