Đức Phật giáo hóa cho đệ tử về ngũ giới cấm, trong đó có cấm sát sinh. Ngoài giáo dục tư tưởng nhân đạo, tôn trọng sự sống muôn loài, thì cấm sát sinh cũng giúp giải quyết vấn đề môi trường, bởi việc sát sinh sẽ dẫn đến mất cân bằng sinh thái, tác động trực tiếp đến sự sống của con người. Việc khai thác tài nguyên rừng, biển… nếu tận thu, tận diệt mà không để có thời gian tái tạo sẽ làm kiệt quệ tài nguyên, khoáng sản.
Đức Phật chỉ ra chân lí, mọi loài sống trên trái đất đều có quan hệ hữu cơ, khăng khít với nhau. Sự sinh tồn của loài này là điều kiện tồn tại của loài kia và ngược lại sự chấm dứt sự sống của một loài sẽ kéo theo sự diệt vong của loài khác. Chân lí đó hoàn toàn phù hợp với quy luật sinh tồn tự nhiên. Đức Phật ra đời và thành đạo do lòng thương chúng sinh khổ đau. Muốn chấm dứt đau khổ phải nhận thức được: Con người, loài vật, cỏ cây cùng tồn tại trong mối liên hệ tương hỗ và tùy thuộc lẫn nhau. Thiên nhiên cung cấp môi trường sống cho loài người và sinh vật. Vì thế, nhân loại phải có ý thức bảo vệ thiên nhiên để giữ môi trường trong sạch và cân bằng hệ sinh thái. Ngài khuyên đệ tử không đốn phá cây cối, cho dù là chặt cành hay bẻ lá, vì đều là hành vi phi đạo đức và còn quy định không được ném rác rưởi hay khạc nhổ trên nước vì sẽ làm ô nhiễm môi trường.
 |
| Trồng cây mang lại màu xanh là một trong những hoạt động bảo vệ môi trường ý nghĩa |
Đức Phật dạy, những việc làm ảnh hưởng đến môi trường đều bắt nguồn từ tham, sân, si của con người. Vì vậy, nhiều người sẵn sàng gây chiến tranh, làm cho nghèo đói, bệnh tật lan tràn, tiêu hủy mạng sống đồng loại và các loài để thu lợi trước mắt. Con người còn xả chất độc hại vào lòng đất, sông ngòi, không khí, làm ô nhiễm môi sinh, tác hại đến sức khỏe và gây bệnh tật. Cho nên cần sống hài hòa với thiên nhiên, chỉ khai thác những gì thiết yếu và có mức độ để vạn vật có thời gian tái tạo, giúp thế hệ kế tiếp được hưởng lợi.
Theo tinh thần Phật giáo, nhiều ngôi chùa được xây dựng nơi cây cối xanh tươi, rợp mát, tạo cho tăng ni, tín đồ sự thanh thản tâm hồn và khỏe mạnh thân thể. Vấn đề ăn chay của tăng ni, phật tử theo truyền thống của Phật giáo Bắc tông cũng là một giải pháp hữu ích đối với môi trường. Ngoài những tác dụng về mặt sức khỏe, là cách tốt nhất để thực hiện giáo lí nhà Phật, ăn chay còn giúp cải tạo và cân bằng môi trường sống. Việc hạn chế và không sử dụng những sản phẩm từ động vật sẽ giúp một số loài tránh khỏi nguy cơ diệt chủng.
Phật giáo Việt Nam đang tích cực tuyên truyền, vận động tăng ni, phật tử với giải pháp sống gần gũi với môi trường, hòa mình với thiên nhiên, dành thời gian để chăm sóc, bảo vệ cây cối, chim muông, thực hành ăn chay như một biện pháp hữu hiệu để bảo vệ sức khỏe và môi trường. Cũng như pháp luật bảo vệ môi trường, Phật giáo đưa ra các khẩu hiệu như trồng cây tạo rừng; cúng lễ văn minh, tiết kiệm năng lượng, tái sử dụng nguyên vật liệu; có tâm thức bảo vệ để môi trường sạch sẽ. Đặc biệt, yêu cầu hạn chế sử dụng vàng mã vì để làm ra vàng mã, cần nhiều phẩm màu, thiếc, giấy… gây hao tổn tài nguyên, khi hóa vàng mã tạo ra khí thải tác động nguy hại với môi trường.
Tại Đại lễ Phật đản Phật lịch 2560 (Dương lịch 2016), Đức Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Trưởng lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ đã gửi thông điệp tới các tăng ni, cư sĩ, phật tử với tâm nguyện: Hãy bằng những hành động thiết thực, bảo vệ môi trường bền vững và ứng phó với biến đổi khí hậu, cùng nhau làm cho môi trường xanh - sạch - đẹp hơn,
Đặng Tài Tính
