Con người dưới cách nhìn của y học cổ truyền (Kì 28)

Trong các kì trước của chuyên đề “Con người dưới cách nhìn của Y học cổ truyền”, chúng ta đã cùng tìm hiểu về công năng và bệnh lí của các tạng phủ trong cơ thể. Cùng với các tạng phụ đó còn có 12 đường kinh, là con đường vận hành của âm dương, khí huyết và tân dịch, giúp cho con người từ ngũ tạng, lục phủ, cân cơ, xương… kết nối với nhau thành một chỉnh thể thống nhất…

Mười hai đường kinh chính trong cơ thể con người

A. Tổng quan về mười hai đường kinh chính trong cơ thể con người

Cơ thể chúng ta có lục phủ ngũ tạng. Lục phủ bao gồm: Đởm, Vị, Tiểu trường, Đại trường, Bàng quang và Tam tiêu. Ngũ tạng gồm có Tâm, Can, Tì, Phế thận và thêm một tạng phụ đó là Tâm bào, tổng là 6 tạng. Như vậy cơ thể con người sẽ có 12 tạng phủ và tương ứng với đó là có 12 đường kinh chính, phụ thuộc vào các tạng phủ và được đặt tên theo tên của tạng phủ tương ứng.

Theo học thuyết âm dương trong Y học cổ truyền thì khi so sánh giữa tạng và phủ thì các tạng thuộc âm còn các phủ thuộc dương. Trong âm lại chia thành thái âm, thiếu âm và quyết âm. Phế và tì thuộc thái âm, tâm và thận thuộc thiếu âm, can và tâm bào thuộc quyết âm. Trong dương lại chia thành thái dương, thiếu dương và dương minh. Tiểu trường và bàng quang thuộc thái dương, đởm và tam tiêu thuộc thiếu dương, vị và đại trường thuộc dương minh.

12 đường kinh chính gồm có 6 đường kinh dương và 6 đường kinh âm đi với nhau theo từng cặp. Các đường kinh âm xuất phát từ các tạng và chúng đều nằm ở mặt âm của tứ chi (tức là mặt trong của các chi). Các đường kinh dương xuất phát từ ngoài đi vào trong các phủ, đều nằm ở mặt dương của tứ chi (tức là mặt ngoài của các chi).

Con người dưới cách nhìn của y học cổ truyền (Kì 28)

Mức độ âm dương của các đường kinh phát triển tăng dần theo chiều hướng vận động chung của vũ trụ, bên trái cơ thể tăng dần theo hướng ngược chiều kim đồng hồ, còn bên phải cơ thể tăng dần theo hướng thuận chiều kim đồng hồ. Phần dương sẽ đi từ dương minh, qua thiếu dương đến thái dương. Phần âm sẽ đi từ thiếu âm qua quyết âm đến thái âm.

Đồng thời, do các đường kinh phân bố ở tứ chi, nên việc đặt tên đường kinh cũng liên quan đến vị trí của nó. Các đường kinh đi ở tay được gọi là thủ kinh, có thủ tam âm kinh (ba đường kinh âm ở tay) và thủ tam dương kinh (ba đường kinh dương ở tay). Các đường kinh đi ở chân gọi là túc kinh, có túc tam âm kinh (ba đường kinh âm ở chân) và túc tam dương kinh (ba đường kinh dương ở chân).

Như vậy có thể chia 12 đường kinh mạch chính thành 4 nhóm như sau:

Ba đường kinh âm ở tay gồm có: Kinh thủ thái âm phế, kinh thủ quyết âm tâm bào và kinh thủ thiếu âm tâm. Cả ba đường kinh này đều từ ngực ra theo mặt âm của tay, đi đến đầu chót ngón tay.

Ba đường kinh dương ở tay gồm có: Kinh thủ dương minh đại trường, kinh thủ thiếu dương tam tiêu, kinh thủ thái dương tiểu trường. Cả ba đường kinh này đều xuất phát từ đầu chót ngón tay, đi men theo mặt dương của tay lên đầu.

