Đền Đuổm là Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia, tọa lạc trên núi Đuổm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, cạnh Quốc lộ 3, cách TP Thái Nguyên 24km. Theo tư liệu lịch sử, ngôi đền được xây dựng vào thế kỉ XII, khoảng năm 1180 vào thời vua Lý Cao Tông. Đền Đuổm thờ Anh hùng dân tộc Dương Tự Minh, vị tướng dân tộc Tày tài ba của triều Lý.
 |
| Đền Đuổm tọa lạc dưới những tán cây cổ thụ của núi Đuổm. |
Ông đã có công giúp vua đánh đuổi ngoại xâm, giữ yên vùng biên cương phía Bắc đất nước, khai khẩn đất đai, được vua triều Lý phong sắc: "Uy Viễn Đôn Cao Sơn Quảng Độ Chi Thần", các triều đại sau này truy phong ông là "Cao Sơn Quý Minh Thượng Đẳng Thần". Ngoài ra, đền Đuổm còn thờ hai phu nhân của danh tướng Dương Tự Minh là Công chúa Diên Bình và Công chúa Thiều Dung.
Ngôi đền tựa lưng vào núi Đuổm hùng vĩ, phía trước là cánh đồng bằng phẳng, bát ngát, bên cạnh là dòng sông Cầu hiền hòa. Đây là công trình tâm linh độc đáo bởi các ngôi đền, văn bia trong quần thể được bài trí hài hòa theo độ cao của núi Đuổm. Dáng nét cổ kính, trầm mặc phủ bóng thời gian của ngôi đền hòa vào sự độc đáo thiên tạo của ngọn núi Đuổm.
Quần thể đền Đuổm từ cổng vào bao gồm: Cổng tam quan, nhà sắp lễ, nhà trưng bày tư liệu, văn bia, gác chuông, miếu thờ sơn thần, phủ Bà Diên Bình, phủ Bà Thiều Dung, đình Niêng, đền Trung, đền Thượng, đền Mẫu Thượng Ngàn. Phía trước cổng đền là ngôi thủy đình như một đóa sen đang nở giữa hồ nước. Hòa vào không gian cổ kính của ngôi đền là vẻ đẹp thiên nhiên núi Đuổm kì vĩ với những tảng đá, vách đá cheo leo, kì thú, khổng lồ, những hang đá sâu thăm thẳm được tạo tác tự nhiên, những bậc đá rợp bóng cây xanh và hoa lá.
Lễ hội đền Đuổm được tổ chức vào ngày mùng 5 và 6 tháng Giêng hằng năm, với nhiều nghi lễ cổ truyền độc đáo và các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. Năm 1993, đền Đuổm được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du dịch xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa và danh thắng cấp Quốc gia. Lễ hội đền Đuổm cũng đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia vào năm 2017. Đền Đuổm là điểm đến tâm linh của du khách mọi miền, là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần dân tộc cho thế hệ hôm nay và mai sau.
