Ngày Xuân đôi chuyện về trà

“Một rượu, một trà, một đàn bà/ Ba cái lăng nhăng nó quấy ta…”; ấy là than vãn của nhà thơ tài danh Trần Tế Xương (Tú Xương, 1870 - 1907).

Chả rõ rượu với đàn bà có quấy nhiễu giới đàn ông hay không nhưng đích thị trà quả có vậy - một sự quấy đáng yêu, đáng thi hành.

Trà gắn bó lâu đời với dân ta. Theo nhiều nhà nghiên cứu khoa học, Việt Nam chính là một trong những chiếc nôi của cây chè thế giới. Có nhiều bằng chứng đưa ra, trong đó có việc tìm thấy cây chè hóa thạch ở đất tổ Hùng Vương (Phú Thọ). Cho đến nay ở khu vực Suối Giàng (Yên Bái) trên độ cao 1.000m so với mặt biển, có một vùng chè hoang khoảng 4 vạn cây chè, trong đó có một cây chè cổ thụ có đường kính 3 người ôm không xuể.

Trà là tên gọi của chè tươi đã chế biến. Nhưng do thói quen, người ta cũng gọi trà là chè (chè móc câu, pha chè…). Kiếm được trà ngon chẳng phải dễ dàng. Ấy là vì trà ngon, trà hảo hạng phụ thuộc vào rất nhiều điều kiện: Giống chè, chất đất, cách chăm sóc, kĩ thuật chế biến…

Ngày Xuân đôi chuyện về trà

Từ xa xưa, trà ngon được ưa chuộng trong đời sống cung đình, là một bằng chứng của sự giàu sang, quyền quý để phân biệt với các bậc thứ dân trong xã hội. Chả thế ngày xưa mới có câu: “Vua thưởng lan, quan thưởng trà”. Người nào được vua thưởng cho hoa lan thì lấy làm vinh hạnh, diễm phúc lắm, còn ai được ông quan tặng cho ấm trà ngon thì hãnh diện, hả hê. Đời Lê Cảnh Hưng, “thường có nhiều người qua chơi các hiệu chè, thăm dò các phố buôn, vác hết quan nọ chục kia để mua chuốc lấy chè ngon” (Vũ trung tùy bút). Chè ngon là ở chỗ cái tinh nó sạch sẽ, cái hương nó thơm tho. Chiều theo sở thích của khách, người ta còn ướp hoa vào trà ví như hoa ngâu, sói, nhài, sen… Chỉ tính riêng trà ướp hoa sen cũng cầu kì lắm. Đêm, các cụ đi thuyền tới ao/hồ sen, cho trà ấp vào trong cánh sen. Sáng sớm lấy trà ra và hứng những giọt sương đọng lá sen. Nước ấy dùng để pha trà. Người ta ướp trà vào sen, sau thời gian ủ sẽ có một thứ trà thượng đẳng, vô cùng hấp hẫn. Từ xưa tới nay, trà sen Hà Nội lấy từ sen hồ Tây nổi tiếng gần xa, được phong Đệ nhất danh trà. Thời xưa, dụng cụ để pha chè gồm ấm chén, hỏa lò, cấp thiêu. Thời Lê Cảnh Hưng, giới quyền quý nước ta thường mua bếp lửa từ bên Tàu. Sau này nhiều người chế ra từ luyện than hầm lửa, nắm đất nặn lò rồi cải tiến hơn cả bên Tô Châu (Trung Hoa) - nơi có tiếng sản xuất đồ pha chè. Ngày trước, lò, siêu, ấm, chén được chế tác nhiều kiểu với các nguyên liệu (gỗ, đá, đất nung, kim loại) do yêu cầu khách hàng. “Trong nước vô sự, các nhà quý tộc, các bậc công hầu và con em nhà quý thích đều đua chuộng xa xỉ, có khi mua một cái ấm chén, phí tổn đến vài mươi lạng bạc…” (Vũ trung tùy bút). Siêu đúc bằng kim loại có ưu điểm lâu bền, thuận tiện nhưng hãm chè ngon không thể bằng siêu đất nung, vì kim loại bị hấp hơi hỏa khí nên có mùi tanh - nhất là đối với đồng. Ban đầu người ta dùng siêu pha chè, sau đó đã dùng tới ấm, xuyến. Ai cũng rõ, trà phải pha bằng nước sôi mới nấu chín, nếu không chẳng ra gì. Khi khách đến, chủ nhà mới xếp than, quạt bếp, đun nước để “pha trà người xơi”. Chẳng có gì ngạc nhiên quan họ vào canh, ở phần mời bạn anh cả, chị hai đều có câu mở đầu mời trầu, mời trà. “Mỗi khi khách đến chơi nhà/ Đốt than, quạt nước pha trà mời người xơi”. Trong gia đình truyền thống Việt Nam, người ít tuổi pha trà cho người cao tuổi, phụ nữ pha trà cho đàn ông.