Ba đường kinh dương ở chân gồm có: Kinh túc dương minh vị, kinh túc thiếu dương đởm và kinh túc thái dương bàng quang. Cả ba đường kinh này đều đi từ đầu, đi qua lưng trên, đi theo mặt ngoài của chân, xuống đến gót chân.

Ba đường kinh âm ở chân gồm có: Kinh túc thái âm tì, kinh túc quyết âm can và kinh túc thiếu âm thận. Cả ba đường kinh này đều đi từ đầu ngón chân, đi theo mặt trong chân đi lên đến bụng.

Về quy ước mặt trong và mặt ngoài ở tay sẽ có sự khác biệt giữa Y học cổ truyền và Y học hiện đại. Mà hiện nay, hầu hết tất cả mọi người đều đã quen thuộc với cách quy ước mặt trong, mặt ngoài của Y học hiện đại nên khi đọc một số tài liệu của Y học cổ truyền có thể bị nhầm lẫn, dẫn tới khó hiểu. Để tránh việc nhầm lẫn này, chúng tôi xin được nói qua về sự khác nhau giữa quy ước tư thế người được dùng để mô tả các đường kinh trong Y học cổ truyền trước đây và tư thế giải phẫu con người trong Y học hiện đại ngày nay.

Tư thế chuẩn của con người trong Y học cổ truyền được sử dụng để mô tả đường đi của các đường kinh mạch đó là tư thế đứng thẳng, hai tay giơ cao hướng lên trời, lòng bàn tay hướng về phía trước. Còn tư thế giải phẫu con người trong Y học hiện đại ngày đó là tư thế đứng thẳng, hai tay xuôi theo thân người, lòng bàn tay hướng ra trước. Chính vì vậy sẽ có sự khác nhau giữa Y học cổ truyền và Y học hiện đại trong quy định đâu là mặt trong và đâu là mặt ngoài của cánh tay.

Để giúp cho quý vị dễ hình dung, chúng tôi sẽ lấy tư thế giải phẫu theo Y học hiện đại làm chuẩn. Như vậy mặt phía bên ngón tay cái của cánh tay sẽ là mặt ngoài, còn mặt phía bên ngón tay út của cánh tay là mặt trong.

BS Đỗ Nam Khánh & BS YHCT Nguyễn Mạnh Linh

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Hướng dẫn của Bộ Y tế và Hội Da liễu Việt Nam về dự phòng bệnh zona

Hướng dẫn của Bộ Y tế và Hội Da liễu Việt Nam về dự phòng bệnh zona

Ngày 29/11, Hội nghị Da liễu toàn quốc thường niên, Hội nghị Nghiên cứu Da liễu lần thứ II, Hội nghị Da liễu Đông Dương lần thứ VI diễn ra tại Huế với sự tham dự của hơn 1.500 đại biểu, PGS.TS.BS. Lê Hữu Doanh, Phó Chủ tịch Hội Da Liễu Việt Nam, Giám đốc Bệnh viện Da Liễu Trung ương nhấn mạnh tầm quan trọng của chủ động phòng ngừa, nhằm giảm thiểu các hệ lụy nghiêm trọng của zona.
Trái cây an toàn cho người đái tháo đường

Trái cây an toàn cho người đái tháo đường

Trái cây là một phần quan trọng không thể thiếu trong chế độ ăn uống của tất cả mọi người. Đối với người đái tháo đường nên lựa chọn các loại trái cây có chỉ số đường huyết thấp…
Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 hỗ trợ Bệnh viện Quân y 103 thực hiện ca lấy - ghép đa tạng

Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 hỗ trợ Bệnh viện Quân y 103 thực hiện ca lấy - ghép đa tạng

Ngày 27/11/2024, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (Bệnh viện 108) đã hỗ trợ Bệnh viện Quân y 103 tổ chức lấy 7 mô tạng gồm tim, gan, phổi, 2 thận, 2 giác mạc từ người hiến chết não, đồng thời thực hiện chuyển giao kỹ thuật ghép gan cho Bệnh viện Quân Y 103. Đây cũng là lần thứ 3 Bệnh viện 108 hỗ trợ Bệnh viện Quân y 103 theo hợp đồng chuyển giao kỹ thuật ghép gan năm 2024.
Bộ Y tế: Yêu cầu điều tra, xử lý vụ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu

