Xã hội 20/06/2025 13:16
Bài viết sau đây giới thiệu các cơ quan báo chí của Trung ương Cục hoạt động tại Sài Gòn ngay từ trưa ngày 30/5/1975
1. Sau chiến dịch giải phóng tỉnh Phước Long và làm chủ đường 14 - con đường chiến lược nối Sài Gòn với Nam Tây Nguyên (từ ngày 17/12/1974 đến 6/1/1975), các cơ quan thông tấn, báo chí thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương Cục miền Nam trở nên nhộn nhịp khác thường. Một số phóng viên của Thông tấn xã Giải phóng, Đài Phát thanh Giải phóng, Báo Giải Phóng được phái đi Tây Nguyên. Chúng tôi chuẩn bị tinh thần băng rừng ra tận phía bắc “mái nhà Đông Dương” vì ai cũng nghĩ, nếu muốn giải phóng Tây Nguyên thì trước hết phải đánh chiếm Pleiku, Kon Tum bởi nơi đây gần đường tiếp tế lương thực, vũ khí của ta, nhưng không ngờ chúng tôi lại được theo các cánh quân đánh vào thị xã Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.
 |
| Thông tấn xã Giải phóng ở chiến khu Bắc Tây Ninh. |
Khoảng một tuần sau ngày giải phóng Buôn Ma Thuột (11/3/1975), tại Sở chỉ huy Mặt trận giải phóng Tây Nguyên, chúng tôi nghe cụm từ “đòn đánh điểm huyệt”. Quả vậy, sau khi mất Buôn Ma Thuột, đối phương chỉ có hai khả năng, hoặc là co cụm để giữ Pleiku, Kon Tum đã bị cô lập, hoặc phải rút lui. Với chiến lược mà tổng thống Nguyễn Văn Thiệu cho là đúng: Tái phối trí lực lượng để lập phòng tuyến từ Tuy Hòa tới Tây Ninh và từ đó phản kích chiếm lại địa bàn chiến lược rất trọng yếu này, nên ông ta đã lệnh cho Quân đoàn 2 bỏ Tây Nguyên rút về duyên hải miền Trung theo đường 7. Nhưng cuộc rút lui của cả một quân đoàn hùng mạnh đã biến thành cuộc tháo chạy hỗn loạn, bị Quân Giải phóng tiêu diệt 2/3 lực lượng, từ bộ binh, pháo binh đến xe tăng, đã tạo ra phản ứng dây chuyền cả về quân sự lẫn chính trị đối với chính quyền Sài Gòn, cả chính phủ Mỹ, đẩy nhanh quá trình chuyển biến cục diện chiến tranh.
Chúng tôi trở về các cơ quan thông tấn, báo chí của Trung ương Cục lúc này đã dời trụ sở từ rừng sâu ở Bến Ra ra gần lộ 4 nối thị xã Tây Ninh với biên giới Việt Nam - Campuchia thì nhận được chỉ thị chuẩn bị tham gia giải phóng Sài Gòn!
Báo Giải Phóng phải vẽ măng-sét mới để in tại nội ô Sài Gòn. Họa sĩ Dũng Tiến, một tù chính trị bị giam cầm ở Côn Đảo suốt 19 năm, được trả tự do đầu năm 1973, chịu trách nhiệm vẽ hàng chục kiểu măng-sét để cấp trên chọn, với yêu cầu cũng là chữ “Giải Phóng” nhưng khác với măng-sét đang dùng. Thông tấn xã Giải phóng và Đài Phát thanh Giải phóng thì chuẩn bị phương tiện để phát sóng, truyền tin giữa Sài Gòn vì phải lường đến tình huống trước khi đầu hàng, đối phương phá hủy hết máy móc, phương tiện. Ngày 6/4/1975, Ban Tuyên huấn Trung ương Cục chỉ thị cho các cơ quan trực thuộc thành lập các đội xung kích để chuẩn bị tiến về Sài Gòn.
 |
| Một buổi phát thanh của Đài Phát thanh Giải phóng thời chiến tranh giữ nước |
Ngoài phóng viên đang ở mặt trận, chúng tôi được phân công những ai sẽ theo các cánh quân tiến về Sài Gòn, những ai phải “ở nhà” lo bài vở, in ấn, phát những bản tin cuối cùng ở chiến khu.
Là những phóng viên có nhiều năm lăn lộn chiến trường, chúng tôi đoán biết thời cơ để giải phóng hoàn toàn miền Nam sắp đến sau khi ta làm chủ Tây Nguyên rồi Trị - Thiên - Huế, Đà Nẵng,… nhưng giải phóng Sài Gòn trong tháng 4 thì ít ai ngờ đến. Sau này, chúng tôi mới biết, ngày 25/3/1975, Bộ Chính trị có phiên họp lịch sử, khẳng định: “Cuộc tổng tiến công chiến lược của ta đã bắt đầu với chiến dịch Tây Nguyên. Thời cơ chiến lược mới đã đến,… tập trung nhanh nhất lực lượng, binh khí, kĩ thuật và vật chất giải phóng Sài Gòn trước mùa mưa 1975”.
