Kinh Bắc vùng địa linh nhân kiệt
Theo lời mời, sáng Xuân nay tôi về miền Kinh Bắc, bên kia sông Đuống, sông Cầu, đất địa linh nhân kiệt, xứ Đông Ngàn - Kinh Bắc - Bắc Ninh.
“Theo anh, em thì về”, chúng tôi đến miền Quan họ không chỉ để lắng nghe hồn núi, hồn sông, mà say tình Quan họ, bịn rịn với hội Lim, dùng dằng câu giã bạn “Người ơi, người ở đừng về”.
Tại Đình Bảng, quê hương của các vua Lý. Chúng tôi thắp nén hương thơm ở đền Đô, tưởng nhớ người xưa.
Thuở ấy làng Cổ Pháp, được liệt vào hàng “tam Cổ” (thứ nhất Cổ Bi, thứ nhì Cổ Loa, thứ ba Cổ Pháp) là nơi thắng địa bậc nhất của Kinh Bắc, vốn nổi tiếng bởi vượng khí và linh thiêng. Khu đất này theo Thiền sư Lý Vạn Hạnh là nơi hội tụ của thiền khí, nơi có thế 8 đầu rồng chầu về. Còn truyền thuyết kể về phụ thân của Lý Công Uẩn (vua Lý Thái Tổ), lại liên quan đến dòng sông Tiêu Tương uốn khúc chảy qua trước rừng Báng. Trong rừng có một giếng nước, đấy là nơi thân phụ của Lý Công Uẩn qua đời, giếng nước bị đất đùn lấp kín, thành hình bông hoa có 8 cánh. Tương truyền, bông hoa 8 cánh ấy, ứng với 8 đời vua nhà Lý hiển hách - một vương triều đã xây dựng quốc gia phong kiến độc lập đầu tiên của nước ta và đã chọn Thăng Long làm “Đế Đô muôn đời”…
Đến quê hương nhà Lý mùa Xuân năm 2019, ngược dòng lịch sử, ngẫu nhiên chúng tôi tìm ra con số 1010 năm nhà Lý lên ngôi (năm 1009), để mùa Xuân năm nay, lại nhớ về 1009 năm trước, vua Lý Thái Tổ viết chiếu dời đô từ kinh đô Hoa Lư về thành Đại La. Mùa Thu năm ấy, đoàn thuyền dời đô của nhà vua cập bến thành Đại La. Theo truyền thuyết, kịp lúc nhà vua nhìn thấy có hình ảnh rồng vàng bay lên, nhân đó đổi tên Đại La thành Thăng Long. Nhà vua cũng cho đổi tên cố đô Hoa Lư thành phủ Tràng An, đổi tên quê hương Cổ Pháp thành phủ Thiên Đức.
 |
|
Du Xuân qua miền quê Quan họ, chúng tôi đã gặp một hướng dẫn viên tận tình - Thạc sĩ Đỗ Thị Thủy, Phó trưởng Phòng Di sản của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Ninh, một chuyên gia về miền đất địa linh nhân kiệt Kinh Bắc. Theo chị Thủy, Bắc Ninh không chỉ là quê hương của 8 vị vua đời Lý, mà còn là nơi thờ 7 vị Thủy tổ của nước Nam. Vị Thủy tổ đầu tiên là Kinh Dương Vương.
Theo ngọn nguồn lịch sử, từ thuở Kinh Dương Vương lấy con gái vua hồ Động Đình tên là Thần Long, sinh con trai đặt tên là Sùng Lãm, nối ngôi làm vua xưng là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân lấy nàng Âu Cơ, sinh ra bọc 100 trứng, theo đó 50 người con theo mẹ lên rừng, 50 người con theo cha xuống biển.
Kinh Dương Vương tạ thế ngày 18/1, tại trang Phúc Khang, bộ Vũ Ninh (Bắc Ninh ngày nay) nơi chôn cất tại làng An Lữ (Á Lữ) xã Đại Đồng Thành, huyện Thuận Thành. Nơi đây có Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương, các triều đại phong kiến Việt Nam xếp vào loại miếu thờ các bậc Đế vương, thờ phụng trang trọng. Trong lăng hiện còn bức hoành phi đề "Nam bang thủy tổ" (Thủy tổ nước Nam). Ở huyện Thuận Thành còn có chùa Dâu là Tổ đình phật giáo, trung tâm Phật giáo lớn và cổ xưa của người Việt.