Uống trà không phải chỉ để giải khát mà còn là thú chơi mà các thức uống khác không có được. Vẫn trong “Vũ trung tùy bút”, tác giả Phạm Đình Hổ - một bậc danh nho - đã thổ lộ: “Khi rảnh dạy học, ta thường cùng với người đàn anh trong làng là Tô nho sinh dạo chơi chùa Vân, pha trà uống nước, hoặc trèo lên cái gò ba tầng ở phía tây xóm ấy, rồi múc nước suối để pha trà uống chơi. Trông thấy những cảnh mây nổi hợp tan, chim đồng kêu lượn, cùng lá cây tươi rụng, hành khách lại qua, ta thường gửi tâm tình vào câu ngâm vịnh…”. “Buổi sớm gió mát, buổi chiều trắng trong, với bạn rượu làm thơ cùng làm chủ khách mà ung dung pha ấm chè Tàu ra thưởng thức thì có thể tỉnh được mộng trần, rửa được lòng tục”.

Uống trà - dù là trà ngon - cũng phải lựa lúc vui, trong lòng thanh thản mới nên thưởng thức. Có thể độc ẩm (uống một mình), song ẩm (hai người uống) hoặc quần ẩm (đông người) nhưng có lẽ độc ẩm, song ẩm vẫn là thú hơn cả. Lúc buồn bã, đau thương, phẫn uất thì trà ngon đến mấy ví như trảm mã trà (trà ngon nhất cho ngựa ăn rồi giết, moi lá trà ra uống), Tích Lan hồng trà (trà màu đỏ trồng ở xứ Tích Lan - Trung Quốc), ngân châu tế trà (trà có đọt trắng thanh, thực là của báu) - cũng thành vô vị mà thôi. Xưa, nước đun trà cũng phải là thứ nước trời cho (sương, nước mưa); ấm chén đều nhỏ. Uống trà cũng phải chọn chỗ ngồi cho thoáng đãng, yên tĩnh để dốc bầu tâm can, để ngắm nhìn trời đất, cỏ cây. Cụ Phạm Đình Hổ cách đây mấy trăm năm đã viết những lời chí lí: “Còn như nếm chè ở trong đám ruồi nhặng, bày ấm chén ở cửa chợ bụi lầm trong lúc ồn ào đinh óc, vớ vẩn bận lòng, thì dẫu ấm có đẹp đẽ, chè ngon ngát lừng thì có thú vị gì không?”. Thế mới biết, để có một chén trà ngon cũng khó lắm thay.

Trà cũng là một bài thuốc chữa bệnh. Từ xa xưa các cụ đã lưu truyền câu: “Bán dạ tam bôi tửu/ Bình minh nhất trản trà/ Mỗi nhật cứ như thử/ Lương y bất đáo gia” (Nửa đêm ba chén rượu/ Buổi sớm một chén trà/ Ngày nào cũng như thế/ Lương y chẳng tới nhà).

Trà đã đi vào văn chương. Ca dao đã có nhiều câu nhắc về thứ nước uống này. Nào là: “Làm trai biết đánh tổ tôm/ Uống trà mạn hảo, xem nôm Thúy Kiều”. Nào là “Con cò lặn lội bờ ao/ Hỡi cô yếm đào lấy chú tôi chăng?/ Chú tôi hay tửu hay tăm/ Hay nước trà đặc hay nằm ngủ trưa…”.

Ngày nay trà đã thông dụng trong quần chúng. Trà bây giờ cũng nhiều loại; ngon vẫn thuộc về trà ở các tỉnh biên giới phía Bắc: Cao Bằng, Bắc Cạn, Tuyên Quang, Yên Bái, Thái Nguyên. Bên cạnh chè nổi tiếng Tân Cương (Thái Nguyên) đã có chè Tuyết Suối Giàng, chè Hà Giang, Nghĩa Lộ,… Bắc Giang hiện đang nổi danh chè bản Ven (Yên Thế). Bây giờ thú uống chè ngon đã tăng so với những thập niên trước đây. Âu cũng vì chất lượng đời sống được cải thiện rõ rệt. Người dân trở lại xu hướng nước uống lâu đời. Không phải không có lí khi có nhiều ý kiến chọn chè (trà) là quốc ẩm, cùng với đề nghị quốc phục, quốc hoa.

