Tháng 3/1974, Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử đã được Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa xếp hạng Di tích Quốc gia và ngày 27/9/2012, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 1419/QĐ-TTg xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt…
 |
| Ông Nguyễn Trần Trương |
Qua tổng hợp và đánh giá của các cơ quan chức năng, từ trước đến nay có nhiều nhà khoa học, sử học, và cả những người yêu mến vùng đất Phật đã nghiên cứu, tìm hiểu và viết về Danh thắng Non thiêng Yên Tử, song người được cho là viết nhiều tác phẩm nhất về Yên Tử phải kể đến ông Trần Trương, hội viên Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Ninh, hội viên Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam.
Ông họ Nguyễn, lấy đệm và tên làm bút danh, sinh năm Giáp Ngọ 1954, quê ở xã Kiền Bái, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, hiện trú tại phường Phương Đông, thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh. Tốt nghiệp khóa 1 Khoa Ngữ văn Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, ông về làm giảng viên Trường Sư phạm 10+3 tỉnh Quảng Ninh (sau là Trường Cao đẳng Sư phạm, nay là Trường Đại học Hạ Long). Đối với các bạn cùng trang lứa thì công việc ấy là mơ ước bởi đúng chuyên ngành được đào tạo, lại được ở gần trung tâm thị xã, không như một số bạn phải đến nhận công tác tại miền núi, hải đảo xa xôi. Đứng trên bục giảng được ít năm, từ đầu năm 1982, ông chuyển sang công tác tại phòng ban thị xã Uông Bí (nay là thành phố Uông Bí), từ năm 1986, được bổ nhiệm làm Phó Trưởng phòng Văn Thể thị xã, trực tiếp phụ trách lĩnh vực quản lý nhà nước về các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn Uông Bí. Năm 1992, ông được phân công, bổ nhiệm làm Trưởng Ban Quản lý Di tích lịch sử và Danh thắng Yên Tử. Sau 11 năm giữ cương vị này, năm 2003, ông được điều động, bổ nhiệm làm Phó Trưởng Ban Dân tộc tỉnh Quảng Ninh đến khi nghỉ chế độ năm 2014.
|
| Một số sách, báo của ông Trần Trương viết về Yên Tử |
Xuất phát từ đặc thù công việc, lại say mê với công tác nghiên cứu, sưu tầm, các tư liệu lịch sử, văn hóa từ những tài liệu, thư tịch cổ để lại và các di chỉ, di tích nằm trong Quần thể di tích Yên Tử đã được ông tập hợp ghi chép một cách khoa học, có hệ thống và cái gốc “cốt lõi” là chuyên ngành Ngữ văn được đào tạo ở ông được phát huy có hiệu quả. Theo đó, trong 10 đầu sách ông đã viết và xuất bản thì có 6 đầu sách viết về Yên Tử gồm: Non thiêng Yên Tử (truyện tranh), Chùa Yên Tử, Danh nhân Yên Tử - NXB Văn hóa Thông tin năm 1994, 1995, 1996; Phật Hoàng Trần Nhân Tông (truyện lịch sử) - NXB Văn hóa Thông tin năm 2009, Yên Sơn ký ức (truyện ký) - NXB Hội Nhà văn 2012, Một lần về Yên Tử (truyện ký) - NXB Hội Nhà văn 2019; chưa kể nhiều truyện ngắn, ký, các bài tham luận về Yên Tử in chung với nhiều tác giả và in trong các Tạp chí của trung ương hoặc của địa phương. Những tác phẩm, bài viết của ông về Non thiêng Yên Tử đã góp phần giới thiệu, quảng bá Danh thắng Yên Tử đến với bạn bè, du khách trong nước và quốc tế, làm cơ sở cho các nhà khoa học, sử học có hướng tiếp cận với quần thể Di tích Yên Tử đúng và nhanh hơn. Hỏi, nói chuyện và trao đổi cùng ông về các di tích trong Quần thể di tích Danh thắng Yên Tử ông có thể nói “ngọn, ngành” từng di tích không cần tài liệu, cái gì còn, cái gì mất, phần nào mới được nhà nước đã đầu tư, tu bổ, tôn tạo và phục dựng... Chính vì hiểu về Yên Tử nên ông có một vinh dự đồng thời cũng là trách nhiệm rất lớn đó là, sau khi đã nghỉ hưu, tháng 4 năm 2015 ông được mời và được là thành viên đoàn khảo sát các di tích lịch sử thuộc dãy núi Yên Tử và phụ cận thuộc 3 tỉnh Bắc Giang - Hải Dương - Quảng Ninh của nhóm 3 chuyên gia quốc tế gồm: Giáo sư Paul Dingwall, Tiến sỹ Radhika và Giáo sư Ueno; dự 2 hội thảo khoa học tổ chức trong năm 2015 và 1 hội thảo khoa học tháng 8/2020 về việc xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO công nhận Quần thể Di tích - Danh thắng Yên Tử là Di sản Văn hóa thế giới.