Ở làng Lớ, xã Cao Đức, huyện Gia Bình, có đền thờ tướng quân Cao Lỗ Vương, nơi ghi dấu, tưởng niệm và tôn vinh bậc thiên tài quân sự của dân tộc buổi bình minh dựng nước và giữ nước. Thời An Dương Vương, Cao Lỗ là người thiết kế xây thành Cổ Loa, ông cũng là người chế tạo "Nỏ thần".
| |
| TP Bắc Ninh ngày càng khang trang, hiện đại |
Kinh Bắc cũng là quê hương của Tổ khoa bảng Việt Nam. Vùng đất linh kiệt này qua các triều đại phong kiến có tới 700 vị đại khoa, hàng nghìn cử nhân, tú tài. Theo sử sách ghi lại thì Lê Văn Thịnh, người làng Đông Cứu, nay là thôn Bảo Tháp, huyện Gia Bình, đỗ đầu khoa thi Minh kinh bác học và thi Nho học tam trường năm 1075 (khóa thi đầu tiên đời vua Lý Nhân Tông). Mãi tới năm 1246, khi nhà Trần mở lại khoa thi, ông Nguyễn Quán Quang, người xã Tam Sơn, huyện Đông Ngàn (nay thuộc thị xã Từ Sơn) đỗ Trạng nguyên. Ông là Trạng nguyên đầu tiên của nước nhà có sắc phong từ khoa thi này, có tên số 1 trên văn bia Quốc Tử Giám và số 1 trên văn bia Văn miếu Bắc Ninh.
Còn làng Viêm Xá, tục gọi làng Diềm, có đình thờ vua bà Thủy tổ Quan họ, bà là vợ của chúa Trịnh.
Ở làng Diềm có đình thờ Đức thánh Tam Giang Trương Hống, Trương Hác. Thần tích ghi rõ rằng hai ngài có công giúp Triệu Quang Phục đánh tan giặc Lương. Mấy trăm năm sau lại hiển thánh giúp Lê Đại Hành, rồi giúp Lý Thường Kiệt đánh giặc trên phòng tuyến sông Như Nguyệt. Trong ngôi đền cổ linh thiêng bến sông thờ Tướng công, Trương Hống, Trương Hác, cách đây 942 năm, Lý Thường Kiệt đã chỉ huy trận đánh chặn đứng 30 vạn quân Tống không thể nào vượt qua sông. Bài thơ “Nam quốc sơn hà” đã vang lên trong đêm thanh vắng, đem lại sức mạnh thần kì, động viên tướng sĩ bảo vệ non sông. Bài thơ này được coi là bản Tuyên ngôn Độc lập đầu tiên của nước Nam...
Kinh Bắc - miền quê của 550 lễ hội hàng năm, cũng là vùng quê của đất trăm nghề, miền quê của di sản văn hóa vật thể, với gần 1.560 di tích lịch sử văn hóa, trong đó có 536 di tích đã được Nhà nước xếp hạng, nhiều di tích là di sản lịch sử và văn hóa tiêu biểu của dân tộc, như chùa Dâu, chùa Bút Tháp, chùa Phật Tích, chùa Dạm, chùa Tiêu, khu lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ, khu lưu niệm đồng chí Ngô Gia Tự v.v.
Bắc Ninh vùng đất trăm nghề Từ miền đất địa linh nhân kiệt, cây cầu lịch sử đưa chúng tôi về những làng quê miền Quan họ hôm nay; một Bắc Ninh thanh bình mà năng động trong thời đổi mới.
Lại phải “theo anh, em thì về”, để tận mắt thấy tai nghe, mà thêm mến yêu, nể phục, những con người Kinh Bắc, miệt mài trong lao động sản xuất, sáng tạo, làm giàu cho gia đình, quê hương và xã hội.
Bắc Ninh là tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước, chỉ có 822,7 km²; dân số hơn 1,2 triệu người, khu vực nông thôn chiếm 72%; mật độ dân số đứng thứ 3 cả nước sau TP Hồ Chí Minh và Hà Nội. Thực trạng này buộc Bắc Ninh phải giải bài toán về lao động và hiệu quả sử dụng đất đai. Bài toán ấy mở ra sự nhanh nhạy hội nhập công nghệ và kinh tế vùng miền để phát triển.