Bộ Y tế: Yêu cầu điều tra, xử lý vụ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa có công văn yêu cầu Sở Y tế tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu điều tra, xử lý vụ nghi ngờ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu.
Hạnh phúc của người đàn ông mắc căn bệnh kì lạ khi được làm tròn lời hứa với vợ

Hạnh phúc của người đàn ông mắc căn bệnh kì lạ khi được làm tròn lời hứa với vợ

Vừa qua, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City (Hà Nội) đã phẫu thuật thành công cho bệnh nhân bị giả u vô cùng phức tạp và hiếm gặp, do biến chứng nguy hiểm từ việc mài mòn của khớp nhân tạo thế hệ cũ.

Tin khác

Những thực phẩm giúp giảm mỡ máu

Những thực phẩm giúp giảm mỡ máu
Một số thực phẩm có tác dụng giúp giảm mỡ máu một cách tự nhiên, người bị cholesterol cao nên ăn...

Càng lớn tuổi càng có nguy cơ cao mắc zona với nhiều biến chứng nguy hiểm

Càng lớn tuổi càng có nguy cơ cao mắc zona với nhiều biến chứng nguy hiểm
Theo nghiên cứu cứ 3 người lớn sẽ có 1 người bị zona. Hơn 90% người lớn từ 50 tuổi trở lên có virus thủy đậu (VZV) tiềm ẩn trong hệ thần kinh sẽ có nguy cơ mắc bệnh zona cao hơn. Đáng chú ý, đau dây thần kinh sau zona thường có thể kéo dài hơn 3 tháng. Bệnh có thể gây biến chứng nguy hiểm dù rất hiếm gặp như mù lòa (khi bị zona ở mắt) hay mất thính lực. Các nghiên cứu cũng cho thấy có sự liên quan giữa zona và tim mạch như là đột quỵ.

Thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc

Thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc
Năm nay, tổ chức WHO đưa ra chủ đề "Giáo dục, vận động, hành động ngay", nhằm mục đích đẩy nhanh các nỗ lực nâng cao nhận thức và hành động đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng của kháng thuốc.

Cách đào thải axit uric nhanh khỏi cơ thể

Cách đào thải axit uric nhanh khỏi cơ thể
Axit uric cao là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ mắc phải nhiều bệnh lí như bệnh gout, bệnh tim mạch, bệnh thận,... Vậy làm thế nào để đào thải axit uric nhanh và đơn giản là vô cùng quan trọng...

Tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam

Tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam
Sáng 21/11/2024, Bộ Y tế phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc đã tổ chức lễ khởi động Dự án: “Ứng dụng y tế từ xa nhằm tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam”.

Hội nghị khoa học quốc tế lần đầu tiên về dự phòng Zona ở người lớn được tổ chức tại Việt Nam

Hội nghị khoa học quốc tế lần đầu tiên về dự phòng Zona ở người lớn được tổ chức tại Việt Nam
Công ty dược phẩm sinh học toàn cầu với sứ mệnh hợp nhất khoa học, công nghệ và tài năng để cùng nhau chiến thắng bệnh tật (GSK) vừa phối hợp vớiTổng Hội Y học Việt Nam tổ chức Hội nghị khoa học quốc tế lần đầu tiên về dự phòng Zona ở người lớn được tổ chức tại Việt Nam. Trước đó, trong tháng 10/2024, GSK đã tổ chức chuỗi Hội nghị khoa học quốc tế dành cho chuyên gia y tế tại khu vực các thị trường mới nổi ở ba quốc gia là Columbia, Dubai (UAE).

Bình Thuận: Ký kết truyền thông chương trình vì cộng đồng

Bình Thuận: Ký kết truyền thông chương trình vì cộng đồng
Sáng 15/11, Bệnh viện Mắt Bình Thuận và Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Bình Thuận tổ chức lễ ký kết truyền thông chương trình vì cộng đồng. Dự lễ có đại diện lãnh đạo sở Y tế, lãnh đạo Hội NCT tỉnh, đại diện các sở ngành liên quan,các trường học và Hội NCT các xã, phường trong TP Phan Thiết.