Trao đổi với ông về việc xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO công nhận Quần thể Di tích - Danh thắng Yên Tử là Di sản Văn hóa thế giới ông cho biết: Việc lập hồ sơ Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử trình Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (viết tắt là UNESCO) công nhận là di sản thế giới đã được đặt ra từ tháng 3/2013, có những bước đi ban đầu vào năm 2015, được triển khai tiếp từ năm 2020. Đã có nhiều ý kiến khác nhau, dần đi đến thống nhất. Do có sự phân chia địa giới hành chính cấp tỉnh và cấp huyện nên trước đây, đối với nhiều người, phạm vi Yên Tử dường như chỉ được quy về Khu Di tích và Danh thắng Yên Tử thuộc địa bàn Uông Bí (tỉnh Quảng Ninh), ít ai coi Yên Tử bao gồm toàn bộ dãy núi Yên Tử và phụ cận.
|
| Tọa đàm khoa học Nhận diện những giá trị tiêu biểu nổi bật của quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử để xây dựng hồ sơ đề nghị tổ chức UNESCO công nhận, vinh danh Di sản thế giới. Ông Nguyễn Trần Trương (đứng) hàng thứ 2 từ phải sang. |
Theo ông, không gian, địa bàn xây dựng hồ sơ đề cử di sản thế giới của Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử bao gồm toàn bộ dãy núi Yên Tử và phụ cận, trong đó có 04 khu di tích - danh thắng: Một là Khu Di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử diện tích 9.295ha ở sườn Nam dãy núi Yên Tử, thuộc địa bàn phường Phương Đông và xã Thượng Yên Công thuộc thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh, xưa là nơi tu hành của nhiều thế hệ Sư Tổ dòng Thiền Trúc Lâm và là nơi phát tích của Phật giáo Việt Nam. Hai là Khu Di tích lịch sử Nhà Trần ở Đông Triều. Ba là Khu Di tích và danh thắng Tây Yên Tử trải từ Sơn Động dọc theo sông Lục Nam xuống đến Yên Dũng, ở về phía Bắc và Tây - Bắc dãy núi Yên Tử. Bốn là Khu Di tích Côn Sơn - Kiếp Bạc và chùa Thanh Mai ở khu vực phía Tây-Nam dãy núi Yên Tử. Bốn khu di tích trên cùng có chung địa cảnh, đều là những di tích lịch sử văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo từ thời Nhà Trần, liên quan trực tiếp đến sự hình thành, phát triển của Phật giáo Trúc Lâm và sự nghiệp tu hành của Tam Tổ Trúc Lâm: Điều Ngự Giác Hoàng Trần Nhân Tông - Pháp Loa - Huyền Quang; là nơi kết tinh những giá trị văn hóa, lịch sử... từ hàng ngàn năm nay. Trong hồ sơ đề cử di sản thế giới, cả 4 khu vực di tích trên hợp lại, mang một tên chung là Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử. Quần thể di tích này nằm trên địa bàn của cả 03 tỉnh, 7 huyện (thị xã, thành phố), 19 xã (phường, thị trấn), trong đó: Tỉnh Quảng Ninh có 1 thành phố, 1 thị xã với 10 xã; tỉnh Bắc Giang có 4 huyện với 5 xã; tỉnh Hải Dương có 1 thị xã với 1 phường, 3 xã. Và như thế, tên gọi Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử không chỉ hạn hẹp ở phạm vi Khu Di tích và Danh thắng Yên Tử trên địa bàn Uông Bí xưa nay hằng quan niệm mà có phạm vi rộng lớn hơn, nằm trên dãy núi Yên Tử và phụ cận của cả 3 tỉnh: Quảng Ninh, Bắc Giang và Hải Dương. Về việc lựa chọn loại hình di sản văn hóa vật thể hay di sản văn hóa phi vật thể ở Yên Tử để xây dựng hồ sơ đề cử, là người đã có nhiều năm làm công tác quản lý văn hóa, ông đề xuất không nên đề cử Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử thuộc loại hình di sản văn hóa phi vật thể nằm cùng một bảng với Tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam, Nghi lễ Kéo co ở Việt Nam, hay Dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh... Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử nên được đề cử theo loại hình Di sản văn hóa vật thể.
Được biết, ngoài việc say mê với văn chương, có đóng góp tích cực trong việc bảo tồn, phát huy giá trị và quảng bá di tích Danh thắng Yên Tử, ông Nguyễn Trần Trương và vợ là bà Nguyễn Thị Vui còn rất tích cực tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ của Hội Người cao tuổi phường Phương Đông, thành phố Uông Bí, trong đó có việc ông bà thành lập Câu lạc bộ Văn nghệ khu Cầu Sến, với 20 thành viên hoạt động có hiệu quả từ năm 2013 đến nay, góp phần tích cực vào cuộc vận đông toàn dân đoàn kết xây dựng văn hóa ở khu dân cư.
