Đầu gối - Trụ cột của “ngôi nhà” sức khỏe

Chấn thương đầu gối là chấn thương hay gặp. Nó xảy ra ở mọi lứa tuổi. Khi bị, sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt và lao động. Nếu chúng ta hiểu biết và có thái độ đúng về vấn đề chấn thương đầu gối sẽ giúp cho chúng ta giảm thiểu những rủi ro do vấn đề này mang lại…

Khớp gối là một khớp phức tạp, cử động giống như bản lề cửa, cho phép gấp và duỗi thẳng chân để có thể ngồi, ngồi xổm, chạy và nhảy. Nhưng với cử động sang bên hay quay, xoay rất ít, nên đầu gối dễ dàng bị thương tích bởi những chấn động từ phía bên hay do vặn xoay. Chấn thương đầu gối là chấn thương hay gặp. Mọi người thường tự điều trị và nhiều trường hợp đã xảy ra những biến chứng do chưa đánh giá đúng mức độ tổn thương và phương pháp điều trị chưa đúng. Qua chuyên đề này, chúng tôi muốn cung cấp cho bạn những kiến thức cơ bản, nền tảng để từ đó đưa ra hướng xử trí ban đầu đúng đắn tránh tình trạng không làm được thầy thuốc cho mình mà lại trở thành “lang băm” hại mình.

Xử trí đúng, chăm sóc tốt ngay ban đầu các tổn thương đầu gối và tập phục hồi chức năng vận động của khớp gối là mấu chốt để đầu gối khỏe mạnh như trước khi chấn thương.

Khớp gối là một khớp bản lề, lớn nhất cơ thể, nằm ngay dưới da. Khớp gối được tạo thành từ bốn thành phần chính: Xương, sụn, dây chằng, gân. Xương khớp gối bao gồm đầu dưới xương đùi, đầu trên xương chầy và xương bánh chè. Các thành phần này được kết nối với nhau bởi hệ thống các dây chằng, bao khớp, trong đó quan trọng nhất là dây chằng chéo trước và dây chằng chéo sau. Hai dây chằng này giữ cho đầu trên xương chầy và đầu dưới xương đùi không bị trượt theo chiều trước sau khi khớp gối vận động. Ngoài ra, hệ thống dây chằng bên trong và dây chằng bên ngoài giữ cho gối không bị trượt sang bên. Lót giữa lồi cầu đùi (đầu dưới xương đùi) và mâm chầy (đầu trên mâm chầy) là sụn chêm trong và sụn chêm ngoài, làm gia tăng diện tiếp xúc, phân bố đều lực tác động lên gối.

(Cấu tạo khớp gối đã được trình bày kĩ ở kì 1, bạn có thể xem lại để hiểu rõ hơn).
Chấn thương đầu gối gồm chấn thương đột ngột và chấn thương do hoạt động quá sức.

Những chấn thương đột ngột
Các chấn thương trực tiếp ở gối như ngã, va đập hoặc cúi gập quá nhiều là nguyên nhân phổ biến dẫn đến đau đột ngột khớp gối. Những chấn thương đột ngột thường là:
• Bong gân, hay tổn thương dây chằng và gân; tổn thương da, mô mềm.
• Trật khớp xương bánh chè, trật khớp gối.
• Tổn thương sụn khớp.
• Rạn, vỡ, gãy xương: Xương bánh chè, đầu dưới của xương đùi, đầu trên của xương chày hoặc xương mác (xương cẳng chân).

Chấn thương do hoạt động quá sức
Hoạt động quá sức hay đặt áp lực quá nhiều lên gối có thể gây chấn thương. Các hoạt động thường ngày như lên xuống cầu thang, chạy, nhảy, mang vác vật nặng hay đi bộ có thể gây áp lực lên khớp và các mô xung quanh dẫn đến kích thích và viêm nhiễm. Những chấn thương phổ biến trong trường hợp này bao gồm:
• Hao mòn phần đệm của khớp gối (sụn).
• Các tình trạng giãn dây chằng như dây chằng chéo trước khớp gối (ACL)
• Viêm bao hoạt dịch.
• Viêm gân, viêm gân mạn tính. Giãn dây chằng.
• Hội chứng đau bánh chè - đùi. Tình trạng này gây đau phía trước gối do hoạt động quá sức, tổn thương, thừa cân hoặc mắc các vấn đề ở xương bánh chè.
• Hội chứng dải chậu chày. Tình trạng này gây kích ứng và viêm mô xơ kéo dài đến bên ngoài của vùng đùi.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ, mức độ cho chấn thương đầu gối:
- Béo phì. Khớp gối hấp thụ một lượng đáng kể lực được tạo ra với mỗi bước khi đi hoặc chạy. Những người thừa cân có thể bị đau đầu gối vì trọng lượng dư thừa.
- Mất cân bằng các cơ bao quanh và hỗ trợ đầu gối có thể dẫn đến chấn thương đầu gối. Nếu một trong hai nhóm cơ đầu đùi hoặc cơ gân kheo trở nên yếu, sự ổn định của đầu gối và khả năng chịu đựng chấn thương sẽ giảm.
- Phụ nữ mang thai có nguy cơ chấn thương và đau đầu gối cao hơn do tăng cân, trọng tâm thay đổi của cơ thể và thay đổi nội tiết tố có thể làm suy yếu dây chằng và khiến chúng lỏng lẻo hơn.

Cách tự kiểm tra đầu gối.
- Nhìn vùng da có bị trầy xước, bầm tím không (trong trường hợp bị ngã, va đập). Bầm tím là hiện tượng xuất huyết do dập cơ hoặc tổn thương mạch máu.
- Nhìn hai đầu gối và so sánh xem có bị biến dạng, bị sưng không (nhất là trong trường hợp bị ngã, va đập). Nếu sưng xảy ra ngay lập tức, nó có thể gợi ý rách dây chằng hoặc đứt dây chằng. Nếu sưng xuất hiện trong một khoảng thời gian nhiều giờ, chấn thương sụn hoặc sụn có thể là nguyên nhân.
- Nhìn cả hai đầu gối và so sánh xem có biểu hiện bị teo cơ, đặc biệt cơ tứ đầu đùi không (trong trường hợp bị đau đầu gối dài ngày) (Còn tiếp)

Mời quý độc giả đón đọc phần tiếp theo nội dung: “Chấn thương đầu gối” của chuyên đề: “Đầu gối - trụ cột của ngôi nhà sức khỏe”.. Chuyên mục này được sự đồng hành của Công ty CP truyền thông chăm sóc sức khỏe Sao Đại Việt. ĐC: Số 18 Nguyễn Đổng Chi - phường Cầu Diễn - quận Nam Từ Liêm - thành phố Hà Nội. Điện thoại: 0243.207.26.26 - Di động: 084.24.89.666 Fanpage: Sao Đại Việt
Email: saodaiviet.vn@gmail.com
Mọi ý kiến về bài viết, xin quý vị vui lòng liên lạc với địa chỉ trên.

BS Đỗ Nam Khánh