Màu gốm mộc vùi mình trong củi lửa

Từ gần 300 cơ sở làm gốm thời hưng thịnh, 2 làng gốm Trung Sơn và Vĩnh An của xã Phổ Khánh chỉ còn gần chục hộ làm nghề. Nhưng, đó là những hộ sản xuất bền vững, với đầu ra ổn định. Những lò gốm như lò của anh Nam, hay lò của anh Nguyễn Tấn Hợp... là những lò gốm lớn nhất xứ này, với hàng nghìn sản phẩm mỗi ngày.

Lửa lò nung đã đỏ trở lại, giúp gốm Phổ Khánh có chỗ đứng trên thị trường.

Lò nung đỏ lửa trở lại, những người thợ làm gốm có tay nghề cao cũng lục tục trở lại nghề. Những thợ gốm có thâm niên vài chục năm như ông Huỳnh Văn Út, bà Lê Thị Chương, bà Nguyễn Thị Nin, bà Nguyễn Thị Quang... cùng hàng chục người khác. Chưa kể, số lượng người trẻ hướng về nghề gốm cũng ngày một đông thêm. Cùng với đó, đời sống người dân cũng ngày một khá hơn, nhiều người bắt đầu quay về với những mĩ vị dân gian. Thị trường gốm mộc bắt đầu quay trở lại với những đơn đặt hàng từ những nhà hàng cơm niêu, những khu resort mang đậm phong cách đồng quê, những quán ăn mang âm hưởng dân gian với những loại thực phẩm được chế biến trong những sản phẩm gốm như nồi đất, niêu cá, ấm trà, ấm sắc thuốc, khuôn đúc bánh xèo... và những sản phẩm thủ công lại càng được nhiều người ưa chuộng hơn. Và gốm Phổ Khánh bắt đầu nhiều đơn đặt hàng hơn trước. Lao động trong lò gốm chỉ ước có được nhiều việc làm, mong gốm bán được nhiều hơn, và nhiều người biết tới gốm mộc Phổ Khánh hơn.

Làng nghề làm gốm ở Phổ Khánh nổi tiếng một thời dẫu ngày nay không còn hưng thịnh, nhưng vẫn được khách hàng ưa chuộng là do giữ được kĩ thuật làm nghề. Để có được sản phẩm như nồi, niêu, trách, trả, ấm... vừa thanh và chín đều, vừa đẹp lại vừa bền, người thợ phải thận trọng trong từng công đoạn. Bà Nguyễn Thị Quang, người hơn 30 năm làm gốm bộc bạch, để làm gốm mộc tưởng chừng đơn giản nhưng thực sự cũng lắm công phu. Trước hết, phải chọn đất sét vàng, đất sét xanh đem về phơi thật khô rồi đập, sàng lấy đất mịn, nhào nặn, tạo hình, chuốt, phơi khô rồi đem nung. Mỗi công đoạn đều phải đúng kĩ thuật, nguyên liệu đất sét phải biết pha trộn 2 đất xanh, 8 đất vàng rồi nhào nặn, chuốt đều, công phu, tỉ mẩn mới tạo ra sản phẩm đẹp và bền. Mỗi ngày bà nặn khoảng vài trăm cái trả, thu nhập vài trăm nghìn đồng. Với người dân quê, đây là mức thu nhập cao. Nhưng ở cái lò gốm này không phải ai cũng giỏi và thạo nghề như bà Quang. Có nhiều người chỉ thu nhập khoảng 60.000 đồng/ngày, nhưng nghề gốm vốn như ăn vào máu thịt, hằng ngày họ vẫn tới đây để làm.

Bà Nguyễn Thị Hiền, Phó Chủ tịch UBND xã Phổ Khánh cho rằng, tỉnh công nhận là làng gốm truyền thống nhưng làng gốm Phổ Khánh chưa có thương hiệu. Vì vậy, tỉnh cần quan tâm để gốm Phổ Khánh có thương hiệu cạnh tranh trên thị trường. đồng thời, có chính sách hỗ trợ để làng gốm có cơ hội hồi sinh trở lại. “Để giữ gìn, phát triển nghề truyền thống này, UBND xã Phổ Khánh đã đăng kí đây là sản phẩm OCOP. Chính quyền địa phương vận động người dân đầu tư mở rộng quy mô sản xuất, duy trì sản xuất thủ công đồng thời với sản xuất bằng máy để vừa đáp ứng nhu cầu của thị trường, vừa gìn giữ nghiệp tổ”, bà Hiền cho biết.

Mấy năm qua, những lò gốm của anh Nam, anh Phương, anh Hợp đã quy tụ được rất nhiều thợ lành nghề. Những lò gốm lớn ở Phổ Khánh bây giờ, đối với việc nặn, chuốt thủ công thường sẽ làm theo đơn đặt hàng cụ thể của khách hàng bởi đó là những sản phẩm hình dáng khác thường, đòi hỏi chất lượng và kĩ thuật cao, cũng như những yêu cầu nghiêm ngặt của khách hàng. Còn các loại sản phẩm gốm thông dụng, đã được đúc khuôn, hình thức khá đẹp, đồng đều, da gốm láng mịn.

Hiện tại, giá bình quân khoảng 15.000 đồng/sản phẩm. Bà Nguyễn Thị Nin cho biết, một người thợ thủ công nếu làm một tháng khoảng 3.000 sản phẩm đủ để đưa vào nung một lò. Nung sau 24 giờ là mở lò mang sản phẩm đem bán, trừ chi phí thu được 2,5-3 triệu đồng. Tính ra ngày công khoảng 100.000 đồng không lớn nhưng thợ thủ công có thêm việc làm, nhất là lưu giữ được nghề xưa.

Hình thức sản phẩm gốm bền đẹp, giá trị sử dụng cao, giữ được nét văn hóa truyền thống nên khách hàng khắp các tỉnh, thành trong cả nước ưa chuộng, đặt hàng. Gốm Phổ Khánh hiện nay đã xuất bán các tỉnh bạn như Quảng Nam, Đà Nẵng, Huế, Quảng Trị... xa hơn là vào các tỉnh phía Nam hay ngược ra các tỉnh phía Bắc. Làng nghề tưởng tàn lụi dưới cơn lốc thị trường, giờ đã đỏ lửa trở lại và tìm về thời hưng thịnh thuở xưa. Thu nhập tuy không cao nhưng họ vẫn quyết tâm giữ nghề truyền thống.