“Cuộc chiến” vaccine trên toàn cầu

Hiện nay, các quốc gia sản xuất vaccine lớn nhất là Ấn Độ (chiếm 60% tổng sản lượng vaccine của thế giới với 2 loại AstraZeneca và Covshield), Mỹ, Trung Quốc, một số nước châu Âu, Nga. Tuy nhiên, so với nhu cầu cả thế giới, số lượng vaccine sản xuất gần đây vẫn chỉ như “muối bỏ bể”.

Đến nay, số người được tiêm chủng chưa đến 5% dân số toàn cầu. Trước thực trạng vô cùng căng thẳng về nhu cầu vaccine, ngày 23/3/2021 Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc (VNHRC) thông qua nghị quyết kêu gọi tiếp cận công bằng, giá cả hợp lí với vaccine Covid-19 được 130 nước tán thành tại Geneva, khẳng định quyền của các quốc gia trong sử dụng linh hoạt các quy tắc hiện hành của WTO về sở hữu trí tuệ với vaccine Covid-19 nhưng Mỹ phản đối. Là nước sản xuất vaccine lớn nhưng vì lợi ích cục bộ, Mỹ không tham gia chương trình COVAX Facitini (hỗ trợ quốc tế). Ấn Độ, cường quốc số 1 về vaccine do đại dịch bùng phát như “sóng thần” ở nước này nên cũng cạn kiệt, không thể cung cấp vaccine cho các nước nghèo, mặc dù đã cam kết sẽ cung ứng tiếp 90 triệu liều vaccine AstraZeneca (hồi tháng 1/2021 đã cấp phát cho thế giới 28 triệu liều AtraZeneca). Mỹ còn hàng chục triệu liều loại này không dùng đến trong khi các nước rất thiếu.

Từ đó, các quốc gia Liên minh Châu Âu (EU) bức xúc nỗ lực tìm giải pháp với vấn đề sở hữu trí tuệ đang cản trở việc phân phối, cấp phát vaccine Covid-19. Mỹ đàm phán với WTO về quyền tiếp cận “công bằng” với vaccine Covid-19 rơi vào thời điểm Ấn Độ thảm khốc nhất trong làn sóng Covid-19 thứ hai. Chương trình COVAX Facility có 102 nước tham gia (trong đó có Việt Nam) đã nhận gần 40 triệu liều vaccine AstraZeneca tiêm chủng. Trên thế giới đang sử dụng một số vaccine đã qua thử nghiệm thành công: AstraZeneca, mRNA, Vector và cũng đang sản xuất hơn một chục loại vaccine khác (Sputnik V, BNT 162b2, nRNA 1273, Ad5 -nCOV, JNJ078436735, NVX-CoV2373, CoronaVac, Covaxin, Ad26 COV2S, v.v…). Riêng Việt Nam, Học viện Quân y đã nghiên cứu, đang thử nghiệm loại vaccine Nano Covax do Công y Nanogen sản xuất và còn có 4 công trình nghiên cứu khác do các nhà sản xuất Nanogen, Vabiotech, IVAC, PoLyvax thực hiện. Nếu thành công, triển vọng nước ta có thể tiên tới tự túc vaccine Covid-19.