Thời học THPT, tà áo dài trắng tinh khôi của nữ sinh khiến nhiều nam sinh, trong đó có tôi, mê mẩn. Lên đại học, đám sinh viên nam chúng tôi hụt hẫng khi các bạn sinh viên nữ đến lớp trong những bộ thời trang tân thời. Trẻ trung, quyến rũ, nhưng lại mất đi cái gì đó thùy mị, dịu dàng.
Chiếc áo dài gắn bó với Huế từ rất lâu. Thời vua Minh Mạng, nhà vua ra sắc chỉ: Các phi tần, người hầu kẻ hạ đều mặc áo dài ngay khi vừa bước chân khỏi cấm cung. Với người lớn, áo dài trở thành trang phục bắt buộc khi ra đường.
Năm 1917, ngay tại kinh đô Huế, Trường Đồng Khánh, ngôi trường nữ đầu tiên của 13 tỉnh Trung Kỳ được xây dựng dưới sự hiện diện của vua Khải Định. Những tiểu thư khuê các từ các vùng Đập Đá, Nam Giao, Bến Ngự, Đông Ba, Vĩ Dạ, Kim Long… nhân dịp này bước ra khỏi chốn “màn che trướng rủ” và trở thành những cô nữ sinh Đồng Khánh duyên dáng trong chiếc áo dài tím, đồng phục quy định của trường.
Những chiếc áo dài này có cổ vuông ngắn, eo buông, tay dài, tà rộng che kín toàn thân. Bởi vậy, khi mặc áo dài, các cô nữ sinh ai cũng buộc phải khép nép, chỉ có thể ngồi thẳng, bước ngắn, đánh nhẹ tay, khó có thể nói cười thoải mái. Chính vì vậy, nhà thơ Mai Văn Hoan dành tặng cho những cô nữ sinh Đồng Khánh những vần thơ đầy ngưỡng mộ: Nữ sinh Đồng Khánh qua đò/ Xui dòng Hương cất giọng hò xa xôi/ Gió vờn tà áo khẽ lay/ Nữ sinh Đồng Khánh thơ ngây mỉm cười/ Nữ sinh Đồng Khánh nhớ ai/ Mi cong khẽ chớp mắt nai thẫn thờ/ Còn trong dân gian vẫn lưu truyền câu truyền khẩu: Học trò xứ Quảng ra thi/ Thấy cô gái Huế chân đi không đành để nói lên vẻ cuốn hút của những cô nữ sinh Đồng Khánh dịu dàng trong tà áo dài tha thướt.
Có thể nói, chiếc áo dài đã tạo nên sự quý phái và e thẹn cho những cô gái xứ Huế, tạo cho người con gái Huế thêm sâu lắng trong những ngữ từ. Nhà thơ Lê Nhược Thủy viết một cách hình tượng: Em ơi giọng Huế có chi/ Mà trong hoa nắng thầm thì cơn mưa chính là muốn nói đến giọng nói của những cô gái Huế khi ông bắt gặp trong tà áo dài duyên dáng.
Tại Lễ hội Áo dài của Festival Huế 2002, các nhà tạo mẫu chuyên nghiệp mạnh dạn sử dụng 550 người mẫu không chuyên là các nữ sinh đến từ Trường THPT Nguyễn Huệ và Trường THPT Hai Bà Trưng. Lễ hội Áo dài kì Festival Huế năm đó tuy chưa chuyên nghiệp như bây giờ nhưng đã làm cho các du khách ngẩn ngơ trước vẻ quyến rũ của các cô gái xứ Huế trong những chiếc áo dài.
Bởi vậy, cứ mỗi kì Festival về trên đất Cố đô, tỉnh Thừa Thiên Huế đã vận động các chị em phụ nữ mặc áo dài khi đến công sở, nơi làm việc. Đặc biệt, có năm nữ sinh Trường THPT Hai Bà Trưng và Trường THPT Quốc học mặc áo dài và đội nón đi học, còn tiểu thương các chợ Đông Ba, An Cựu… tự nguyện mặc áo dài trong suốt những ngày diễn ra Festival nhằm quảng bá hình ảnh tà áo dài Huế cũng như nét duyên của người phụ nữ Huế đến với du khách. Bên cạnh đó, nữ nhân viên nhà hàng, khách sạn và lực lượng nữ tình nguyện viên cũng mặc áo dài để tạo ấn tượng đối với du khách khi đến Huế.
Mới đây, màn trình diễn áo dài Festival Huế 2018, với chủ đề “Huế vàng son” diễn ra vào tối 1/5/2018, tại sân khấu Bia Quốc học với hơn 400 mẫu áo dài tinh tế đã để lại nhiều cảm xúc trong lòng người dân và du khách. Bà Nguyễn Lan Vy, Tổng đạo diễn chương trình chia sẻ: “Tôi may mắn là người Huế nên hiểu được văn hóa và con người Huế. Chúng tôi chọn chủ đề “Huế vàng son” với mong muốn đưa hình ảnh Huế sâu sắc và đậm nét về văn hóa đến với người xem, đặc biệt là du khách”.
Đặc biệt, với mong muốn đưa hình ảnh áo dài Huế có cơ hội trở lại thời vàng son, góp phần quan trọng nâng cao vẻ đẹp của người phụ nữ Huế, làm cho Huế đẹp hơn trong mắt bạn bè và du khách, nhân ngày khai giảng năm học mới 5/9/2018, Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế Phan Ngọc Thọ có Thư ngỏ gửi các trường học đại học, cao đẳng, trung cấp và trường Trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh về việc hưởng ứng cuộc vận động mang trang phục áo dài truyền thống.
Theo Thư ngỏ, bắt đầu từ tháng 9/2018, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế có quy định toàn thể nữ cán bộ, công chức, viên chức các cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập trên địa bàn tỉnh mặc trang phục áo dài truyền thống vào ngày thứ hai hằng tuần. Bên cạnh đó, sẽ phát động và khuyến khích nữ cán bộ, giảng viên, giáo viên, học sinh, sinh viên mang trang phục áo dài truyền thống tối thiểu hai đến ba ngày trong tuần. Được biết, trước đó, nhiều trường học trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên – Huế đã tổ chức cho giáo viên mặc trang phục áo dài khi lên lớp giảng dạy; tại một số trường đại học, cao đẳng, trung cấp và trường THPT cũng tổ chức cho nữ học sinh, sinh viên mang áo dài khi đi học từ hai đến ba ngày trong tuần.
Chiếc áo dài đã trở thành trang phục gắn bó với truyền thống văn hóa, đời sống của đất Cố đô mà hình ảnh tà áo dài cũng trở thành biểu tượng của người con gái Huế, của du lịch Huế, quyến rũ biết bao lữ khách. Do đó, để giữ gìn chiếc áo dài, không nơi nào thích hợp hơn là ở Huế, vùng đất Cố đô với người con gái dịu dàng, đằm thắm, sâu lắng đến lạ kì.
Nguyễn Văn Toàn
