Dưới ánh đèn lung linh và dòng người tấp nập, ẩm thực Thủ đô hiện lên không chỉ là những món ăn quen thuộc, mà là cả một hành trình văn hóa sống động, nơi ký ức, truyền thống và sáng tạo cùng song hành. Trong hành trình ấy, người cao tuổi hiện diện như những “người giữ lửa”, lặng lẽ nhưng bền bỉ trao truyền tinh hoa qua từng món ăn, từng bí quyết nghề.
 |
| Tiết mục văn nghệ chào mừng lễ khai mạc |
Với chủ đề “Hà Nội – Hành trình Ẩm thực Kết nối Sáng tạo”, lễ hội do Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Hà Nội tổ chức đã thu hút đông đảo người dân, du khách trong và ngoài nước. Không gian lễ hội một lần nữa khẳng định vị thế của ẩm thực Hà Nội như một di sản sống – nơi tri thức dân gian, ký ức cộng đồng được bảo tồn không phải trong bảo tàng, mà trong chính đời sống đương đại, với sự góp sức quan trọng của các nghệ nhân, trong đó nhiều người đã ở tuổi xưa nay hiếm.
|
| Các đại biểu nhấn nút khai mạc Lễ hội văn hóa ẩm thực Hà Nội năm 2025 |
Tham dự lễ khai mạc có NSND Nguyễn Xuân Bắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch); bà Bạch Liên Hương, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội; cùng đại diện đại sứ quán, các sở, ngành, nghệ nhân ẩm thực và đông đảo công chúng yêu văn hóa ẩm thực.
Ẩm thực – từ di sản đến “tài sản” văn hóa
Phát biểu tại lễ khai mạc, bà Lê Thị Ánh Mai, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội nhấn mạnh: Năm 2022, Thành ủy Hà Nội ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TU về phát triển công nghiệp văn hóa, trong đó xác định ẩm thực là lĩnh vực quan trọng, cần được đầu tư bài bản, phát huy giá trị di sản để trở thành “tài sản”, nguồn lực cho phát triển bền vững. Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội chính là minh chứng sinh động cho chủ trương đó.
|
| Lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao Bằng vinh danh Chả cá Lã Vọng là di sản văn hóa phi vật thể |
“Từ Hà Nội 36 phố phường đến một Hà Nội mở rộng địa giới hành chính, với sự giao thoa của văn hóa xứ Đoài và nhiều vùng miền, ẩm thực Thủ đô ngày càng phong phú, đa dạng, vừa tinh tế, chuẩn mực, vừa giàu sức sáng tạo. Hàng trăm di sản văn hóa phi vật thể thuộc lĩnh vực ẩm thực đã được nhận diện, kiểm kê và bảo tồn, trong đó vai trò của các nghệ nhân cao tuổi là hết sức quan trọng – những người nắm giữ tri thức, kỹ năng, ký ức nghề được tích lũy qua nhiều thập kỷ”, bà Lê Thị Ánh Mai nhấn mạnh.
|
| NSND Xuân Bắc tặng hoa chúc mừng gia đình Nghệ nhân Chả cá Lã Vọng |
Hiện nay, Hà Nội có 7 di sản ẩm thực được ghi danh vào Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể, gồm: Phở Hà Nội; nghề làm cốm Mễ Trì; nghề ướp trà sen Quảng An; nghề làm xôi Phú Thượng; nghề làm bánh cuốn Thanh Trì; tri thức nấu cỗ Bát Tràng.
Chả cá Lã Vọng – biểu tượng ẩm thực Thăng Long
Một trong những khoảnh khắc đặc biệt của lễ khai mạc là việc công bố Quyết định ghi danh “Tri thức chế biến và thưởng thức Chả cá Lã Vọng” vào Danh mục quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể. Chủ thể sáng tạo của di sản là gia đình họ Đoàn tại số 14 phố Hàng Sơn (nay là 14 phố Chả Cá, phường Hoàn Kiếm), nơi đã gìn giữ bí quyết chế biến chả cá truyền thống qua 6 thế hệ.
Theo thời gian, chả cá Lã Vọng không chỉ được bảo tồn trong phạm vi gia đình, mà đã trở thành biểu tượng văn hóa ẩm thực của Hà Nội. Đằng sau sự lan tỏa ấy là vai trò âm thầm của các thế hệ đi trước – những NCT gìn giữ nghề, từ cách chọn cá, tẩm ướp, thưởng thức sao cho trọn vẹn hương vị Thăng Long. Việc ghi danh di sản không chỉ là sự tôn vinh giá trị truyền thống, mà còn tạo cơ sở để bảo vệ tính nguyên bản, gắn bảo tồn với phát triển trong đời sống đương đại.
|
| Nghệ nhân Nguyễn Thị Hiền, gian hàng Bún ốc Bà ngoại giới thiệu sản phẩm như tấm vé trở về tuổi thơ... |
Dạo bước giữa không gian di sản sống
Ngay sau lễ khai mạc, các đại biểu đã đi thăm các gian hàng, giao lưu với nghệ nhân và thưởng thức những món ăn truyền thống đến từ các làng nghề, vùng miền. Trong 60 không gian ẩm thực, mỗi gian hàng là một câu chuyện, một lát cắt ký ức được kể bằng hương vị, với dấu ấn rõ nét của những người cao tuổi – những “nhân chứng sống” của lịch sử nghề.
