Theo báo cáo của Tổng Cục Thống kê, tính đến hết năm 2023, Việt Nam đã có hơn 100 triệu dân. Trong đó có gần 80 triệu người đang sinh sống ở khu vực nông thôn và ngoại ô các thành phố lớn, chiếm hơn 80% dân số cả nước. Trung bình mỗi năm, khu vực này phát sinh khoảng 1.900 triệu m3 nước thải, gần 18 triệu tấn rác thải sinh hoạt với phần lớn là rác thải nhựa, trở thành một trong các nguyên nhân lớn gây ô nhiễm môi trường.
Đáng chú ý, rác thải dân sinh do sức ép từ quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa khu vực thành thị và ven đô rất nhanh đã và đang trở thành nguồn phát thải lớn khiến tình trạng ô nhiễm môi trường ngày càng nghiêm trọng hơn. Rác thải sinh hoạt là tập hợp các chất thải bao gồm mọi vật dụng hoặc vật liệu mà con người không còn nhu cầu sử dụng và chủ yếu xuất phát từ các hoạt động sinh hoạt hằng ngày. Đó có thể là những chất rắn, lỏng hoặc khí, được sinh ra trong quá trình sống, làm việc và sản xuất, bao gồm một loạt các vật phẩm như vật liệu xây dựng, vỏ chai, sắt thép, đồ nhựa, bao nilon, thức ăn thừa, vỏ trái cây, đồ vật không sử dụng được, hoặc hư hỏng,...
 |
| NCT thực hiện thu gom, phân loại rác thải tại nguồn. Ảnh: Nguyễn Loan |
Quy trình xử lý rác thải sinh hoạt bao gồm: Tách để phân loại thành rác hữu cơ, rác tái chế, rác không tái chế; tổ chức hệ thống thu gom rác, tái chế, xử lý và tuyên truyền giáo dục ý thức công dân tuân thủ quy định về quản lý rác thải. Quản lý rác thải sinh hoạt không chỉ là một nhiệm vụ cần thiết để bảo vệ môi trường mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sạch sẽ và an toàn của cộng đồng. Rác thải sinh hoạt nếu không được xử lý đúng cách sẽ tạo ra nhiều vấn đề tiêu cực cho môi trường sống và sức khỏe con người.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, công tác thu gom và xử lý rác thải nhất là rác thải nhựa còn manh mún, lạc hậu, thô sơ, không đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật, an toàn vệ sinh môi trường. Công nghệ xử lý rác thải sinh hoạt chưa đồng bộ, hiện đại, chủ yếu là công nghệ chôn lấp, đốt rác (chiếm tới 75%) và chỉ một số ít nơi sử dụng các chế phẩm sinh học, phân mủn hữu cơ và một số công nghệ tiên tiến khác. Trong khi đó, nhận thức của người dân còn rất hạn chế, việc thu gom và xử lý rác thải còn nhiều bất cập. Tình trạng rác không được thu gom, vứt bừa bãi gây mất mỹ quan và làm ô nhiễm môi trường đồng thời trở thành một trong các nguyên nhân gây bùng phát nhiều dịch bệnh nguy hiểm tới sức khỏe của con người.
Để dẫn tới thực trạng đáng báo động như trên có nhiều nguyên nhân cả về chủ quan và khách quan. Trong đó, có nguyên nhân là ở cơ sở chưa làm tốt công tác tuyên truyền, vận động hội viên NCT tham gia thu gom, phân loại xử lý rác thải; nhiều mô hình thu gom, xử lý rác thải của NCT chưa được hỗ trợ và trang bị kiến thức, kỹ năng. Một bộ phận cấp uỷ, chính quyền và đoàn thể ở các địa phương chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường; thiếu trách nhiệm trong quản lý, điều hành, phối hợp giải quyết vấn đề xử lý rác thải; chưa tích cực tuyên truyền, vận động người dân nâng cao ý thức trách nhiệm, tính tự giác thu gom, phân loại xử lý rác thải tại hộ gia đình và cụm dân cư để giảm bớt lượng rác thải và kinh phí vận chuyển xử lý. Bên cạnh đó, việc đầu tư của nhà nước, các doanh nghiệp và người dân phục vụ cho công tác tuyên truyền, thu gom, phân loại xử lý rác thải tại hộ gia đình và cụm dân cư còn ít, chưa sát thực tế nên hiệu quả chưa đạt như kỳ vọng.
|
| Đoàn công tác của Hội NCT Việt Nam về thăm mô hình NCT thu gom, phân loại và xử lý rác thải ngay từ đầu nguồn trên địa bàn phường Tân Thịnh, TP Hòa Bình. Ảnh: Nguyễn Loan |
Để góp phần vào công tác bảo vệ môi trường và xử lý rác thải, trong những năm gần đây, Hội NCT Việt Nam đã tổ chức nhiều hội nghị tập huấn truyền thông nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường cho gần 3000 cán bộ, hội viên các cấp. Năm 2024, Hội NCT Việt Nam chủ trì, giao Ban Phát huy vai trò NCT phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng Hội NCT phường Tân Thịnh, TP Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình triển khai dự án “Mô hình Hội NCT tổ chức thu gom, phân loại và xử lý rác thải ngay từ đầu nguồn”. Sau hơn 6 tháng triển khai, dự án đã thu được những kết quả tốt đẹp, tạo sức lan tỏa sâu rộng và mạnh mẽ trong nhân dân, góp phần tích cực vào phong trào bảo vệ môi trường tại địa phương.
