Mỗi cây chữa một bệnh (Tiếp theo kì trước)

Mùi tàu hỗ trợ trị liệu viêm kết mạc

Còn gọi là ngò rí, vị cay, mùi thơm, tính ấm, có công dụng sơ tán phong tà, thanh nhiệt giải độc, kích thích tiêu hóa, chỉ thống…, được dùng để chữa cảm cúm, hôi miệng, mụn nhọt, đau mắt đỏ, chán ăn. Trong thành phần có tinh dầu, đặc biệt là alchol fechylic có tác dụng kháng khuẩn, tiêu viêm, giảm đau. Để hỗ trợ trị liệu viêm kết mạc có thể dùng: (1) Rau mùi tầu lượng vừa đủ, rửa sạch, ngâm nước muối loãng, ăn sống hàng ngày. (2) Mùi tàu rửa sạch, nấu nước để xông và rửa mắt (hiện nay biện pháp này ít ứng dụng, chủ yếu là ở nơi xa xôi khi thuốc chưa có trong tay, thày chưa có tại chỗ, là gợi ít để nghiên cứu bào chế thành sản phẩm). (3) Lá mùi tàu 30g, sắc uống hàng ngày, có thể phối hợp với hòa hòe 15g, cúc hoa 15g, mạn kinh tử 12g, lá dâu 12g.

Mộc hoa trắng chữa viêm đại tràng

Còn gọi là cây sừng trâu, vị đắng, tính lạnh, được đông y sử dụng làm thuốc chữa tiết tả, kiết lỵ, phúc thống… từ rất lâu đời. Thành phần tạo nên công dụng chủ yếu là alkaloid, đặc biệt là conessin, và tannin, có tác dụng kháng khuẩn, diệt amip, chống co thắt, cầm ỉa chảy, băng se niêm mạc và kích thích tiêu hóa. Để chữa viêm đại tràng có thể dùng : (1) Mộc hoa trắng 10-15g sắc uống. (2) Mộc hoa trắng 100g, sắc kỹ rồi cô thành cao, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1g. (3) Mộc hoa trắng 10g, hoàng liên 10g, hoàng bá 10, sắc uống. (4) Có thể dùng dưới dạng bột vỏ uống 10/ngày, bột hạt uống 3-6g/ngày, cao lỏng 1/1 uống mỗi ngày 1-3g, cồn hạt 1/5 mỗi ngày uống 2-6g. (5) Dùng dưới dạng đông dược thành phẩm như viên Holanin, Mộc hoa trắng-HT…theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Ngó sen tươi giúp hạ sốt

Ngó sen vị ngọt, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt, tiêu ứ, sinh tân dịch và cầm máu, được dùng để chữa sốt nóng, thổ huyết, tiểu huyết, tiện huyết, chảy máu cam, ho ra máu… Để hạ sốt, trị sốt nóng, có thể dùng: (1) Ngó sen tươi 6-7 đốt, rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước, hào với một chút đường phèn hoặc đường đỏ uống vài lần trong ngày. (2) Mía tươi 500g, rửa sạch, róc vỏ, ép lấy nước ; ngó sen tươi 500g, rửa sạch, bỏ đốt, thái vụn cho vào bát to, đổ nước mía vào ngâm trong 8-10 giờ, sau đó lấy ngó sen ra cho vào máy xay nhuyễn, ép lấy nước, chia 3 lần trong ngày. (3) Nước nho 250ml, ngó sen tươi 250ml. Cho hỗn hợp gồm nước nho, ngó sen vào nồi, đun cho cạn thành cao. Chờ nguội cất trong lọ dùng dần. Uống mỗi lần hai thìa canh hòa đều với nước sôi, ngày hai lần.

Lá vọng cách chữa viêm gan

Loại lá này vị chát tính bình, có công dụng thông tiểu, thoái hoàng, kích thích tiêu hóa…được dùng làm rau ăn và làm thuốc chữa bệnh gan từ rất lâu đời trong dân gian. Trong thành phần có chứa tinh dầu và các alcaloid như premnin, garianin có tác dụng bảo vệ gan, chống viêm và giảm đau trên mô hình thực nghiệm với chuột. Cao lỏng lá vọng cách làm giảm men gan và các biểu hiện tổn thương gan. Khi bị bệnh gan có thể dùng lá vọng cách để hỗ trợ trị liệu như: (1) Lá vọng cách tươi 50g sắc uống. (2) Lá vọng cách khô 10g, cây cà gai leo 20g, sắc uống. (3) Lá vọng cách khô 15g, bạch hoa xà thiệt thảo 20g, sắc uống. (4) Lá vọng cách tươi 40g, nhân trần 15g, diệp hạ châu 20, cam thảo đất 12g, sắc uống. (5) Lá vọng cách khô 15g, nhân trần 12g, thần khúc 12g, mạch nha 12g, actiso 12g, rơm nếp 12g, nghệ vàng 12g, cam thảo 6g, sắc uống.

