Rủ nhau cùng đến chợ tình Khau Vai

Chợ tình Khau Vai, mỗi năm chỉ họp duy nhất một lần vào ngày 27/3 âm lịch. Khau Vai, tiếng Tày, Nùng có nghĩa là đèo gai, còn gọi là chợ Phong Lưu, năm nay tròn 100 năm tuổi. Đây là phiên chợ nằm ở bản Khâu Vai, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, cách trung tâm TP Hà Giang 180km. Khau Vai là nơi để người ta đến với nhau, sau một năm, cũng có thể là nhiều năm xa cách. Chủ yếu là những người có mối tình trắc trở, yêu nhau, nhưng vì một lí do nào đó không lấy được nhau, nay đều có duyên phận riêng. Đúng phiên chợ, họ hẹn nhau về đây tâm sự, giãi bày cuộc sống riêng tư của mỗi người, cùng nhớ lại mối tình xưa. Có rất nhiều đôi vợ chồng cùng nhau đến chợ. Đến nơi, vợ tìm bạn của vợ, chồng tìm bạn của chồng. Họ không ghen tuông, không bực bội, tôn trọng bạn của nhau và coi đó là sự linh thiêng, phải có trách nhiệm trước cuộc sống tinh thần của người bạn đời. Chợ Khau Vai bắt nguồn từ truyền thuyết về mối tình chàng Ba và cô Út. Chàng Ba là người dân tộc Nùng, nhà tuy nghèo, nhưng khôi ngô tuấn tú, đàn giỏi hát hay, đặc biệt tiếng sáo của chàng mỗi khi cất lên làm xao xuyến trái tim nhiều cô gái, trong đó có cô Út nức tiếng xinh đẹp, con tộc trưởng người dân tộc Giáy giàu có. Trong nhà có nhiều kẻ hầu, người hạ. Đôi trai tài gái sắc đến với nhau, yêu nhau nhưng gia đình cô Út chê nhà chàng trai nghèo, con trai Nùng không thể lấy con gái Giáy làm vợ, không cùng phong tục tập quán.

Chợ tình Khau Vai bạn tình gặp nhau.

Để bảo vệ tình yêu, hai người quyết định trốn nhà, đưa nhau lên hang núi Khau Vai, dựng lều, khai phá nương rẫy, trồng ngô, lúa, chăn nuôi lợn gà, vào rừng sâu bẫy con chim nuôi nhau, để được sống hạnh phúc bên nhau. Gia đình hai họ tức giận, vác súng kíp, cung nỏ, gậy gộc tấn công, chửi bới nhau. Từ trên núi cao nhìn xuống thấy không khí căng thẳng, cảnh đâm chém giữa 2 họ có thể xảy ra. Thương cha mẹ, dân bản, hai họ bỗng trở nên hận thù nhau vì tình yêu của mình, hai người tuy đau khổ, song cũng đành chia tay để về làng, thề kiếp sau sẽ thành vợ, thành chồng. Đó là ngày 27/3 âm lịch. Họ thề, dù không lấy được nhau, nhưng mỗi năm cứ đến ngày 27/3, lên hang Khau Vai gặp nhau, hát cho nhau nghe, kể với nhau những chuyện thầm kín ấp ủ trong lòng suốt một năm xa cách. Họ ngồi bên nhau cho đến hết đêm, rồi sáng hôm sau bịn rịn chia tay trở về cuộc sống đời thường. Khi bước sang tuổi già, đầu đã bạc, đôi chân đi không còn vững nữa, ngày cuối cùng của cuộc đời, họ vẫn tìm đến gốc cây rừng, bên hòn đá thề năm xưa, ôm chặt nhau cùng đi vào cõi vĩnh hằng. Họ ra đi cũng vào ngày 27/3, ngày mà họ quyết định chia tay.

Cảm động trước tình yêu đẹp, dân bản dựng miếu Ông, miếu Bà ngay chính nơi họ mất. Sau này có nhiều đôi trai gái yêu nhau, vì nhiều lí do không đến được với nhau, học người xưa, họ lấy chợ Khau Vai làm “điểm hẹn”, mỗi năm gặp nhau một lần để “mở” lòng với nhau. Khau Vai là phiên chợ nổi tiếng có một không hai ở nước ta. Thậm chí rất độc đáo và hiếm có trên thế giới. Từ chiều 26/3 âm lịch, từ khắp các nẻo đường chênh vênh trên núi cao, nhiều người dân, đủ các lứa tuổi, mặc trang phục đẹp của dân tộc mình, ríu ran đi bộ, đi ngựa, đi xe máy, đi cả xe ô tô xuống chợ. Những người ở xa, cách chợ dăm bảy quả núi, lội qua vài ba con suối phải tranh thủ đi sớm hơn cho kịp phiên. Khách du lịch từ phương xa cũng chen vai, thích cánh với trai làng, gái bản Mông, Dao, Lô Lô, Giáy… về Khau Vai. Mặc cho núi đá tai mèo, mặc cho núi cao suối sâu và nhiều đoạn đường dốc cao hiểm nguy, họ náo mức, vui cười, hồi hộp đến với đêm tình yêu lãng mạn, thăng hoa, mỗi năm chỉ có một lần. Tất cả đều hướng về chợ tình, hướng về người mình đã, đang và sẽ yêu, như hướng về một nghi lễ thiêng liêng, trọng đại nhất. Khi sương đêm bắt đầu dăng khắp không gian, những đống lửa hồng được đốt lên, những con bê thui vàng thơm ngào ngạt, những bát rượu đầy được nâng lên ngang môi cùng tiếng hô “can bây” (cạn hết). Đó là lúc đêm tình Khau Vai bắt đầu. Tiếng khèn chàng trai cất lên cùng lời ca da diết: Đêm nay đôi ta ngồi đã muộn/ Gà gáy giục mười sáu tiếng/ Đôi ta không có lòng thì thôi/ Có lòng thì mau cất tiếng lên giọng. Tiếng hát của cô gái đáp lại: Giờ này trời đã về khuya/ Sao đã lượn vòng đổi ngôi/ Sương đã phủ trắng/ Em chỉ biết mình anh… Những câu hát mộc mạc được các đôi trai gái trong đêm chợ tình “thổi” vào tình yêu chân thật như chính cuộc sống của họ. Rượu hết, chợ tàn, ven đường men theo sườn núi, vách đá cheo leo, từng đôi nam nữ bịn rịn chia tay nhau. Họ trao cho nhau ánh mắt, nắm tay nhau, hẹn ngày này sang năm gặp lại…