Hồi sinh cho đỉnh hùng quan
Nằm ở độ cao 490m trên dãy núi Hải Vân, di tích Hải Vân quan là công trình kiến trúc thành lũy quân sự ấn tượng, được xem là một trong những cửa ải hùng tráng bậc nhất Việt Nam. Hải Vân Quan niềm tự hào của người dân hai xứ Thuận - Quảng xưa hay Huế - Đà Nẵng ngày nay. Cuối cùng, Đệ nhất hùng quan trên con đường thiên lí Bắc - Nam đã được phục hồi, tôn tạo thành công.
Lịch sử khai khẩn phương Nam không thể không nhắc tới con đèo huyền thoại và địa điểm trên đỉnh núi này, nơi mây trời lớp lớp tụ hội, mà người dân vẫn gọi với cái tên dân dã là Ải Vân (cửa ải trong mây). Mấy trăm năm qua, để khai phá đất Đàng Trong đã có không ít những bậc tiền nhân, những câu chuyện bi hùng của đoàn lưu dân lầm lũi từ giã cố hương vượt rừng thẳm núi sâu, vượt tai ương, dã thú về phương Nam khẩn hoang mở đất bao thế kỉ còn in dấu nơi này. Hải Vân Quan nơi nhìn ngược ra Bắc là Phá Tam Giang của đất cố kinh, nơi nhìn xuôi phương Nam là dải nắng vàng biển xanh. Nơi yết hầu ấy cũng là điểm mở đầu cho tiếng đại bác liên quân viễn chinh Pháp năm 1858.
 |
| |
Trải qua những thăng trầm của lịch sử, Hải Vân Quan đã chứng kiến nhiều trận chiến khốc liệt trong công cuộc đấu tranh bảo vệ đất nước. Đồng thời, di tích này cũng chịu tác động nặng nề từ điều kiện khí hậu mưa nhiều, nắng gắt vô cùng khắc nghiệt, dẫn đến tình trạng xuống cấp nghiêm trọng. Sau nhiều năm chấp chới “ở giữa hai đàng” khiến nhiều người không khỏi xót xa, thì cú bắt tay lịch sử của Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng đã làm sống dậy một hùng quan. Ngày 19/12/2021, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phối hợp Sở Văn hoá và Thể thao Đà Nẵng tổ chức trùng tu, phục hồi di tích Hải Vân Quan, với tổng diện tích 6.500m2. Đến ngày 21/12/2024, UBND TP Đà Nẵng và UBND tỉnh Thừa Thiên Huế tổ chức Lễ công bố hoàn thành dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích quốc gia Hải Vân Quan. Công trình này là tài sản chung vô giá. Việc trùng tu, bảo tồn và phát huy di tích Hải Vân Quan góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, thể hiện tấm lòng của hậu thế đối với các bậc tiền nhân trong lịch sử dựng nước và giữ nước.
Hải Vân Quan sau bao đời vẫn còn vẹn nguyên hình ảnh cổng thành uy nghi và hùng dũng như một tấm khiên bảo vệ non sông nước ta. Cổng chính được xây dựng bằng gạch vồ, tường thành bằng đá, cùng dòng chữ Hán tự “Hải Vân Quan” uy nghiêm. Bên trong di tích là nhà trú sở, nhà vũ khố ba gian, nơi từng là địa điểm cất giữ vũ khí và là chỗ nghỉ ngơi của binh lính. Hệ thống tường thành, pháo đài, lô cốt từ thời Pháp - Mỹ cũng được bảo tồn như một minh chứng lịch sử. Một công trình kiến trúc nghệ thuật và là di tích lịch sử Hải Vân Quan đã được phục hồi kì diệu, mang lại nhiều cảm xúc với người tìm đến. Hải Vân Quan là tài nguyên du lịch độc đáo, có tiềm năng liên kết vùng và có thể trở thành “mỏ vàng” nếu được quản lí và khai thác một cách khoa học, hiệu quả.
