Tình trạng này thường xuất phát từ chấn thương hoặc do quá trình thoái hóa, nứt, rách của đĩa đệm và có thể xảy ra ở bất kì đoạn nào của cột sống. Trên thực tế, tình trạng đau lan tỏa từ thắt lưng xuống chân do thoát vị đĩa đệm ở cột sống thắt lưng là phổ biến nhất. Trong y học cổ truyền, bệnh lí này thuộc phạm vi các chứng như “Yêu thống”, “Yêu cước thống”, “Tọa cốt thống”... với nhiều phương pháp trị liệu kết hợp với nhau như dùng thuốc uống trong, xông xoa bôi đắp bên ngoài, châm cứu, xoa bóp, bấm huyệt, tác động cột sống...trong đó có việc lựa chọn và sử dụng các món ăn-bài thuốc nhằm mục đích dự phòng và hỗ trợ điều trị một cách tích cực. Có thể dẫn ra một số ví dụ điển hình dưới đây:
- Cá chép 1 con (nặng chừng 500g) rửa sạch, đánh vẩy, bỏ nội tạng, ninh lấy nước rồi ninh với 50g gạo nếp thành cháo, chế thêm hành củ và gia vị vừa đủ, chia ăn 2 lần trong ngày. Dùng cho thoát vị đĩa đệm trong giai đoạn cấp tính.
- Phụ tử chế 10g, thịt đùi dê 500g rửa sạch, cho vào nồi nấu chín rồi vớt ra thái quân cờ dày 2 cm. Bỏ thịt dê và phụ tử chế vào bát, chế thêm gia vị và một chút rượu rồi đem hấp cách thủy chừng 2 giờ, chia ăn nóng vài lần. Dùng cho thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính, lưng gối lạnh đau, tê bì, cơ bắp yếu bại...
- Tôm nõn 50g, hẹ 250g, trứng gà 1 quả. Tôm nõn rửa sạch, ngâm cho nở trong 20 phút, vớt ra để ráo. Hẹ rửa sạch, cắt đoạn dài 2cm. Hai thứ cho vào bát, đập trứng gà, quấy đều cùng một chút bột đao thành dạng hồ. Cho dầu vừng hoặc dầu hạt cải vào chảo đun lửa to bốc khói rồi đổ tôm trứng vào đun lửa nhỏ cho chín là được, ăn nóng. Dùng cho người bị thoát vị đĩa đệm mạn tính, cơ thể mệt mỏi suy nhược, tay chân và lưng gối tê lạnh.
- Đương quy 9g, thông đất 20g, thịt cá chim 125g. Ba thứ đem nấu thành canh, ăn nóng, dùng liên tục 7 ngày là 1 liệu trình. Dùng cho thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính, tay chân tê dại nhiều.
- Nhục thung dung 10g, kỉ tử 10g, thịt dê 150g, gạo tẻ 100g. Tất cả đem ninh thành cháo, cho thêm chút gừng tươi, hành củ và gia vị vừa đủ, chia ăn vài lần trong ngày. Dùng cho người cao tuổi bị thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính, cơ thể suy nhược.
- Bồ dục lợn 250g, rửa sạch, cắt bỏ màng và gân trắng, ướp đủ gia vị, đem xào qua cho chín tái rồi cho thêm 25g rau kim châm rửa sach, cắt đoạn, đun thêm một lát là được, ăn nóng. Dùng cho thoát vị đĩa đệm mạn tính có kèm theo tình trạng suy nhược cơ thể.
- Móng cua 100g, đỗ trọng 30g, hồng táo 20 quả, tiểu hồi hương 12g, đường phèn 50g, tất cả đem ngâm với 1000ml rượu trằng, bịt kín miệng, để chỗ tối, mỗi ngày lắc đều 1 lần, sau 3 tuần thì dùng được. Uống mỗi tối 15-30ml trước khi đi ngủ. Dùng cho thoát vị đĩa đệm mạn tính, đau nhức nhiều, có kèm theo thoái hóa cột sống, mọc nhiều gai xương.
- Bồ dục dê 500g, bỏ màng và gân trắng, rửa sạch, thái miếng, ướp với chút bột đao và gia vị. Đỗ trọng 15g, ngũ vị tử 9g, hai thứ đem sắc kĩ, cô đặc, lấy nước bỏ bã. Đổ dầu thực vật vào chảo, đun nóng già to lửa rồi cho bồ dục dê vào đảo nhanh tay cho đến khi chín tái thì đổ nước thuốc vào đun sôi vài dạo là được, chế đủ gia vị, chia ăn nóng vài lần, Dùng cho thoát vị mạn tính, đau nhiều, cơ thể suy nhược, già yếu.
- Hoàng kỳ 300g, kê huyết đằng 300g, đan sâm 300g, đương quy 150g, ngưu tất 150g, đào nhân 120g, nhũ hương 100g, một dược 100g, toàn yết 60g, ngô công 20 con. Tất cả đem sấy khô, tán vụn, đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày lấy 50g hỗn hợp thuốc hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Dùng cho thoát vị đĩa đệm có hội chứng thắt lưng hông và đau thần kinh tọa cấp và mạn tính.
- Xuyên khung 10g, độc hoạt 9g, khương hoạt 9g, bạch thược 15g, quế chi 6g, đương quy 10g, hoàng kỳ 10g, cam thảo 5g, tất cả thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Dùng cho thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính, đau nhức nhiều.
- Tang kí sinh 180g, đỗ trọng 180g, ngưu tất 180g, dạ giao đằng (dây hà thủ ô) 180g, các vị sấy khô tán vụn, trộn đều, đựng trong bình kín dùng dần. Mỗi ngày lấy 30-50g hỗn hợp thuốc hãm với nước sôi trong bình kín, sau 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày. Dùng cho thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính, đau nhức nhiều.
- Đuôi lợn một cái rửa sạch, chặt thành từng khoanh, đậu đen 100g, tục đoạn 25g và đỗ trọng 50g. Đem tục đoạn và đỗ trọng sắc kĩ, bỏ bã lấy nước, cho đuôi lợn và đậu đen vào ninh thật nhừ, chế đủ gia vị, dùng làm canh ăn thường xuyên. Dùng cho thoát vị đĩa đệm giai đoạn mạn tính.
- Độc hoạt 30g, khương hoạt 30g, tang kí sinh 20g, tần giao 30g, phòng phong 20g, tế tân 12g, đương quy 50g, xích thược 30g, xuyên khung 20g, sinh địa 50gm đỗ trọng 50g, ngưu tất 30g, đẳng sâm 30g, bạch linh 40g, cam thảo 15g, nhục quế 15g, uy linh tiên 30g. Tất cả sấy khô, tán thô, cho vào bình ngâm với 3 lít rượu ngon, bịt kín miệng, để ở chỗ tối, mỗi ngày lắc đều bình 1 lần, sau 15 ngày thì dùng được, mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 15-20ml.