Với tất cả những nguyên do trên mà trà (chè) đã là nét đẹp của văn hóa người Việt, trường tồn trong đời sống xã hội.

Vậy là lúc thảnh thơi, rỗi rãi - nhất là khi Xuân về, được thưởng ngoạn trà ngon cùng với thân hữu, gia đình quả cũng rất thú vị, há chẳng hạnh phúc lắm sao!.

Đỗ Nhật Minh

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Hội chợ Q-FAIR 2025 tại Quy Nhơn thu hút hàng trăm doanh nghiệp tham gia

Hội chợ Q-FAIR 2025 tại Quy Nhơn thu hút hàng trăm doanh nghiệp tham gia

Ngày 14/2, tại TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định diễn ra họp báo Hội chợ Quốc tế Hàng Phong Cách Ngoài Trời tại Quy Nhơn 2025 (còn gọi là Hội chợ Q-FAIR 2025).
Giải chạy thể thao độc đáo Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ

Giải chạy thể thao độc đáo Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ

Lần đầu tiên UBND huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định tổ chức giải chạy với tên gọi “Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ” cùng đơn vị thực hiện Stop And Sports.
Xây dựng TP Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Xây dựng TP Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Sáng 12/2, tại Hà Nội, UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Họp báo Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025, với chủ đề: Buôn Ma Thuột - Điểm đến của cà phê thế giới. Tham dự có các ông: Nguyễn Tuấn Hà, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh; Trần Hồng Tiến, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh; đại diện lãnh đạo các Sở Thông tin và Truyền thông, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Kế hoạch và Đầu tư, Công Thương; UBND thành phố Buôn Ma Thuột; Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột; Công ty CP Tập đoàn Quốc tế Mỹ Việt.
Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát cho các hộ nghèo, cận nghèo

Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát cho các hộ nghèo, cận nghèo

Cùng với cả nước, tỉnh Cà Mau đã và đang huy động nhiều nguồn lực thực hiện công tác xóa nhà tạm, nhà dột nát cho các gia đình chính sách, hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn tỉnh.
Không để “thất thoát” người tài

Không để “thất thoát” người tài

Cuộc cách mạng tinh giản biên chế, tổ chức theo mục tiêu của Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương đang được triển khai những bước thần tốc.

Tin khác

Ninh Bình đã tiếp nhận gần 2.000 đơn vị máu trong tháng 1/2025

Ninh Bình đã tiếp nhận gần 2.000 đơn vị máu trong tháng 1/2025
Trong tháng 1/2025, Ban chỉ đạo vận động Hiến máu tình nguyện (HMTN) tỉnh Ninh Bình đã tổ chức 4 chương trình HMTN "Chủ nhật đỏ" và "Lễ hội Xuân hồng", tiếp nhận gần 2.000 đơn vị máu.

Tỉnh Bình Định: Người nghệ nhân gắn bó một đời nghệ thuật hát bội

Tỉnh Bình Định: Người nghệ nhân gắn bó một đời nghệ thuật hát bội
Mặc dù đã cao tuổi nhưng Nghệ nhân Ưu tú Huỳnh Thị Kim Chung (tên nghệ danh Kim Chung) ở thôn An Hòa 2, xã Phước An, huyện Tuy Phước vẫn giữ nguyên ngọn lửa đam mê với nghệ thuật bát bội truyền thống quê hương Bình Định.

Thanh Hóa: Công bố các quyết định về tổ chức các Đảng bộ, các cơ quan trực thuộc Tỉnh ủy

Thanh Hóa: Công bố các quyết định về tổ chức các Đảng bộ, các cơ quan trực thuộc Tỉnh ủy
Sáng 11/2, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa đã tổ chức hội nghị công bố các quyết định về tổ chức bộ máy và cán bộ các Đảng bộ, cơ quan thuộc Tỉnh ủy Thanh Hóa.

Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo khẩn khắc phục hư hỏng trên tuyến cao tốc

Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo khẩn khắc phục hư hỏng trên tuyến cao tốc
Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh vừa kí công điện tăng cường công tác kiểm tra và sửa chữa, khắc phục các tồn tại, hư hỏng công trình (nếu có) tại các Dự án đường bộ cao tốc nhằm bảo đảm chất lượng công trình, an toàn trong quá trình khai thác sử dụng.