Sáng bừng một dải di sản
Đèo Hải Vân nối Thừa Thiên Huế với Đà Nẵng dài khoảng 20km, uốn lượn như một sợi dây thừng chênh vênh vắt qua các sườn núi. Chiều về, nắng đã nhạt, gió cũng nhẹ, vờn đuổi theo những bánh xe vun vút đổ dốc trên con đèo uốn lượn theo lưng núi, mở ra cảnh biển bao la khoáng đạt. Năm 2015, đèo Hải Vân từng được báo The Guardian (Anh) xếp vào danh sách “10 cung đường cuốn hút nhất thế giới”.
|
| |
Ngược xuôi trên con đường thiên lí Bắc - Nam, nhiều người đã biết đến đèo Hải Vân, nơi đó có Ải Vân Quan (hay Hải Vân Quan) được vua Lê Thánh Tông khi đi vi hành qua đây đã phải thốt lên rằng nơi đây thực sự là “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”. Bởi vẻ đẹp có một không hai và vị thế không đâu sánh bằng nơi này. Hải Vân Quan lưng dựa vào dãy Bạch Mã, mặt hướng Biển Đông, đứng sừng sững trên ngọn núi hướng ra biển lớn. Với vị trí “độc nhất vô nhị”, Hải Vân Quan từng là một trong những cửa ải quan trọng nhất của nước ta. Hải Vân Quan với vị thế đặc biệt của mình đã được công nhận là Di tích Quốc gia năm 2017. Nhưng từ trước đó, địa điểm này đã là chốn dừng chân, là điểm tham quan du lịch, là nơi mưu sinh của rất nhiều người. Hiện tại lượng khách du lịch qua lại nơi đây mỗi ngày cả trăm đoàn khách, chưa tính khách đi lẻ.
Dự án trùng tu Hải Vân Quan đã tạo lập một hình mẫu tiêu biểu về công tác khôi phục bảo tồn di sản. Bên cạnh đó, Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng cùng triển khai các hoạt động phục vụ, thu hút du khách như thí điểm nền tảng checkin và ghi nhận sự hiện diện của khách du lịch tại di tích Hải Vân Quan. Hai địa phương thực hiện đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông minh, chuyển đổi số; tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện phục vụ công tác phát huy giá trị di tích quốc gia Hải Vân Quan, như triển khai ứng dụng công nghệ 3D, phủ sóng Wifi miễn phí tại điểm tham quan nhằm hỗ trợ du khách tìm hiểu thêm các giá trị di sản.
UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế và TP Đà Nẵng đã thống nhất phương án giao Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế và quận Liên Chiểu (Đà Nẵng) luân phiên quản lí di tích quốc gia di tích Hải Vân Quan theo hình thức quản lí trực tiếp trong thời gian 3 năm một lần. Đồng thời, nghiên cứu tổ chức các triển lãm, trưng bày, hoạt động gắn liền với Hải Vân Quan để lan tỏa danh thắng đặc biệt này. Sự quản lí chặt chẽ sẽ tạo nguồn thu không nhỏ cho ngân sách của địa phương, giải quyết việc làm cho người dân địa phương. Khi có sự chung tay, Hải Vân Quan sẽ lại sống dậy như một thời hào hùng thuở xưa, nơi mà người người đi qua phải nhớ đến.
Bà Nguyễn Thị Anh Thi, Phó Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng cho biết, thời gian tới, 2 địa phương sẽ có kế hoạch quản lí, bảo vệ và phát huy di tích này gắn kết với các di tích lịch sử, văn hóa của triều Nguyễn, để tạo nên một tuyến tham quan ý nghĩa, một địa chỉ văn hóa - lịch sử hấp dẫn cho du khách trong và ngoài nước, để du lịch đèo Hải Vân thực sự có đóng góp tích cực đối với phát triển kinh tế - xã hội của Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, là điểm dừng chân không thể thiếu trên “Con đường di sản miền Trung”.
Hải Vân Quan sống dậy, người qua lại trên con đường thiên lí Bắc - Nam sẽ lại được chứng kiến một di tích uy nghi và lừng lẫy. Nơi đây sẽ là sợi dây kết nối quan trọng của Con đường di sản miền Trung từ thành quách đền đài cố đô Huế, đến phố cổ Hội An, Thánh địa Mỹ Sơn và xuyên dài vào phương Nam.
