Sức khỏe 18/10/2022 11:06
Tại Đại học San Francisco, bang California (Mỹ), một nhóm chuyên gia do bà hướng dẫn, thí nghiệm xem phải chăng thiền có thể chống lão hóa và tăng tuổi thọ mà truyền thống phương Đông thường nói đến. Khi làm việc với nhà hóa học Joe Gall tại Đại học Yale vào những năm 1980 của thế kỉ trước, bà Blackburn thường nối các đầu nhiễm sắc thể của sinh vật đơn bào mà bà đặt tên là tế bào của sinh vật sống trong ao (Tetrahymena “pond scum”). Bà thấy các gien rời DNA kết lại thành telomere là các chỏm cứng như đầu sợi dây cột giày để bảo vệ các đầu của nhiễm sắc thể (chromosome). Chỏm cứng telomere cũng được tìm thấy nơi nhiễm sắc thể của người. Chúng bảo vệ hai đầu nhiễm sắc thể của chúng ta. Tế bào con người sinh sản bằng cách tách đôi. Tuy nhiên, mỗi lúc tế bào tách đôi thì telomere bị ngắn dần.
Trong những năm 1990 làm việc với cô Carol Greider, sinh viên sau đại học tại Đại học Berkeley, bà Blackburn khám phá ra rằng chất enzyme cũng gọi là telomerase có thể bảo vệ và sửa chữa lại các telomere bị hư hại. Chữa lại ngay cả các telomere teo nhỏ theo thời gian. Lúc quá ngắn, telomere bắt đầu hoạt động thiếu bình thường và mất khả năng. Đó là hiện tượng mà chúng ta gọi là tiến trình chính của lão hóa. Với khám phá này, bà Blackburn đã được trao giải Nobel về Y học năm 2009.
 |
Một người cộng sự khác của bà là cô Elissa Epel, sinh viên bậc học tiến sĩ ngành tâm thần. Cô thích tìm hiểu sự liên hệ giữa tâm và thân cũng như sự tàn phá cơ thể con người do tình trạng căng thẳng kinh niên, và đưa ra những đề nghị có cơ sở. Cô nghiên cứu những người mẹ trải qua những thời kỳ căng thẳng (stress) liệu có ảnh hưởng đến bệnh tật kinh niên của đứa con hay không.
Bà Blackburn và cô Epel lấy máu của 58 phụ nữ cùng lứa tuổi, cùng giai cấp, cùng trình độ trong xã hội để thí nghiệm. 58 người được chia thành hai nhóm. Nhóm những bà mẹ bị căng thẳng và nhóm không căng thẳng để so sánh khi nghiên cứu. Cô Epel nhận thấy những bà quá mức căng thẳng thì telomere làm cho họ già hơn cả 10 tuổi so với những người ít căng thẳng. Chỉ số độ dài của telomere cũng chỉ còn một nửa so với nhóm kia. Kết quả thí nghiệm làm cho bà Blackburn rất hào hứng về những khám phá “phân tử hóa chất” bên trong các tế bào. Lần đầu tiên cho thấy, căng thẳng không những làm hại cho sức khỏe mà còn làm cho con người già trước tuổi.
Những khám phá của hai nhà khoa học Blackburn và Epel từng được công bố trên The Proceedings of the National Academy of Sciences in December từ 2004 đã gây ra một số tranh cãi. Tuy vậy, nhiều nghiên cứu thừa nhận, các chứng bệnh như viêm khớp xương, tiểu đường, béo phì, tim mạch, đột qụy, mất trí nhớ đều có căn nguyên từ các telomere bị ngắn mà ra. Nghiên cứu cũng cho thấy, nếu biết tình trạng telomere của một người thì có thể tiên đoán được sức khỏe của người ấy trong tương lai. Một thí nghiệm khác nói rằng, đàn ông lớn tuổi mà có telomere ngắn kéo dài từ 2 năm đến 2 năm rưỡi thì mức tử vong do bệnh tim mạch sẽ gấp ba lần, trong thời gian 9 năm, so với những người cùng tuổi có telomere dài bằng hoặc dài hơn.
Một nghiên cứu trên 2.000 người Mỹ khỏe mạnh nhưng có telomere ngắn nhất, thì thấy họ có thể bị bệnh tiểu đường gấp đôi, so với những người Mỹ bình thường, trong vòng 5 năm rưỡi. Có hàng trăm cách để thiền. Nhưng cốt yếu là ngồi thẳng lưng và tĩnh lắng, quan sát ý tưởng phát khởi mà tâm không phê phán, để những tạp niệm này tự biến mất, những chi phối bên ngoài cũng tự rơi rụng, và thiền giả càng gần với thực tại tự nhiên càng tốt (tập trung chú tâm vào sự hít vào và thở ra mà không suy nghĩ bất cứ một vấn đề nào khác).
Nhiều năm trước, nếu có ai bảo bà Blackburn nên đến với thiền, bà cho người ấy là điên. Năm 2007, bà tiết lộ với tuần báo New York Times như thế. Nhưng lúc nghiên cứu về telomere với cô Epel, hai người thấy muốn bảo vệ tốt telomere thì nên tập thể dục, chế độ ăn uống tốt (nhiều rau, củ, quả) và giúp đỡ xã hội. Nhưng một trong những điều ảnh hưởng lợi ích nhất để ngăn ngừa sự thoái hóa của telomere, ngay cả làm cho chúng dài trở lại - bà nói - không có gì có thể sánh được với thiền.
Bà và những đồng nghiệp gửi các thí nghiệm viên đến dự các khóa thiền tại trung tâm Shambhala, vùng núi ẩn tu bang Colorado (Mỹ). Những người này tham dự khóa thiền ba tháng. Kết quả là họ gia tăng được 30% dung lượng chất telomerase (chất telomerase làm cho telomere dài ra) hơn những người còn trong danh sách đợi chờ khóa tu.
Chính bà Blackburn cũng tham dự nhiều khóa thiền và nhiều buổi hội thoại với các đồng nghiệp và với Đức Đạt Lai Lạt Ma, để thảo luận những vấn đề sống lâu, tái tạo và sức khỏe cho xã hội. Nhờ những đóng góp trong lĩnh vực Y học, nên bà từng được một tuần báo giá trị của Mỹ (Time Magazine) liệt kê là một trong 100 người ảnh hưởng nhất của thế giới năm 2007.