Bà Rịa - Vũng Tàu: Công bố quyết định sắp xếp tổ chức bộ máy Đảng và chính quyền cấp tỉnh

Bà Rịa - Vũng Tàu: Công bố quyết định sắp xếp tổ chức bộ máy Đảng và chính quyền cấp tỉnh
Chiều 10/2/, Tỉnh ủy Bà Rịa - Vũng Tàu tổ chức Hội nghị công bố các quyết định liên quan đến việc sắp xếp tổ chức bộ máy Đảng và chính quyền cấp tỉnh.

Đạt thành tích xuất sắc về trợ giúp pháp lý và từ thiện xã hội

Đạt thành tích xuất sắc về trợ giúp pháp lý và từ thiện xã hội
Từ nhiều năm qua, Trung tâm Trợ giúp pháp lí Nhà nước (TGPLNN) TP.Hồ Chí Minh có nhiều hoạt động nổi bật, thiết thực, hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế -xã hội và giữ vững an ninh trật tự trên địa bàn thành phố, được cấp uỷ, chính quyền, nhân dân đánh giá cao. Trong thành tích chung của đơn vị, không thể không nhắc đến công sức, nhiệt huyết, tinh thần dám nghĩ, dám làm, đạt hiệu quả cao của Giám đốc Trung tâm TGPLNN TP.Hồ Chí Minh Huỳnh Tấn Đạt.

Có người mẹ đứng chờ con

Có người mẹ đứng chờ con
“Con à! Ngày mấy con về?”. Bà bấm gọi điện thoại cho đứa con trai đang mưu sinh tận phương Nam. Nghe điện thoại xong, khuôn mặt bà thoáng buồn. Con bà bảo năm nay làm ăn kinh tế rất khó khăn nên có thể Tết này không về được.

Mừng Xuân, mừng thọ, mừng hạnh phúc của người cao tuổi

Mừng Xuân, mừng thọ, mừng hạnh phúc của người cao tuổi
Trong không khí tưng bừng mừng Xuân Ất Tỵ 2025, mừng Đảng quang vinh 95 tuổi, ngày 9/2/2025, Chi hội NCT Tổ dân phố số 1, nhà CT4, phường Mỹ Đình 1, quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội tổ chức trang trọng Lễ mừng thọ, chúc thọ; mừng đám cưới Vàng, Bạc, Kim cương cho các cặp đôi NCT.

Nhiều hoạt động tại Festival nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025

Nhiều hoạt động tại Festival nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025
Sáng 10/2, UBND tỉnh Bạc liêu tổ chức họp báo Festival nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu năm 2025, với chủ đề “Nâng tầm giá trị hạt muối Việt Nam”, sẽ diễn ra từ ngày 6/3/2025 đến 8/3/2025. Ông Phạm Văn Thiều, Chủ tịch UBND tỉnh Bạc Liêu chủ trì buổi họp báo.

Đảng bộ, chính quyền, Nhân dân đánh giá cao và đồng lòng chăm sóc NCT

Đảng bộ, chính quyền, Nhân dân đánh giá cao và đồng lòng chăm sóc NCT
Trong niềm vui đầu năm Ất Tỵ - chào mừng 95 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, phóng viên Tạp chí Người cao tuổi trò chuyện với ông Nguyễn Văn Hải, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Lũng Hòa, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc…

Hội NCT huyện Ba Vì, TP Hà Nội: Tích cực hưởng ứng Tết trồng cây

Hội NCT huyện Ba Vì, TP Hà Nội: Tích cực hưởng ứng Tết trồng cây
Thực hiên lời kêu gọi của Bác: Mùa Xuân là Tết trồng cây/ Làm cho đất nước càng ngày càng Xuân, ngày mùng 4/2 (tức mùng 7 Tết Ất Tỵ), tại xã Phú Hồng, huyện Ba Vì đã tổ chức lễ phát động Tết trồng cây Xuân Ất Tỵ

Gắn kết cộng đồng - Hướng về xây dựng quê hương

Gắn kết cộng đồng - Hướng về xây dựng quê hương
Tối ngày 8/2/2025, trong không khí ấm áp của mùa Xuân Ất Tỵ 2025, Ban Liên lạc Đồng hương huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre đã tổ chức buổi Họp mặt đồng hương Chợ Lách tại TP. Hồ Chí Minh.

