Bàn tay vàng của phụ nữ Chăm

Tại đây, chúng tôi có dịp thưởng thức màn trình diễn nghệ thuật dệt thổ cẩm, thưởng lãm các sản phẩm thổ cẩm mang đậm họa tiết truyền thống của nền văn hóa Chăm cổ, xem nghệ nhân Thuận Thị Trụ (70 tuổi), người được tôn vinh là Bàn tay vàng của thổ cẩm Việt Nam và múa Chămpa.

Nghệ nhân Thuận Thị Trụ sinh ra và lớn lên ở làng Mỹ Nghiệp, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Bà cho hay, nghề dệt thổ cẩm ở đây được xem là nghề “mẹ truyền con nối”. Bà cũng như bao cô gái dân tộc Chăm khác, ngay khi còn nhỏ đã được tiếp xúc với khung dệt và học cách dệt từ bà, mẹ của mình. Lúc 14-15 tuổi, cô bé Trụ đã có thể tự dệt cho mình những tấm vải để may quần áo và đồ dùng cá nhân. Bà mê dệt vải từ ngày ấy và có thể suốt ngày ngồi bên khung dệt.

Bà Thuận Thị Trụ

Bà kể, ngày trước thổ cẩm của người Chăm làm ra chủ yếu phục vụ cho cuộc sống hằng ngày và trong lễ hội ở địa phương vì thế sản phẩm chưa phong phú. “Với tôi, giữ được nghề truyền thống của cha ông là cần thiết, nhưng phải làm sao đa dạng được mẫu mã và giới thiệu rộng rãi để mọi người biết đến, điều đó khiến tôi luôn nhiều trăn trở”.

Lối rẽ đến với bà thật bất ngờ khi được gặp những người khách du lịch nước ngoài, được trò chuyện với họ, bà mới biết họ rất thích thổ cẩm Việt Nam. Năm 1992 được xem là mốc hồi sinh của nghề dệt thổ cẩm làng Mỹ Nghiệp khi cơ sở dệt thổ cẩm Chăm của nghệ nhân Thuận Thị Trụ thành lập. Vạn sự khởi đầu nan khi bà liên tục gặp thất bại vì hàng làm ra không đáp ứng tiêu chí thẩm mĩ, không bán được. Dần dần, bà tự nghiên cứu nắm bắt nhu cầu đa dạng từ thị trường cũng như khách du lịch và nghĩ ra nhiều mẫu mã mới.

Bà Thuận Thị Trụ là người có công sưu tầm hơn 30 hoa văn nền của thổ cẩm Chăm đang có nguy cơ thất truyền và cách điệu ra thêm khoảng 50 hoa văn khác. Công ty dệt may thổ cẩm Inrahani do bà thành lập là công ty thổ cẩm đầu tiên ở Việt Nam chuyên chế tác hàng thô thành các sản phẩm phục vụ cuộc sống như váy áo, túi xách, ví, thắt lưng, khăn trải bàn… góp phần đưa thổ cẩm Chăm đến với cộng đồng và các nước trên thế giới.

Đến nay, Công ty đã sở hữu hơn 300 mặt hàng thổ cẩm như ví, túi, balô, quần áo, drap phù hợp với thị hiếu khách hàng đủ tầng lớp, mọi lứa tuổi. Từ sản phẩm thô, bà chế tác các mẫu mã mới với gần 200 mẫu mã các loại phục vụ nhu cầu khách hàng trong và ngoài nước, tạo đà cho thổ cẩm Chăm phát triển mạnh mẽ. Tháng 11/2000, Công ty TNHH dệt may Thổ Cẩm Chăm Inrahani được thành lập, ngày càng mở rộng sản xuất và buôn bán, phát triển và góp phần đưa thổ cẩm Chăm đi lên.

Bằng những nỗ lực của bản thân, bà đã tạo công ăn việc làm cho 200 phụ nữ nghèo có thu nhập ổn định. Thổ cẩm mang thương hiệu Inrahani không chỉ khẳng định được vị trí ở thị trường trong nước mà còn được người dân quốc tế biết đến tại các Hội chợ triển lãm lớn tại Thụy Sĩ, Pháp, Bỉ, Nhật, Singapore, Malaisia…Sản phẩm của Công ty đoạt 4 Huy chương vàng Hội chợ triển lãm trong nước, và bà được Hội đồng Trung ương Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tặng danh hiệu “Bàn tay vàng” ngày 3/9/1996, là bằng chứng xác minh cho tài năng và nỗ lực không biết mệt mỏi của người phụ nữ Chăm này.

Không những có tài trong hoạt động kinh doanh, nghệ nhân Thuận Thị Trụ còn hát hay và múa dẻo nức tiếng cả vùng, được hầu hết bà con Chăm và Kinh yêu mến. Càng yêu mến hơn, bởi nghệ nhân này còn có tấm lòng nhận hậu, thương người, hoạt động xã hội giúp ích cho làng, cho đồng bào. Cụ thể như tặng sách cho thư viện làng, tặng phần thưởng cho học sinh làng, học sinh mẫu giáo huyện Ninh Phước; giúp tiền người tàn tật, hỗ trợ mổ đục thủy tinh thể cho bà con và quý hơn cả là bà dùng uy tín của mình xin Quỹ của Sứ quán Canada làm hệ thống nước sạch và nhà mẫu giáo cho làng Mỹ Nghiệp, góp phần xây dựng quê hương Ninh Phước ngày càng giàu đẹp.