Những vị thuốc bổ dưỡng nên dùng vào mùa Đông

Những vị thuốc bổ dưỡng nên dùng vào mùa Đông
Mùa Đông là thời điểm cơ thể dễ gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe. Sử dụng những vị thuốc có tính ấm và bổ dưỡng vào mùa Đông, sẽ giúp nâng cao sức đề kháng, tăng cường sức khỏe cho cơ thể...

Một số kiêng kị khi ăn mộc nhĩ

Một số kiêng kị khi ăn mộc nhĩ
Mộc nhĩ là nguyên liệu của nhiều món ăn quen thuộc và cũng là vị thuốc hỗ trợ chăm sóc sức khỏe. Vậy mộc nhĩ có những tác dụng gì, cần kiêng kị gì khi ăn mộc nhĩ?

Cách khắc phục tình trạng thiếu chất dinh dưỡng thường gặp

Cách khắc phục tình trạng thiếu chất dinh dưỡng thường gặp
Nhiều người bị thiếu hụt chất dinh dưỡng mà không biết. Mệt mỏi, suy giảm khả năng miễn dịch, sức khỏe xương kém và thậm chí rụng tóc... chỉ là một số vấn đề sức khỏe có thể xảy ra do thiếu các vitamin và khoáng chất thiết yếu...

Vinmec có “siêu phẩm” chụp CT 1975 lát cắt, phát hiện chính xác bất thường nhỏ nhất liên quan đến ung thư, đột quỵ

Vinmec có “siêu phẩm” chụp CT 1975 lát cắt, phát hiện chính xác bất thường nhỏ nhất liên quan đến ung thư, đột quỵ
Ngày 4/11/2024, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang (Khánh Hòa) đưa vào sử dụng hệ thống Hệ thống CTScan GE Revolution Apex 1975. Với khả năng quét lên đến 1975 lát cắt/vòng, cung cấp độ phân giải cao chưa từng có, “siêu phẩm công nghệ chẩn đoán hình ảnh” giúp bác sĩ Vinmec phát hiện chính xác cả những tổn thương nhỏ nhất, kể cả ở các vùng khó quan sát nhất.

Hà Nội: Tăng cường phòng, chống lây nhiễm sởi trong bệnh viện

Hà Nội: Tăng cường phòng, chống lây nhiễm sởi trong bệnh viện
Hiện nay, tình hình bệnh sởi đang có xu hướng gia tăng trên địa bàn TP Hà Nội. Trước tình hình đó, Sở Y tế Hà Nội vừa có công văn gửi các bệnh viện trên địa bàn thành phố về việc tăng cường các biện pháp phòng, chống lây nhiễm bệnh sởi trong bệnh viện.

Dược thiện phòng chống thoát vị đĩa đệm cột sống

Dược thiện phòng chống thoát vị đĩa đệm cột sống
Thoát vị đĩa đệm là tình trạng khi nhân nhầy của đĩa đệm cột sống bị lệch ra khỏi vị trí ban đầu, xuyên qua dây chằng và chèn ép vào các rễ thần kinh, gây ra các triệu chứng tê bì và đau nhức.

Chăm sóc sức khỏe công bằng, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu

Chăm sóc sức khỏe công bằng, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu
Trong 3 ngày từ 30/10 đến 1/11, tại quận Đồ Sơn, TP Hải Phòng diễn ra Hội nghị Khoa học Quốc tế về biến đổi khí hậu, sức khỏe và hệ thống Y tế xanh châu Á Thái Bình Dương, với chủ đề “Chuyển đổi hệ thống y tế châu Á: Tầm nhìn về chăm sóc sức khỏe công bằng, carbon thấp, bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu”, do Trường Đại học Y Dược Hải Phòng phối hợp với Cục Quản lí Môi trường Y tế, Tổ chức Health Care Without Harm (HCWH), cùng sự hợp tác của Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tại Việt Nam, Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển môi trường sức khỏe (CHERAD) và Tổ chức FHI 360 tổ chức. Trước đó, Hội nghị đã diễn ra tại Philippines, Hàn Quốc, Indonesia, Đài Loan (Trung quốc) và Singapore.

