Lễ đầy tháng của người Tày

Lễ đầy tháng con của người Tày (hay còn gọi Lễ “khai bươn”) được coi là một trong những nghi lễ quan trọng, để lại ấn tượng sâu đậm nhất trong cuộc đời mỗi con người. Bởi đây là thời kì đánh dấu sự trưởng thành của một đứa trẻ để chuẩn bị bước vào tuổi mới được họ hàng, ông bà tổ tiên công nhận.

Để làm lễ đầy tháng, bố mẹ của đứa trẻ phải chọn ngày lành, tháng tốt, chuẩn bị thực phẩm, mời họ hàng, nội ngoại hai bên đến giúp làm mâm cỗ và đặc biệt là thầy Tào đến làm lễ và đặt tên cho em bé mới sinh. Thường để làm lễ này, người Tày phải treo một thanh củi cháy dở trước cửa nhà để khách nhận biết nhà có trẻ sơ sinh.

Họ hàng hai bên nội và ngoại của đứa trẻ hát ru cho em bé hay ăn, chóng lớn.

Lễ vật chuẩn bị cho lễ “Khai bươn” gồm: Xôi ngũ sắc gồm năm màu, gà, rượu trắng, nén hương, bánh cóc mò (một loại bánh gần giống bánh gio của người Kinh), thịt lợn. Ông bà nội, ngoại của đứa trẻ cũng mang những lễ vật đến để bày biện làm lễ đầy tháng cho cháu.

Theo ông Hoàng Văn Tiệp ở thị trấn Văn Quan, huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn: “Khi làm đầy tháng nếu trẻ là con trai thì ông nội sẽ là người nêu ý kiến trước về việc đặt tên, còn nếu là con gái thì bà ngoại là người đặt tên cho trẻ. Hầu hết người Tày khi đặt tên cho con, thường tránh đặt tên trùng với ông bà, tổ tiên, chú bác, anh em họ hàng nội ngoại gần gũi ít nhất là ba đời”.

Sau khi thầy Tào làm lễ trước bàn thờ gia tiên, thỉnh các tiên tổ và bà mụ về việc cháu được đầy tháng thì đại diện ông bà sẽ đặt tên cho cháu, thầy Tào sẽ gieo quẻ bằng đồng bạc trắng, để xem tên đã chọn có được gia tiên đồng ý hay chưa? Trong ba đồng bạc trắng gieo xuống đĩa, có hai đồng ngửa thì coi như tên đã đặt là chính xác, nếu không được ông bà đứa trẻ lại phải chọn tên khác.

Sau khi thầy Tào làm lễ xong, đại diện một người bên nội, hay bên ngoại của đứa trẻ sẽ ẵm cháu bé vào nôi và cất lời ru mong cho cháu bé hay ăn, chóng lớn và ngoan ngoãn nghe lời ông bà, cha mẹ. Bước tiếp theo gia đình sẽ chọn một người trong họ hàng có uy tín, học cao và lớn tuổi cầm ô che chở đưa cháu ra đường mang theo sách vở để tượng trưng cháu đi học chữ. Đồng thời, lúc này thầy Tào ra ngoài đường, ngõ đi vào nhà chuẩn bị đồ lễ, thắp hương làm lễ “khai bươn” cho bé và trao ấn bùa may mắn, ban áo phúc có những dòng chữ nôm dấu đỏ cho những đứa cháu còn nhỏ tuổi trong gia đình.

Trong nghi lễ cúng đầy tháng này nghi thức quan trọng nhất là gọi hồn, xem chân gà và đeo dây chuyền vào cổ của bé. Khi làm lễ xong, thầy cúng lấy một bát nước cùng một cái chén đặt vào đầu giường nơi đứa bé ngủ với ý nguyện sau này đứa trẻ sẽ lớn khôn, thông minh, cần cù, chịu khó.

Sau khi thầy cúng thực hiện sắp hết các nghi thức thì mọi người trong gia đình chuẩn bị thức ăn, rượu… mời tổ tiên và mọi người quây quần bên mâm cơm quanh gian chính của ngôi nhà. Trong mâm cơm thầy cúng ngồi ở giữa, các chú, các bác cao tuổi ngồi cạnh thầy cúng.

Lễ đầy tháng và việc đặt tên cho con của người Tày Lạng Sơn có giá trị nhân văn, thiêng liêng, mang tính giáo dục rất riêng của dân tộc, thể hiện sự đùm bọc cũng như cộng đồng trách nhiệm của hai bên gia đình, họ hàng trong việc chăm sóc người mẹ và trẻ nhỏ.