Tưng bừng lễ hội đua thuyền rồng truyền thống trên sông Đa Độ

Tưng bừng lễ hội đua thuyền rồng truyền thống trên sông Đa Độ
Lễ hội đua thuyền rồng truyền thống trên sông Đa Độ mang ý nghĩa linh thiêng, với ý niệm cầu mong cho một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no hạnh phúc.

Tỉnh Bình Định: Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia

Tỉnh Bình Định: Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý là Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia
Ngày 7/2, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Bình Định phối hợp với UBND TP Quy Nhơn tổ chức Lễ đón nhận bằng di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Cầu ngư Vạn đầm Xương Lý.

Hàng ngàn người tham gia "Đêm võ đài Bình Định năm 2025"

Hàng ngàn người tham gia "Đêm võ đài Bình Định năm 2025"
Chương trình Đêm võ đài Bình Định năm 2025 vừa diễn ra tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, TP Quy Nhơn đã thu hút hàng ngàn người dân và du khách đến xem cổ vũ.
Xem thêm
Hội chợ Q-FAIR 2025 tại Quy Nhơn thu hút hàng trăm doanh nghiệp tham gia

Hội chợ Q-FAIR 2025 tại Quy Nhơn thu hút hàng trăm doanh nghiệp tham gia

Ngày 14/2, tại TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định diễn ra họp báo Hội chợ Quốc tế Hàng Phong Cách Ngoài Trời tại Quy Nhơn 2025 (còn gọi là Hội chợ Q-FAIR 2025).
Giải chạy thể thao độc đáo Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ

Giải chạy thể thao độc đáo Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ

Lần đầu tiên UBND huyện Tuy Phước, tỉnh Bình Định tổ chức giải chạy với tên gọi “Cồn Chim Half Marathon 2025 - Chạy về tuổi thơ” cùng đơn vị thực hiện Stop And Sports.
Xây dựng TP Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Xây dựng TP Buôn Ma Thuột trở thành điểm đến của cà phê thế giới

Sáng 12/2, tại Hà Nội, UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Họp báo Lễ hội Cà phê Buôn Ma Thuột lần thứ 9 năm 2025 với chủ đề: Buôn Ma Thuột - Điểm đến của cà phê thế giới.
Vươn mình trong sóng lớn, đánh thức học nghề chất lượng cao

Vươn mình trong sóng lớn, đánh thức học nghề chất lượng cao

Để đáp ứng yêu cầu dạy và học, trong những năm qua Trường Cao đẳng Kĩ thuật Việt Đức đã tập trung đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lí nhiệt tình, tâm huyết, tinh thần trách nhiệm cao.
Tiếp tục hoàn thiện dự thảo quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm

Tiếp tục hoàn thiện dự thảo quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm

Phó Thủ tướng Lê Thành Long yêu cầu Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu, bổ sung phù hợp trong nội dung của dự thảo quyết định về Trường đại học Hàng hải Việt Nam theo nghị quyết về phát triển kinh tế, xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Trường Đại học Công đoàn: Tự hào hành trình gần 8 thập kỉ

Trường Đại học Công đoàn: Tự hào hành trình gần 8 thập kỉ

Được thành lập ngày 15/5/1946, gần 8 thập kỉ qua, Trường Đại học Công đoàn đã thắp sáng tài năng, trí tuệ của bao thế hệ người học, đủ để kiến tạo nên diện mạo tươi sáng và vị thế vững chãi trong hệ thống các trường đại học của Việt Nam.
Thanh niên trẻ giữ gìn nghề thêu truyền thống

Thanh niên trẻ giữ gìn nghề thêu truyền thống

Hợp tác xã (HTX) Làng nghề thêu Đông Cứu, xã Dũng Tiến, huyện Thường Tín, TP Hà Nội, do thanh niên trẻ Nguyễn Đắc Tồn, làm Giám đốc, ngoài việc thêu truyền thống, còn đầu tư cơ sở hạ tầng để nâng cao chất, lượng mẫu mã sản phẩm, đáp ứng yêu cầu ngày càng
Sắc vóc phường Quang Trung hôm nay

Sắc vóc phường Quang Trung hôm nay

Quang Trung, kế thừa những truyền thống lịch sử lâu đời của 3 phường Lê Mao, Quang Trung, Đội Cung
Những nét đổi thay ở Thăng Thọ

Những nét đổi thay ở Thăng Thọ

Trở về xã Thăng Thọ huyện Nông Cống (Thanh Hóa) vào những ngày cuối năm, chúng tôi được hòa mình vào không khí vui tươi phấn khởi của mỗi người dân nơi đây.

Tin đọc nhiều

Phiên bản di động