Gỡ khó cho các cơ sở bảo trợ xã hội

Từ thủ tục…

Hiện nay, có cả các cơ sở chăm sóc nội trú NCT công lập và ngoài công lập, với nhiều tên gọi khác nhau như: Cơ sở BTXH/tình thương; nhà/trung tâm dưỡng lão; mái ấm tình thương; nhà/trung tâm nuôi dưỡng người già,… Có một số cơ sở BTXH tổng hợp chăm sóc cả NCT và đối tượng khác (như người khuyết tật).

Tuy nhiên, các quy định của Nhà nước đối với cơ sở BTXH chỉ áp dụng đối với cơ sở nào tiếp nhận từ 10 đối tượng trở lên (theo Nghị định số 68/2008/NĐ-CP), ngành Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) có trách nhiệm về quản lí Nhà nước các cơ sở BTXH, trong đó có các cơ sở chăm sóc NCT. Các cơ sở BTXH ngoài công lập (bao gồm cả từ thiện và doanh nghiệp) cần đáp ứng đủ điều kiện thành lập, trong đó có tiêu chuẩn chăm sóc, để được ngành LĐ-TB&XH cấp giấy phép hoạt động chăm sóc NCT. UBND cấp tỉnh hoặc huyện sẽ ra quyết định thành lập các trung tâm BTXH công lập hoặc ngoài công lập hoạt động từ thiện sau khi ngành LĐ-TB&XH thẩm định đề án thành lập.

Đối với cơ sở BTXH chăm sóc NCT hoạt động theo dạng kinh doanh, thì phòng Đăng kí kinh doanh của Sở Kế hoạch và Đầu tư sẽ cấp giấy phép kinh doanh khi đáp ứng các yêu cầu của quy định thành lập doanh nghiệp.

Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam Trương Xuân Cừ tặng quà Trung tâm Bảo trợ và Công tác xã hội Tỉnh Ninh Bình

Nhưng, trong danh mục ngành nghề kinh doanh của Luật Đầu tư, hoạt động của các cơ sở nuôi dưỡng, điều dưỡng NCT, hoạt động chăm sóc sức khỏe người già chưa ghi rõ điều kiện về giấy phép của ngành LĐ-TB&XH.

Trên thực tế, cơ sở chăm sóc NCT nội trú có thể cung cấp những dịch vụ hỗ trợ sinh hoạt cá nhân hằng ngày và điều dưỡng như vệ sinh cá nhân, cho ăn, xoa bóp, cho uống thuốc hoặc tập bài phục hồi chức năng theo chỉ định của bác sĩ, nhưng không được thực hiện những dịch vụ thuộc phạm vi khám chữa bệnh. Cơ sở chăm sóc NCT nào muốn cung cấp dịch vụ khám chữa bệnh phải phải kí hợp đồng với phòng khám bác sĩ gia đình để đến cơ sở cung cấp dịch vụ đó theo hợp đồng.

Về vấn đề này, các cơ quan chức năng nên nghiên cứu phương án bổ sung thêm chức năng khám chữa bệnh sàng lọc ban đầu cho các cơ sở BTXH. Để vừa đáp ứng nhu cầu thực tiễn và phần nào giảm áp lực cho các bệnh viện. Thậm chí có thể phối hợp với các bệnh viện điều trị những bệnh nhân nặng tại cơ sở BTXH.

Ở góc độ khác, ở một số địa phương, việc quản lí đối tượng NCT, người khuyết tật chưa chặt chẽ, chưa chủ động báo tăng, giảm, để có phương án đáp ứng các chế độ BTXH cũng như đưa vào trung tâm những đối tượng không nơi nương tựa, không còn khả năng chăm sóc bản thân.

Ngoài ra, Nghị định số 68/2008/NĐ-CP cho phép những người không thuộc đối tượng BTXH nêu trên, nhưng không có điều kiện ở cùng gia đình, có nhu cầu sống ở cơ sở BTXH và tự nguyện đóng góp kinh phí hoặc có người thân, người nhận bảo trợ đóng góp kinh phí theo hợp đồng thì được vào sống ở các cơ sở BTXH. Quy định này áp dụng với cả cơ sở BTXH công lập và ngoài công lập, nhưng các cơ sở BTXH chăm sóc NCT tư nhân hoạt động theo dạng kinh doanh có chi phí cao, nên chủ yếu chỉ tiếp nhận các đối tượng có điều kiện về kinh tế.