Hải Phòng: Hàng trăm người dân được khám sàng lọc lao

Hải Phòng: Hàng trăm người dân được khám sàng lọc lao
Bệnh viện Phổi Hải Phòng vừa tổ chức triển khai Dự án ECLIPSE khám sàng lọc lao và một số bệnh không lây nhiễm cho hơn 300 người dân trên địa bàn phường Văn Đẩu (Quận Kiến An).
Xem thêm
Bộ Y tế: Yêu cầu điều tra, xử lý vụ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu

Bộ Y tế: Yêu cầu điều tra, xử lý vụ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu

Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) vừa có công văn yêu cầu Sở Y tế tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu điều tra, xử lý vụ nghi ngờ ngộ độc thực phẩm tại TP Vũng Tàu.
Thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc

Thúc đẩy hiểu biết và hành động về kháng thuốc

Năm nay, tổ chức WHO đưa ra chủ đề "Giáo dục, vận động, hành động ngay", nhằm mục đích đẩy nhanh các nỗ lực nâng cao nhận thức và hành động đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng của kháng thuốc.
Tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam

Tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam

Sáng 21/11/2024, Bộ Y tế phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc đã tổ chức lễ khởi động Dự án: “Ứng dụng y tế từ xa nhằm tăng cường tiếp cận dịch vụ y tế cho các nhóm yếu thế tại Việt Nam”.
Phẫu thuật nội soi cho NCT mắc ung thư đại tràng

Phẫu thuật nội soi cho NCT mắc ung thư đại tràng

Đầu năm 2024, phẫu thuật nội soi, trong đó có “Phẫu thuật Bạch Mai” lại phát huy giá trị thực tiễn của mình bằng việc điều trị thành công nâng cao chất lượng sống cho hai bệnh nhân 94 tuổi mắc ung thư. Sau mổ, cả 2 cụ đều đáp ứng tốt và được xuất viện trở về cuộc sống bình thường chỉ sau 10 ngày “đại phẫu”.
NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

Thời tiết thay đổi, cơ thể chúng ta cũng chưa kịp thích nghi, dẫn tới đề kháng bị giảm mạnh và đó là nguyên nhân dễ mắc các bệnh giao mùa Thu Đông. Bệnh giao mùa Thu Đông có thể gặp ở mọi đối tượng và lứa tuổi, tuy nhiên một số đối tượng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như: Trẻ em và NCT.
Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

Ngày 10/8, Ban Đại diện Hội NCT TP Bà Rịa phối hợp Bệnh viện Mắt tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Trung tâm Y tế TP Bà Rịa tổ chức chương trình khám mắt và sức khỏe cho NCT.
Hải Phòng: Hàng trăm người dân được khám sàng lọc lao

Hải Phòng: Hàng trăm người dân được khám sàng lọc lao

Bệnh viện Phổi Hải Phòng vừa tổ chức triển khai Dự án ECLIPSE khám sàng lọc lao và một số bệnh không lây nhiễm cho hơn 300 người dân trên địa bàn phường Văn Đẩu (Quận Kiến An).
Luật hóa dinh dưỡng học đường là vấn đề cấp thiết

Luật hóa dinh dưỡng học đường là vấn đề cấp thiết

Tại Hội thảo quốc tế dinh dưỡng người Việt lần 2 với chủ đề Dinh dưỡng học đường, các chuyên gia, nhà khoa học đã đề cập đến nhiều góc nhìn, giải pháp quan trọng, trong đó có nội dung về sự cần thiết của việc xây dựng hành lang pháp lý cho dinh dưỡng học
Nguyên nhân khiến viêm loét dạ dày hay tái phát

Nguyên nhân khiến viêm loét dạ dày hay tái phát

Viêm loét dạ dày là một trong những bệnh lí đường tiêu hóa phổ biến. Bệnh có nhiều biến chứng nguy hiểm như chảy máu dạ dày, thủng dạ dày, hẹp môn vị, thậm chí là ung thư dạ dày nếu không phát hiện và điều trị kịp thời...
Phiên bản di động