Tuổi cao gương sáng 07/09/2022 09:39
Hát giao duyên là loại hình hát đối đáp dân gian của người Việt. Trong đó, tình cảm của đôi lứa được thể hiện vừa say đắm lại vừa ý nhị, kín đáo. Vùng đất Quảng Ninh có nhiều loại hình hát giao duyên ở nhiều nơi, nhiều dân tộc. Nhưng, đặc sắc hơn cả vẫn là loại hình hát giao duyên của người dân chài trên vịnh Hạ Long. Người biết hát các làn điệu giao duyên ở vùng biển còn rất ít. Những nghệ nhân biết hát những làn điệu, câu hát nay tuổi đã cao.
Nghệ nhân Nguyễn Văn Hưu cho biết: “Hát giao duyên hay còn gọi là hát ghẹo, hát đối đáp, hát chèo đường... ở vùng biển Quảng Ninh có một hương sắc, hơi thở của vùng biển. Trước kia, tôi và gia đình vốn sống ở làng chài trên biển khu Hùng Thắng, TP Hạ Long. Lúc nhỏ, mẹ thường hát ru tôi. Lớn thêm một chút được “đắm mình” trong không gian văn hóa đậm sắc miền biển. Năm 18 tuổi, tôi theo chúng bạn trên làng chài đi hát, có những canh hát thâu đêm suốt sáng. Cũng từ đó, những câu hát đã “ngấm” vào tôi”.
 |
| Nghệ nhân Nguyễn Văn Hưu biên tập lại các bài hát giao duyên ở vùng biển Quảng Ninh. |
Hát giao duyên ở vùng biển Quảng Ninh có những ca từ rất giống với ca dao Việt Nam, thanh âm cũng rất nhiều luyến láy. Điều quan trọng hơn, hát giao duyên hay còn gọi là hát đối, đòi hỏi người hát phải “ứng khẩu” nhanh.
Cụ Hưu cho biết thêm: “Khi hát, ban đầu chỉ là hát giao duyên giữa nam thanh niên ở thuyền này, với một cô gái bên thuyền kia. Sau đó, các nam thanh niên ở các thuyền khác tập hợp lại hát đối với các cô gái ở thuyền khác. Họ thường hát hỏi thăm nhau, sau đó nếu đã ưng ý, lại hát ngỏ lời trao duyên, thử tài, thử tình nhau. Có những cuộc hát giao duyên say mê từ đêm cho đến sáng vẫn chưa thôi. Hát giao duyên ở vùng biển Quảng Ninh bao giờ cũng bắt đầu bằng màn chào hỏi, người nam thường “nhường” người nữ hát trước”.
Nhận thấy tầm quan trọng của các bài hát giao duyên của vùng biển Quảng Ninh trong đời sống văn hóa của cư dân vùng biển, năm 2006, cụ Hưu tự mình sưu tầm và chọn lọc các bài hát để lưu giữ lại. Không chỉ sưu tầm, cụ Hưu còn chú trọng vào việc đào tạo bồi dưỡng, tạo những sân chơi cho các em nhỏ làng chài, bằng cách dạy các em hát. Năm 2008, khi Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ban quản lí vịnh Hạ Long tổ chức phục dựng lại tục hát đám cưới của ngư dân làng chài trên vịnh Hạ Long, cụ Hưu được mời tham gia. Không phụ lòng tin của Ban tổ chức, cụ đã nhiệt tình đem hết khả năng truyền dạy cho các nam thanh, nữ tú của làng.
Cụ Hưu tự hào kể rằng, thuở trai trẻ, cụ đã cùng đám thanh niên trong làng sang vùng biển Vân Đồn hay làng đảo Hà Nam (Quảng Yên) để hát đối, tìm người thương. Có khi gặp bạn tri kỉ, mọi người cùng hát thâu đêm, suốt sáng. Mong muốn lớn nhất của cụ Hưu là những lời ca, điệu hát của ngư dân làng chài sẽ được lớp trẻ kế tục, lưu truyền cho đời sau... Không phụ lòng cụ, những cô Hằng, cô Nhị, cô Minh (hướng dẫn viên Trung tâm Văn hóa nổi Cửa Vạn) đã học thuộc khá nhiều làn điệu dân ca cụ truyền dạy, để biểu diễn phục vụ tại Trung tâm khi du khách có yêu cầu.
Năm 2012, với những đóng góp không mệt mỏi của mình, cụ Hưu được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Dân gian và nhận nhiều Giấy khen, Bằng khen cấp Bộ và của UBND tỉnh trao tặng, vì những cống hiến cho sự nghiệp bảo vệ và phát triển hát giao duyên vùng biển Quảng Ninh.
