Kinh tế vĩ mô Việt Nam từ góc nhìn Ngân hàng Thế giới

Quá trình phục hồi nền kinh tế

Sau những tuần cách li gắt gao, từ cuối tháng 4 năm 2020, Chính phủ Việt Nam đã từng bước nới lỏng hạn chế về đi lại và giãn cách xã hội cho đến khi COVID-19  bùng phát  trở  lại ở Đà Nẵng vào cuối  tháng 7. Vì vậy, Chính phủ đã phải ban hành những  biện  pháp  hạn  chế  đi  lại  chặt  chẽ  ở  một số địa phương đồng  thời  với nâng  cấp  độ  giãn  cách  xã  hội ở nhiều thành phố khác.

Mặc dù gặp nhiều khó khăn trước diễn biến phức tạp của đại dịch toàn cầu, song nền kinh  tế  vẫn phục hồi với chỉ số sản xuất công nghiệp (IPI) tăng 2,5% so  cùng  kì năm  trước trong  tháng 7. Tương  tự, doanh số bán  lẻ hàng hóa và dịch vụ  tiếp  tục phục hồi với  tốc độ  tăng 4,6%. Tuy nhiên, tốc độ  tăng  trưởng  chế tạo chế biến và doanh số bán  lẻ đều  thấp hơn so với  tháng 7 năm 2019 chứng tỏ nền  kinh  tế chưa thực sự phục hồi ở mức như trước khi khủng hoảng.

Trong tháng 7/2020, nền kinh tế Việt Nam đã duy trì được thặng dư  thương mại hàng hóa ở mức 1,6  tỉ USD, góp phần  dưa  thặng  dư  của 7  tháng  đầu  năm  lên 9,4  tỉ USD, cao gấp 2,85 lần cùng kì năm 2019 (3,3 tỉ USD). Tổng kim ngạch xuất khẩu tuy giảm 1,4% so với tháng  6/2020  nhưng  vẫn  tương đương  với cùng kì năm 2019. Trong hoạt động xuất khẩu có dấu hiệu hồi phục  mạnh  mẽ  hơn với mức tăng trưởng 10,6%, trong khi doanh số xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI giảm 5% so với cùng kì năm trước. Điều này cho thấy thương mại hàng hóa tiếp tục hồi phục, chủ yếu nhờ vào các doanh nghiệp trong nước chứ không phải doanh nghiệp xuất khẩu của nước ngoài. Trong lúc hầu hết thị trường xuất khẩu quốc tế đều suy giảm, thì kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ, EU và Nhật Bản lại tăng 20% so với tháng  6/2019. 

WB nhận thấy trong  tháng 7 nguồn vốn này đổ vào Việt Nam mạnh hơn so với tháng 5 và tháng 6. Nhưng về tổng thể, đã giảm 7% so cùng kì năm trước. Xu hướng gia tăng FDI từ cuối tháng 4 cho thấy, các nhà đầu tư nước ngoài ngày càng  quan tâm đến Việt Nam, là do đất nước nằm gần Trung Quốc nhưng đã vượt qua đại dịch, nhờ đó có thể tận dụng được quá trình tái cơ cấu các chuỗi giá trị toàn cầu; mặt khác, các công  ty  đa quốc gia đang nỗ lực đa dạng hóa để giảm thiểu rủi  ro.

Nhìn nhận về các chỉ tiêu vĩ mô của nền kinh tế, chỉ số  giá tiêu dùng (CPI) ở mức thấp, còn tăng trưởng tín dụng trên đà hạ nhiệt. Phân tích chỉ số CPI tháng 7/2020 cho thấy, so với tháng 6 chỉ số này đi ngang trong khi chỉ số lạm phát xuống thấp, khoảng 3,4% so với cùng kì năm trước.

Tỉ lệ biến động tín dụng của nền kinh tế so với cùng kì năm trước giảm đáng kể từ tháng 2; đến tháng 6 đã giảm 9,9%. Mặc dù là mức thấp chưa từng có, nhưng  vẫn cao hơn trên 4 lần tốc độ  tăng trưởng GDP. Điều này chứng tỏ NHNN đã nới  lỏng chính sách tiền tệ và tín dụng để hỗ trợ các doanh nghiệp dễ bị tổn  thương. Tuy nhiên, chính sách trên đây cần được theo dõi thận trọng vì nó làm giảm biên lợi nhuận của ngân hàng trong điều kiện tỉ lệ nợ xấu đang gia tăng.

Từ tháng 4 năm 2020, Chính phủ đã cố gắng giảm chi tiêu nhằm ứng  phó với khủng hoảng. Trong nửa đầu của năm nay, do tăng trưởng kinh tế thấp kết hợp cùng giải pháp giãn nộp  thuế cho cá nhân và doanh nghiệp để đối  phó với khủng hoảng, nguồn thu của Chính phủ chỉ đạt 76% so với cùng kì năm trước. Thực hiện mục tiêu  tăng đầu tư công để kích thích khôi phục kinh tế, tổng số giải ngân theo ước tính vào tháng 7 lên tới 1,97 tỉ USD, tăng 51,8% so với cùng kì năm trước. Trong 7 tháng, tổng giải ngân đầu tư công đạt 203 nghìn tỉ VND, tăng 27,2% so cùng kì năm 2019.

 Thay cho lời kết

Nền kinh  tế Việt Nam nhanh chóng phục hồi đồng thời với xuất khẩu đạt kết quả ấn tượng sau những hạn chế trong nước do cách li phòng chống COVID-19  được gỡ bỏ. Đợt bùng phát trở lại vào cuối tháng 7 tại Đà Nẵng và biện pháp ứng  phó nhằm kiểm soát dịch bệnh của chính phủ có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khôi phục kinh tế trong thời gian  tới.

Rút kinh nghiệm từ những bài học vừa qua, điều cần quan tâm là theo dõi sát sao diễn biến dịch bệnh, tạo sự đồng thuận xã hội cao trong phòng chống đồng thời với coi trọng tác động tài khóa và có chính sách xử lí thích hợp nhằm khơi dậy tinh thần doanh nghiệp để thúc đẩy mạnh sản xuất trong cả trung và dài hạn.