Chia sẻ về việc chọn phường Tân Thịnh, TP Hòa Bình làm địa điểm để triển khai thí điểm dự án, ông Phạm Hữu Văn, Phó Trưởng ban Phát huy vai trò NCT (Hội NCT Việt Nam) cho biết: “Tỉnh Hòa Bình là nơi có hệ thống sông ngòi đa dạng với nhiều dòng sông lớn chảy qua như: sông Đà, sông Bôi, sông Bùi, sông Bưởi,... Đây cũng là khu vực tọa lạc của nhà máy Thủy điện Hòa Bình – một trong những nhà máy thủy điện lớn nhất Việt Nam, án ngữ vị trí vô cùng quan trọng về đầu nguồn nước lưu thông đến thủ đô Hà Nội. Vì vậy, việc bảo vệ môi trường nói chung và gìn giữ nguồn nước sạch không bị ô nhiễm bởi rác thải tại Hòa Bình có vai trò cấp thiết trong bối cảnh hiện nay. Thêm vào đó, phong trào NCT chung tay bảo vệ môi trường tại tỉnh Hòa Bình thời gian qua cũng diễn ra sôi nổi, song các hội viên vẫn còn thiếu kiến thức, kỹ năng về phân loại rác thải, cơ sở vật chất, phương tiện thì không có hoặc hết sức thô sơ nên hiệu quả mang lại còn thấp. Vì lẽ đó, trong dự án lần này, TW Hội quyết định lựa chọn tập trung lấy Hội NCT phường Tân Thịnh với 2 chi hội NCT là chi hội 9 và chi hội 10 để làm điểm.”
|
| Lãnh đạo Hội NCT Việt Nam tổ chức bàn giao vật tư thu gom, phân loại và xử lý rác thải cho các chi hội NCT tại phường Tân Thịnh, TP Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình. |
Dự án đã đầu tư một số trang thiết bị mới cho 2 chi hội; tập huấn nâng cao kiến thức, kỹ năng phân loại thác thải sinh hoạt ngay từ đầu nguồn cho cán bộ và hội viên của 20 Chi hội NCT trong toàn phường Tân Thịnh. Trước đó, Hội NCT Việt Nam đã phối hợp chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật, kỹ năng thu gom, phân loại và xử lý chất thải sinh hoạt cho gần 200 cán bộ, hội viên NCT tham gia mô hình tại tỉnh Hòa Bình. Trong các buổi tập huấn các học viên đã được hướng dẫn kĩ thuật phân loại, thu gom vận chuyển, xử lý rác thải hữu cơ tại gia đình. Dự án được các bên xây dựng mô hình báo cáo kết quả trong tổ chức triển khai thực hiện để nhân rộng, hướng tới một mô hình NCT chủ trì tổ chức thu gom, phân loại và xử lý rác thải ngay từ đầu nguồn bảo đảm hiệu quả, bền vững, có sức lan tỏa mạnh mẽ góp phần bảo vệ môi trường và bảo vệ sức khỏe cộng đồng dân cư.
Trong quá trình triển khai dự án, Hội NCT Việt Nam đã bàn giao 28 thùng đựng rác, 5 xe gom rác, 10 bộ quần áo bảo hộ cho Hội NCT phường Tân Thịnh trực tiếp quản lý, sử dụng. Tổng kinh phí vật tư là gần 80 triệu đồng. Mô hình này được triển khai cũng góp phần nâng cao nhận thức cho hội viên NCT về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường sống cộng đồng nhất là môi trường nông thôn, từ đó có hành động cụ thể, thiết thực để xây dựng nông thôn mới văn minh, sạch đẹp.
|
Ông Nguyễn Trung Thành, Chủ tịch Hội NCT phường Tân Thịnh (thứ 2 từ phải sang) chia sẻ về hiệu quả công tác thu gom rác thải tại địa phương. Ảnh: Nguyễn Loan |
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Người cao tuổi, ông Nguyễn Trung Thành, Chủ tịch Hội NCT phường Tân Thịnh nói: “Tôi đánh giá việc thu gom, phân loại rác thải ngay từ đầu nguồn tại phường Tân Thịnh là rất ý nghĩa. Chỉ tính riêng năm 2023, phường Tân Thịnh đã thu được 47,5 triệu đồng từ việc bán phế liệu thu được sau phân loại nguồn rác thải tại địa phương. Nếu chỉ tính giá thu mua 2.000 đồng/ 1 kg phế liệu thì trong 1 năm có thể giảm thiểu tới hơn 23 tấn rác thải ra môi trường trên địa bàn 1 phường. Vậy nếu như mô hình này có thể nhân rộng ra 19 phường của TP Hòa Bình thì hiệu quả sẽ tăng lên gấp nhiều lần. Đặc biệt, nếu mô hình ý nghĩa này được Hội NCT Việt Nam mở rộng trên toàn quốc thì sẽ mang lại hiệu quả rất lớn đối với công tác bảo vệ môi trường. Chưa kể, mô hình thu gom rác thải lần này đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo rất lớn của TW Hội, vừa góp phần nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ môi trường vừa tạo thêm công việc có thu nhập và niềm vui cho một số hội viên NCT tích cực tham gia dự án tại địa phương. Tôi mong rằng, trong thời gian sắp tới, Hội NCT Việt Nam sẽ tiếp tục nhân rộng mô hình có ý nghĩa rất tốt đẹp này, để NCT chung tay góp sức vào công tác thu gom, phân loại rác thải nói riêng cũng như bảo vệ môi trường ngày càng xanh, sạch, đẹp nói chung.”