Bắc Ninh được mệnh danh là đất trăm nghề, theo thống kê, toàn tỉnh có 140 làng nghề, trong đó có 62 làng nghề truyền thống. Những năm gần đây các cụm làng nghề được hình thành, nhiều làng nghề trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế xã hội, như làng đồ gỗ mĩ nghệ Đồng Kỵ, làng Gò đồng Đại Bái, làng đúc đồng Quảng Bố, làng gốm Phù Lãng, làng tre trúc Xuân Lai, làng sắt thép Đa Hội, v.v.
Sức hút của những làng nghề tạo nên sự chuyển dịch và phân bố lao động ở địa phương, giảm lao động làm nghề nông nghiệp, sang làm thủ công, công nghiệp và dịch vụ, có thu nhập cao. Chính những làng nghề đã góp phần tạo công ăn việc làm, thúc đẩy kinh tế, đồng thời tạo nên những nét văn hóa riêng của xứ Kinh Bắc.
Công nghệ 4.0 , “Thủ phủ FDI” nâng cánh miền Quan họNếu nói Bắc Ninh là vùng đất địa linh nhân kiệt thì không thể bỏ qua vị trí địa lí, sự giao thoa của vùng đất này trong góc nhìn phong thủy. Nằm trên 2 hành lang kinh tế - Lạng Sơn - Bắc Ninh - Hà Nội - Hải Phòng và Lào Cai - Quảng Ninh, có các tuyến giao thông thuận lợi như đường 1A, đường 18, đường sắt, đường thủy, gần sân bay, cảng biển, đón được địa lợi, dung được nhân hòa là sức bật cho vùng quê này cất cánh. Công nghiệp là điểm sáng và là động lực quan trọng nhất trong sự phát triển kinh tế, trong đó xuất khẩu là điểm nhấn đặc biệt của Bắc Ninh những năm vừa qua.
Còn nhớ, năm 1997, khi tái lập tỉnh, Bắc Ninh là tỉnh thuần nông, với cơ cấu nông nghiệp chiếm 45,1%; dịch vụ 31,1%; công nghiệp-xây dựng 23,8%; thu ngân sách 164 tỉ đồng, GDP đầu người 144 USD/năm; có 4 doanh nghiệp FDI, với tổng vốn đăng kí 117 triệu USD, kết cấu hạ tầng yếu kém, giá trị sản xuất công nghiệp chỉ có 569 tỉ đồng/năm.
Khi công nghệ 4.0 gõ cửa, đất Quan họ trở thành “thủ phủ FDI”, làng Quan họ bỗng trở thành “làng quê Thánh Gióng”. Theo báo cáo của các Ban Quản lí khu công nghiệp (KCN) tỉnh Bắc Ninh, đến nay toàn tỉnh có 16 KCN tập trung, diện tích gần 6.400ha. Các KCN thu hút 1.298 dự án đến từ 32 quốc gia và vùng, lãnh thổ, tổng số vốn đầu tư đăng kí 17,15 tỉ USD, giá trị xuất khẩu đạt trên 34 tỉ USD…
Bắc Ninh hiện đứng thứ 2 cả nước về thu hút FDI, có trên 284.700 lao động làm việc tại các KCN, mức thu nhập bình quân trên 6,1 triệu đồng/người/tháng. Có khoảng 7.500 lao động nước ngoài làm việc tại địa phương. Dự án FDI lớn nhất tại Bắc Ninh thuộc về Công ty TNHH Samsung Display Việt Nam của nhà đầu tư Hàn Quốc, với tổng vốn đầu tư 6,5 tỉ USD.
Theo ông Nguyễn Tử Quỳnh, bức tranh công nghiệp, thu hút vốn đầu tư của tỉnh giờ đây không phải là trải thảm đỏ bằng mọi giá, mà chỉ có những dự án công nghệ cao, có hiệu quả đầu tư (sử dụng ít đất, ít nhân lực, nhưng giá trị gia tăng), đảm bảo môi trường, mới được chào đón ở Bắc Ninh. Minh chứng Tập đoàn ABB là tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực điện lưới, thiết bị hệ thống điện, tự động hóa công nghiệp, rô bốt và truyền động đang kiến tạo tương lai số hóa, công nghệ thông minh 4.0, cuối năm 2018 đã khai trương Trung tâm Kĩ thuật và dịch vụ rô bốt, đây là Trung tâm kĩ thuật cao đầu tiên ở Việt Nam.