Ngày 20/4/1975, chúng tôi được phổ biến chiến dịch giải phóng Sài Gòn mang tên Chiến dịch Hồ Chí Minh và ngày 26/4, hầu hết lực lượng của Thông tấn xã Giải phóng, Đài Phát thanh Giải phóng, Báo Giải Phóng, kể cả chị nuôi lên đường tiến về Sài Gòn. Đó là một binh chủng đặc biệt với nhiệm vụ tiếp quản các cơ quan tuyên truyền chính của đối phương và phát đi những bài báo, những tấm ảnh đầu tiên loan tin quân và dân Việt Nam đã toàn thắng sau 21 năm trường kì kháng chiến. Ngày 1/5, ở rừng Tây Ninh, số báo Giải Phóng cuối cùng sau 10 năm trong chiến khu in với số lượng vượt trội so với mấy tuần trước nhưng không đủ bán ở các vùng vừa giải phóng.
2. Bộ phận tiền phương của ba cơ quan báo chí thuộc Ban Tuyên huấn Trung ương Cục theo các cánh quân, quá trưa ngày 30/4 đã có mặt ở Sài Gòn, chiều và đêm ngày hôm đó, sáng sớm hôm sau lần lượt tiếp quản trụ sở của đối phương: Thông tấn xã Giải phóng tiếp quản Việt tấn xã ở số 116 - 118 Hồng Thập Tự (Nguyễn Thị Minh Khai ngày nay), đã kịp thời đưa tin, phát ảnh về sự sụp đổ của chính quyền Sài Gòn, những giờ khắc đầu tiên giải phóng hoàn toàn miền Nam. Đài Phát thanh Giải phóng tiếp quản Đài Phát thanh Sài Gòn (số 3 Nguyễn Đình Chiểu), đúng 20 giờ ngày 30/4/1975, phát thanh viên Vương Thanh Liêm cất cao giọng đọc: “Đây là Đài Phát thanh Sài Gòn Giải phóng - Phát thanh từ Sài Gòn - Tiếng nói của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam”. Báo Giải Phóng tiếp quản trụ sở báo Dân chủ của chính quyền Nguyễn Văn Thiệu ở 174 Hiền Vương (Võ Thị Sáu ngày nay), 5 ngày sau đã xuất bản nhật báo Sài Gòn Giải phóng 8 trang khổ lớn, in hai màu, gần nửa triệu bản…
 |
| Măng-sét báo Giải Phóng trong chiến khu và khi xuất bản ở Sài Gòn. |
Là phóng viên Báo Giải Phóng, tôi xin kể vài chuyện về những ngày đầu làm báo giữa Sài Gòn.
Trong khi khẩn trương chuẩn bị ra báo Giải Phóng theo kế hoạch từ chiến khu thì cấp trên yêu cầu phải có ngay tờ báo mang tên Sài Gòn Giải phóng. Phụ trách trực tiếp Báo Giải Phóng trước và sau khi về Sài Gòn là nhà báo Nguyễn Văn Khuynh đã cùng họa sĩ Dũng Tiến lên ý tưởng và vẽ măng-sét Sài Gòn Giải phóng tại số nhà 174 Hiền Vương, dưới măng-sét có tiêu đề “Tiếng nói của Nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định”. Theo tôi biết thì măng-sét ấy không phải trình cấp trên duyệt.
Trong 5 ngày đêm chuẩn bị ra số báo Sài Gòn Giải phóng đầu tiên và 14 số báo tiếp theo, mỗi đêm chúng tôi ngủ nhiều nhất vài tiếng đồng hồ, nhưng bù lại, không khí làm báo vô cùng sôi nổi. Chúng tôi càng được khích lệ khi có nhiều phóng viên trong số 23 nhật báo đối lập với chính quyền Sài Gòn và sinh viên, học sinh yêu nước tìm đến tòa soạn tự nguyện nhận viết tin, bài, chụp ảnh; chủ nhà in và anh chị em công nhân Tân Minh Ấn quán ở 432 đường Hồng Thập Tự nhiệt tình hợp tác in báo Sài Gòn Giải phóng. Một nguồn cổ vũ nữa đối với chúng tôi là báo in hàng chục vạn bản mà không đủ bán. Cứ khoảng 2 giờ hằng ngày là xe tải từ miền Đông, miền Tây Nam Bộ xếp hàng dài nhận báo để kịp phát hành trong buổi sáng.
Ngày 19/5/1975, Tòa soạn Báo Giải phóng làm xong số 15 báo Sài Gòn Giải phóng thì có lệnh của trên bàn giao ngay cho Thành ủy Sài Gòn, kể cả nhà in, phần lớn nhân sự được giữ lại xuất bản báo Giải Phóng vẫn với danh nghĩa Cơ quan Trung ương của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Báo ra hằng ngày, 4 trang khổ lớn với măng-sét được họa sĩ Dũng Tiến vẽ đi vẽ lại trong những ngày cuối tháng 3, đầu tháng 4/1975.
Ngày 17/11/1976, Báo Giải phóng ra số 412, cũng là số báo cuối cùng xuất bản ở Sài Gòn, vì cũng như Thông tấn xã Giải Phóng, Đài Phát thanh Giải phóng, sau ngày tổng tuyển cử thống nhất đất nước, đã hoàn thành nhiệm vụ lịch sử.
