Trong tháng 4/2019, mỗi ngày Bệnh viện Nhi đồng 1 tiếp nhận từ 5.000 - 6.000 bệnh nhi đến khám bệnh trong đó khoảng 20-30% mắc các bệnh lí về đường hô hấp, 10-20% mắc các bệnh về tiêu hóa, khoảng 5% mắc bệnh tay chân miệng và rải rác một số ca bệnh thủy đậu, viêm não.
Tại Bệnh viện Thống Nhất TP Hồ Chí Minh, số lượng bệnh nhân trên 60 tuổi đến khám về bệnh huyết áp và rối loạn giấc ngủ tăng 15%. Ngoài ra, các bệnh lí về tiêu hóa, hô hấp, da liễu cũng tăng từ 7 - 10% so với tháng 3. Thời tiết nắng nóng kéo dài làm gia tăng các bệnh đột qụy do nhiệt, tăng huyết áp, tim mạch, sốc nhiệt, các bệnh lí về cơ xương khớp. Đặc biệt, những NCT có các bệnh nền như tiểu đường, huyết áp, tim mạch sức đề kháng yếu thì nguy cơ mắc bệnh càng cao, nhất là nguy cơ đột qụy não có xu hướng tăng.
Sau đây là cách xử trí và nhận biết các loại bệnh thường gặp do thời tiết nắng nóng.
Sốc nhiệt
Sốc nhiệt là tình trạng đe dọa tính mạng khi nhiệt độ cơ thể tăng quá cao (> 40°C). Sốc nhiệt có thể gây tổn thương đến hệ thần kinh trung ương và các mô khác của cơ thể. Đây là một tình trạng cấp cứu, thường gặp khi trẻ chơi dưới trời nắng nóng, đi bộ dưới trời nắng gắt, chơi thể thao trong phòng quá nóng và không được cung cấp đủ nước.
Hầu hết các trường hợp bị sốc nhiệt thường có các triệu chứng như cảm thấy mệt mỏi, nhức đầu, khát nước, kiệt sức. Nếu trẻ lớn hơn thì có thể bị chuột rút ở chân hoặc lưng. Để xử trí sốc nhiệt, phụ huynh cần nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi môi trường có nhiệt độ cao, đến nơi có bóng râm, cởi bỏ quần áo. Đắp khăn mát hoặc xối nước lên người trẻ, cho uống nước (không có cồn, caffeine hoặc chất kích thích) nếu có thể uống được. Hồi sức tim phổi nếu trẻ không tỉnh và không thở. Cho đến cơ sở y tế nếu trẻ vẫn không khỏe.
Phù do nhiệt
Triệu chứng xuất hiện khi thay đổi môi trường như đi du lịch đến nơi có thời tiết nắng nóng hơn nhiều so với nơi ở thường ngày, ở trong phòng máy lạnh lâu và đột ngột di chuyển ra môi trường nắng nóng. Biểu hiện của bệnh là phù ở phần thấp cơ thể như ở mắt cá, bàn chân. Nguyên nhân do mạch máu giãn ra để thải nhiệt, gây ra phù. Sau khi cơ thể thích nghi trong thời gian vài giờ hay một vài ngày thì triệu chứng sẽ mất đi. Nếu triệu chứng không mất đi có thể kê cao chân khi ngủ để mạch máu lưu thông bình thường. Ở mức độ này không cần dùng thuốc.
Phát ban do nhiệt
Nguyên nhân là do những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hay nhiệt độ cao bên ngoài bị kích thích làm nổi mẩn ngứa, mề đay. Sau một thời gian sẽ phục hồi, không cần điều trị. Nếu bị ngứa nhiều có thể dùng các loại thuốc kháng dị ứng thông thường, hạn chế tiếp xúc với ánh nắng sau đó cơ thể sẽ tự điều chỉnh và các triệu chứng sẽ biến mất.