Ngũ da bì chữa bệnh eczema

Còn gọi là cây chân chim, vị đắng chát, tính mát, có công dụng khu phong trừ thấp, phát hãn giải biểu, thư cân hoạt lạc, thường được dùng để chữa cảm sốt, sưng đau họng, thấp khớp, đau nhức xương khớp, vết thương sưng đau, một số bệnh da liễu, trong đó có eczema. Có được công dụng chữa bệnh da liễu nói chung và eczema nói riêng là do trong thành phần có chứa acid asiatic, glycozid triterpen có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn, giảm đau, chống dị ứng, tăng khả năng miễn dịch, chống lở loét và bảo hộ tế bào gan. Khi bị eczema có thể dùng: (1) Lá ngũ gia bì, bạch chỉ, hy thiêm thảo (cây cỏ đĩ), rễ gấc, tỳ giải, thổ phục linh các vị bằng nhau 20g, sắc uống ngày một thang, chia 2 lần vào sáng và tối, liệu trình trong 7 ngày. (2) Dùng viên ngũ gia bì, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 5 viên. (3) Cành nhỏ ngũ gia bì lượng vừa đủ, sắc lấy nước để ngâm rửa vùng tổn thương nhằm giảm cảm giác ngứa ngáy. (4) Rễ ngũ gia bì tươi rửa sạch, giã nát cùng với hoa cúc trắng rồi đắp trực tiếp lên vùng tổn thương trong 15-20 phút rồi rửa sạch bằng nước ấm.

Cây sả giúp giải cảm

Là một trong những gia vị quen thuộc của người Việt, vị cay, tính ấm, có công dụng làm ra mồ hôi, thông tiểu, hạ khí tiêu đờm. Nghiên cứu hiện đại cho thấy, sả có tác dụng kháng khuẩn, kháng virut và nấm, giảm đau, hạ sốt, chống viêm. Khi bị cảm có thể dùng: (1) Lá sả, kinh giới, tía tô, trắc bá diệp, bạc hà, lá chanh, lá tre, lá ổi…mỗi thứ một nắm (mỗi nồi chừng 5 loại lá) nấu nước để xông giải cảm. (2) Bột giải cảm: sả khô bỏ rễ 40g, hoắc hương khô 40g, bạc hà khô 40g, vỏ quýt lâu năm 20g, củ gấu (đã chế biến) 20g, cam thảo 20g. Tất cả sấy khô, tán bột đóng gói 20g. Người lớn ngày 2 gói chia 4 lần. Trẻ em liều 1/2. Uống với nước nóng, đi nằm cho ra mồ hôi. Nếu có nôn cho thêm 3 láy gừng tươi hãm lấy nước uống cùng. (3) Củ sả 40g, gừng tươi 40g, hai thứ rửa sạch, giã nát, nấu với 650 ml nước, đun khoảng 10 phút, bỏ bã, thêm đường vào cô lại thành cao, ngậm nuốt dần trong ngày.

Hoa mười giờ chữa ho, viêm họng

Theo dược học cổ truyền, loài hoa này vị đắng cay, tính lạnh, có công dụng thanh nhiệt giải độc, hoạt huyết tiêu sưng, chỉ thống, thường được dùng để chữa chứng hầu họng sưng đau, viêm da, lở ngứa, ghẻ, bỏng lửa…Trong thành phần của hoa mười giờ có potulal, cyanin…, có khả năng khánh khuẩn, tiêu viêm, tăng cường miễn dịch, được coi là một loại kháng sinh thực vật. Khi bị ho, viêm họng có thể dùng: (1) Hoa mười giờ tươi 30g, sắc uống. (2) Hoa mười giờ tươi 100g, lá rẻ quạt 10g, rửa sạch, giã nát, hòa với 100 ml nước nóng rồi chắt lấy nước cốt, ngậm 2-3 lần trong ngày, sau chừng 3-5 ngày sẽ khỏi. (3) Hoa mười giờ tươi 30g, húng chanh 30g, rửa sạch, giã nát vắt lấy nước cốt ngậm rồi nuốt dần.

Cây hương thảo phòng và hỗ trợ chữa ung thư vú

Còn có tên gọi là cửu lí hương, xuất xứ từ Địa Trung Hải, được coi là một loại gia vị có thể dùng khá thoải mái. Tuy nhiên vì có tác dụng gây xung huyết nên cũng cần có liều lượng nhất định. Trong thành phần của hương thảo có chứa tinh dầu terpene, acid rosmarinic, các flavoid, choline, một glucosid không tan trong nước, một saponosid acid, các acid hữu cơ (citric, glycolic, glyeeric) và hai heterosid là romaside và romarinoside…có tác dụng chống ôxy hóa, bất hoạt các gốc tự do, giảm đau, ngăn chặn sự nhân lên của các tế bào ung thư, bảo vệ cơ thể khỏi hợp hất HCA và PAH, những chất gây ung thư có trong thực phẩm, nhất là thịt khi nấu ăn. Một nghiên cứu cho thấy, việc thêm lá hương thảo vào chế độ ăn uống hằng ngày có thể giúp giảm tới 71% mức độ những chất gây ung thư có trong thịt. Vì thế, nó chính là một trong những loại gia vị chống viêm tốt nhất với khả năng phòng ngừa ung thư vú có hiệu quả. Có thể dùng hương thảo dưới dạng bột uống 0,25-0,5g/ngày; 20-30g khô hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 20 phút thì dùng được, uống thay trà trong ngày hoặc kết hợp với tinh nghệ với liều lượng thích hợp. (Còn nữa)

BS Hoàng Khánh Toàn
(Chủ nhiệm Khoa YHCT
Bệnh viện Trung ương Quân đội 108)