Tiêu chí thu hút những dự án công nghệ cao, có hiệu quả cao, đưa Bắc Ninh trở thành trung tâm phát triển công nghiệp điện tử, điện thoại,… không chỉ trong nước, mà cả khu vực. Hiệu quả của các KCN trong tỉnh, trở thành bộ phận quan trọng của nền kinh tế, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng năng lực sản xuất, chuyển giao công nghệ, nâng cao hiệu quả sản xuất tham gia chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu (chiếm trên 70% giá trị sản xuất công nghiệp, trên 90% giá trị xuất khẩu, 51,7% thu ngân sách nội địa của tỉnh).
Những con số thống kê khô khan đã biết nói lời hay cho miền Quan họ, làm cho lời của ông Nguyễn Tử Quỳnh thêm sống động.
Kết thúc năm 2018, công nghiệp khẳng định là động lực tăng trưởng của tỉnh, quy mô khu vực công nghiệp trong GRDP đạt 120.002 tỉ đồng, tăng 11,6%; giá trị sản xuất công nghiệp đạt 1.136.000 tỉ đồng; trong đó khu vực FDI đạt 1.055.600 tỉ đồng, tăng 12%. Hoạt động thương mại phát triển mạnh, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu đạt 66,12 tỉ USD, tăng 6,6%, trong đó xuất khẩu đạt 34,85 tỉ USD, tăng 10,7%.Thu ngân sách đạt 28.081 tỉ đồng, vượt 17,6% dự toán năm; tăng 24,5% so với cùng kì, trong đó thu nội địa 21.942 tỉ đồng, vượt 22,2% so dự toán, tăng 32,7%.
Sản xuất nông nghiệp có bước tăng trưởng khá, xuất hiện các mô hình nông nghiệp công nghệ cao. Bộ mặt nông thôn mới đã đưa người dân nông thôn đến gần hơn với cuộc sống của đô thị. Toàn tỉnh có 89/97 xã và 4 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn và hoàn thành chương trình xây dựng nông thôn mới. Ngành y tế và giáo dục đạt được nhiều thành tựu tạo tiền đề cho sự cất cánh của địa phương. Công tác an sinh xã hội, không chỉ người cao tuổi được chăm lo, mà 408 hộ nghèo và 742 người có công được đón nhà mới trước Tết Nguyên đán 2019, theo chương trình hỗ trợ sửa chữa xây dựng nhà của tỉnh năm 2018.
Với quy mô kinh tế đứng thứ 7/63 tỉnh/thành, thu nhập bình quân đầu người gần 6.500 USD, gấp 2,6 lần bình quân cả nước. Bắc Ninh trở thành một cực tăng trưởng mạnh của đất nước, với hàng loạt các chỉ tiêu đứng trong top đầu.
Xuân về vùng quê Kinh Bắc, sắc Xuân lại ngập tràn trong niềm vui hạnh phúc của mỗi gia đình. Tiếng hát Quan họ hội Lim mời gọi du khách về say cảnh, say tình để neo giữ “người ơi, người ở đừng về”.
Thay lời ca giã bạn, ông Nguyễn Tử Quỳnh hẹn chúng tôi, sau Tết về với Hội Lim, qua miền Quan họ, để thêm mến yêu vùng quê Quan họ. Sang năm 2019, mời đến thăm khu đền thờ Lý Thường Kiệt tại xã Tam Giang, được xây dựng nhân kỉ niệm 940 năm ngày chiến thắng sông Như Nguyệt (năm 2017), nhiều hạng mục công trình đã hoàn thành. Dự kiến đến mùa Thu 2019, nhân kỉ niệm 10 năm dân ca Quan họ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, tỉnh sẽ khánh thành Nhà hát dân ca Quan họ tại làng Diềm, nơi có đền vua bà Thủy tổ Quan họ.
Tôi vẫn tiếc lần du Xuân này qua miền Quan họ, chưa đủ thời gian để đi hết, nghe hết và nhìn thấy nhiều hơn sự đổi thay của miền đất địa linh - làng Quan họ quê anh. Hẹn tới Xuân sau, tôi sẽ lại “theo anh về…”, để thêm mến, thêm yêu tình đất, tình người Quan họ.
Nghiêm Thị Hằng