Đến mức phí phù hợp

Hầu hết NCT sống tập trung tại các cơ sở BTXH thường có bệnh hoặc khuyết tật nặng, có nhu cầu chăm sóc y tế và chăm sóc cá nhân hằng ngày. Nhân viên phục vụ các cơ sở BTXH chủ yếu là người chăm sóc cá nhân, như hỗ trợ ăn uống, mặc quần áo, vệ sinh… Cũng có nơi có nhân viên y tế, phục hồi chức năng, dinh dưỡng để phục vụ, tùy gói hợp đồng đồng dịch vụ của từng loại cơ sở chăm sóc NCT. Ngoài dịch vụ y tế, dinh dưỡng, các cơ sở BTXH chăm sóc NCT còn có nhiệm vụ tiếp nhận, quản lí, trợ giúp NCT trong các hoạt động tự quản, văn hóa, thể thao… phù hợp với lứa tuổi, sức khỏe của từng nhóm đối tượng theo Nghị định số 68/2008/NĐ-CP.

Mô hình nhà dưỡng lão cao cấp (dạng kinh doanh) có nhiều loại dịch vụ cho NCT và người nhà lựa chọn hơn như chăm sóc nội trú, ban ngày, chăm sóc tại nhà. Ngoài chăm sóc cơ bản, các trung tâm này thường có thêm các hoạt động chăm sóc sức khỏe ban đầu, NCT được tham gia các hoạt động vui chơi, giải trí, được thăm hỏi, động viên và các trợ giúp khác khi có nhu cầu. Tuy nhiên mức phí thường rất cao, từ 6 triệu đồng/tháng trở lên, với mức này đại đa số NCT ở nước ta hiện nay không đủ tiền để vào trung tâm. Do vậy, cần có những chính sách hỗ trợ của Nhà nước với các cơ sở BTXH, như giảm các loại thuế, phí, hỗ trợ thuê đất,...

Ở góc độ khác, ông Hoàng Văn Trung, Giám đốc Trung tâm Bảo trợ và Công tác xã hội tỉnh Ninh Bình cho biết, hiện nay Trung tâm đang gặp một số khó khăn trong công tác chăm sóc, bảo trợ các đối tượng yếu thế, bao gồm cả NCT và người khuyết tật. Đơn cử, cơ sở vật chất, quy mô nhỏ, chưa đáp ứng với nhu cầu thực tế của xã hội; NCT không nơi nương tựa thì chính quyền làm thủ tục đưa vào trung tâm; các đối tượng vào đây thường rất yếu về sức khỏe, mất khả năng tự chăm sóc…

Bên cạnh đó, việc tuyên truyền các chính sách về công tác BTXH chưa thường xuyên, chưa sâu để người dân hiểu. TS Trương Xuân Cừ, Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam cho biết, việc xây dựng các trung tâm, cơ sở chăm sóc xã hội, trong đó có NCT là thể hiện sự quan tâm của Nhà nước, tính ưu việt của chế độ ta đối với những người yếu thế trong xã hội. Việc chăm sóc một con người bình thường đã khó, chăm sóc người khuyết tật lại càng khó hơn. Điều đó thể hiện sự tâm huyết của các trung tâm cả công lập và ngoài công lập. “Tuy nhiên, tỉ lệ NCT đang tăng nhanh, nhưng chúng ta chưa chủ động trong công tác chăm sóc NCT. Hơn nữa, trước thực trạng có khoảng 4,4 triệu NCT đang sống độc thân, hoặc sống chung với NCT và trong khi chúng ta đang hoàn thiện các chế độ chính sách BTXH tốt hơn, rất cần sự nỗ lực chăm sóc của các trung tâm xã hội nói chung”, TS Trương Xuân Cừ nhấn mạnh.