Theo nhiều người cao tuổi trong làng, cách đây trên 700 năm, làng Xuân Hòa đã có nhiều người kéo về đây an cư lập nghiệp và dựng nên làng. Giếng nằm vào vị trí trung tâm làng, cạnh giếng có ngôi đền.
Giếng có đường kính 5m, đào sâu 10m, được xây bằng đá núi, mỗi hòn to gần bằng đá xây móng nhà, được xây từ đáy lên mặt đất, đường kính dưới đáy nhỏ hơn đường kính phía trên giếng, trong khuôn viên 60m2. Các thợ xây giếng có tay nghề cao và rất khéo léo, xây đá to chèn lẫn đá nhỏ tạo ra kết cấu vừa chắc, vừa bền và đẹp. Phía trên xây thành giếng cao 1m.
Giếng được đào ở vùng đất pha sỏi, ở ven núi Tèn nằm theo hường Đông Tây dài khoảng 500m, núi cao gần 50m. Thời xa xưa, các hộ dân làng Xuân Hòa sinh sống quần tụ ở phía Nam dãy núi Tèn. Từ nguồn trên núi nên nước giếng rất sạch, trong quanh năm, không bao giờ cạn, kể cả mùa Hè nắng nóng hạn hán. Giếng ở vào vị trí tương đối cao nên mùa mưa lũ, nước từ ngoài không thể tràn vào được.
Trước đây, khi chưa có giếng đào, giếng khoan, người dân làng Xuân Hòa sử dụng nước giếng này phục vụ sinh hoạt hằng ngày. Trong những năm chiến tranh, các đơn vị bộ đội, hay các cơ quan đến đóng tại làng, đều lấy nước giếng này để sinh hoạt.
Trải qua thời gian, giếng làng Xuân Hòa xuống cấp nghiêm trọng, đến nay đã 3 lần tu sửa. Lần đầu vào năm 1960, lúc đó thành giếng bị nứt nẻ, bong tróc, dân làng đóng góp cát, vôi, ngày công sửa lại những nơi bị hư hỏng; lần thứ hai năm 2005, lãnh đạo thôn vận động người dân đóng góp vật liệu, ngày công xây lại toàn bộ thành giếng; và lần này, xây toàn bộ khuôn viên, láng nền giếng, dọn dẹp khuôn viên. Còn phần đá xây từ đáy giếng lên mặt đất vẫn vững vàng chắc chắn, nên vẫn giữ nguyên vẹn như hiện trạng ban đầu.
Từ khi sửa chữa, nâng cấp tới nay, giếng làng Xuân Hòa trở nên vững chắc, thoáng sạch, nguồn nước dồi dào, trong, ngon. Hiện tại nhiều hộ dân trong làng, hằng ngày đến giếng lấy nước về sử dụng. Đặc biệt, dùng nước giếng để nấu chè xanh; nước chè ngon có tiếng, thơm xanh cả ngày, ai uống cũng tấm tắc khen.
Việc làng Xuân Hòa khôi phục lại giếng làng là giữ gìn nét văn hóa làng quê, với cây đa, giếng nước, mái đình, biểu tượng sống động của một làng quê truyền thống, mang vẻ đẹp dung dị, gần gũi với mọi người, cần được gìn giữ và phát triển, để nhắc nhở các thế hệ mai sau luôn nhớ về cội nguồn.