|
| Các cụ cao niên cùng đại biểu dự Lễ hội tại gian hàng giò chả Ước Lễ, cây chả quế 120kg |
Tại gian hàng bún ốc Bà Ngoại, Nghệ nhân Nguyễn Thị Hiền, 72 tuổi, phấn khởi chia sẻ về hành trình 54 năm gắn bó với nghề. Với bà, bún ốc Hà Nội không chỉ là món ăn, mà là ký ức của đất, của nước, của những người đi xa luôn nhớ về. Gia đình bà vẫn giữ hương vị cổ bằng giấm bỗng, nước ốc luộc, để bát bún ốc không chỉ ngon mà còn lành, gợi “mùi đất nước”. Theo bà Hiền, ẩm thực truyền thống cần giao thoa và hội nhập, nhưng phải giữ hồn cốt. “Hương vị di sản phải bước vào bối cảnh công nghệ số”, bà nói, đồng thời nhấn mạnh vai trò của người cao tuổi trong việc truyền dạy nghề, kết nối các thế hệ, để tinh hoa ẩm thực Việt không bị đứt gãy mà tiếp tục lan tỏa. Gian hàng của bà còn có những món quà quê giản dị như bỏng ngô, gợi ký ức, là tấm vé trở về tuổi thơ cho cả người trẻ và người cao tuổi.
|
| Đại biểu thăm và thưởng thức tại gian hàng nghề xôi Phú Thượng |
Cỗ Bát Tràng – tinh hoa từ bàn tay người phụ nữ
Ở một gian hàng khác, nghệ nhân trẻ Phạm Thị Diệu Hoài, làng nghề Bát Tràng, giới thiệu nét đẹp của tri thức nấu cỗ Bát Tràng - di sản đã được ghi danh quốc gia. Theo bà, cỗ Bát Tràng không chỉ để cúng gia tiên, mà còn là phần không thể thiếu trong hội làng, sự kiện lớn của cộng đồng. Mỗi mùa chính hội, hàng trăm mâm cỗ được chuẩn bị từ bàn tay khéo léo, tỉ mỉ của phụ nữ Bát Tràng, trong đó nhiều người đã gắn bó cả đời với nghề. Các nghệ nhân cao tuổi chính là người “giữ khuôn”, bảo đảm từng món ăn đúng vị, đúng lễ nghi, qua đó gìn giữ chuẩn mực văn hóa làng nghề. Tham gia lễ hội, các nghệ nhân và người cao tuổi trong làng mong muốn đưa ẩm thực Bát Tràng đến gần hơn với công chúng, lan tỏa trong nước và bạn bè quốc tế.
|
| Nghệ nhân Phạm Thị Diệu Hoài bên mâm cỗ Bát Tràng |
Người cao tuổi “giữ lửa” làng nghề
Cùng chung tinh thần ấy, cụ Ngô Đình Hồ, 82 tuổi, hội viên người cao tuổi phường Xuân Hòa, đến từ làng nghề Giò chả Uớc Lễ, cho biết: Người cao tuổi tham gia lễ hội với tâm thế giữ nghề, truyền nghề và giới thiệu tinh hoa làng nghề. Gian hàng của làng mang đến các sản phẩm như chả quế, giò lụa, giò bì, chả cốm, nem chua, bánh chưng đậm đà hương vị truyền thống ẩm thực Việt, nổi bật là cây chả quế khổng lồ nặng 120kg… Theo cụ Ngô Đình Hồ, để nghề cổ truyền tồn tại, người cao tuổi cần tiếp tục trao truyền kinh nghiệm, bí quyết cho con cháu; đồng thời thế hệ trẻ cần tiếp thu, giữ gìn và phát triển. Việc bảo đảm an toàn thực phẩm, giữ nguyên hương vị truyền thống riêng có để sản phẩm được thị trường tin dùng, từ đó lan tỏa và phát triển bền vững. Sự gắn kết giữa các thế hệ chính là điều kiện cốt lõi để di sản ẩm thực không bị mai một.
|
| Nghệ nhân Dương Ánh Tuyết trình diễn làm bánh cuốn Thanh Trì |
Ẩm thực – nhịp cầu nối quá khứ và tương lai
Không chỉ là nơi thưởng thức món ngon, Lễ hội Văn hóa Ẩm thực Hà Nội 2025 còn là không gian kết nối các thế hệ, nơi người cao tuổi kể chuyện nghề, người trẻ lắng nghe và tiếp nối. Thông qua trình diễn, thực hành và giao lưu, lễ hội góp phần bảo tồn tri thức, kỹ năng chế biến ẩm thực truyền thống, đồng thời hình thành những sản phẩm văn hóa sáng tạo từ chính nền tảng di sản.
Diễn ra đến hết ngày 21/12, Lễ hội tiếp tục khẳng định ẩm thực Hà Nội không chỉ là bản sắc, niềm tự hào, mà còn là nguồn lực quan trọng trong phát triển công nghiệp văn hóa Thủ đô - nơi quá khứ được nâng niu qua bàn tay, ký ức của người cao tuổi; hiện tại được sáng tạo; và tương lai được mở rộng từ những hương vị thân quen.