Chuột rút do nhiệt
Bệnh chuột rút thường xuất hiện ở những người lao động nặng hay những vận động viên phải tập luyện với cường độ cao. Trong khi cơ thể đang vận động và sinh nhiệt, gặp nhiệt độ môi trường cao sẽ dễ gây ra chuột rút do nhiệt. Bệnh thường có biểu hiện đau ở các bắp thịt, đặc biệt ở các bắp đùi, cẳng chân. Các triệu chứng đau xuất hiện là do khi hoạt động nặng, các cơ phải làm việc liên tục, đi kèm cơ thể bị mất nước và muối qua mồ hôi quá nhiều dẫn đến tình trạng co thắt cơ. Nếu gặp các triệu chứng trên có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau thông thường, nghỉ ngơi, di chuyển đến nơi thoáng mát, bù nước có muối khoáng.
Ngất xỉu do nhiệt
Thường gặp ở những người đi du lịch trong mùa Hè, phải đi ngoài nắng, leo núi, di chuyển nhiều, tập quân sự… gây ra tình trạng mất muối và nước. Đến một giai đoạn nào đó việc mất muối và nước quá nhiều nếu không bổ sung kịp sẽ làm nước trong mạch máu giảm đi, làm giảm huyết áp, đặc biệt ở tư thế đứng làm giảm lưu lượng máu lên não gây triệu chứng ngất xỉu.
Vai trò sơ cứu trong trường hợp này rất quan trọng. Theo đó, cho người bị ngất nằm đầu thấp, di chuyển đến vùng có không khí thoáng mát, nới rộng áo quần, bù nước có muối khoáng, theo dõi khoảng 30 phút, nếu ổn định thì không cần đến bệnh viện.
Kiệt sức do nhiệt
Nguyên nhân chủ yếu là do tình trạng mất muối và nước kéo dài hơn so với các tình huống trên. Biểu hiện không chỉ là ngất xỉu thông thường mà kèm theo các dấu hiệu của triệu chứng thần kinh như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn, nôn ói… Nếu được sơ cứu kịp thời, ngưng các hoạt động hiện tại, đến được môi trường thoáng mát thì cơ thể sẽ phục hồi. Nếu vẫn tiếp tục hoạt động hay không thể di chuyển qua môi trường khác thì sẽ gây ra hiện tượng sốc nhiệt. Sốc nhiệt là thể bệnh nặng nhất của các bệnh lí do tăng nhiệt độ gây ra.
Sơ cứu người bị kiệt sức do nhiệt giống như đã nói ở trên, nhưng phải theo dõi kĩ lưỡng hơn. Ngoài ra, có thể dùng các loại khăn lạnh chườm vào các vùng trên cơ thể có nhiều mạch máu như trán, lưng, nách, bẹn… để hấp thu nhiệt nhanh, giúp cơ thể thải nhiệt nhanh hơn, cố gắng cho người bị nạn uống càng nhiều nước càng tốt. Trong vòng từ 30 phút đến 1 giờ mà triệu chứng không được cải thiện (đau đầu, nôn ói, chóng mặt nhiều hơn…) thì nên đưa đến bệnh viện.
Các chuyên gia y tế khuyến cáo, để đề phòng các bệnh do thời tiết nắng nóng gây ra, không hoạt động lâu trong thời tiết quá nóng; uống đủ nước (uống nhiều lần trong quá trình hoạt động, không uống nhiều một lúc); mặc quần áo thông thoáng và sáng màu… NCT cần hạn chế ra ngoài những giờ cao điểm nắng nóng, không lạm dụng máy lạnh, quạt phun sương, tắm nhiều lần. Đặc biệt những người có tiền sử mắc bệnh tim mạch, huyết áp cần tuân thủ uống thuốc đều đặn, theo dõi huyết áp thường xuyên. Mặt khác, NCT và trẻ em cần được ăn uống, bổ sung đầy đủ vitamin, chất xơ từ trái cây, rau củ… để tăng cường sức khỏe, hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
