Giáo dục 16/04/2024 15:10
Khu di tích lịch sử, văn hóa quốc gia đền thờ và lăng mộ Bùi Khắc Nhất cách trung tâm xã Hoằng Lộc, huyện Hoằng Hóa chừng 1km. Đây là khu di tích nổi tiếng ở vùng đất học xứ Thanh.
Tương truyền, dòng họ Bùi sinh sống ở làng Bột Thái (nay là xã Hoằng Lộc) từ thế kỉ thứ XI, và là một trong 4 dòng họ lớn ở địa phương khi ấy. Lúc bấy giờ, Bùi Khắc Nhất sinh ra trong gia đình nhà nho nghèo có cha là giám sinh Quốc Tử Giám.
Khoa thi năm Ất Sửu (1565), Bùi Khắc Nhất đỗ Đệ nhất giáp Chế khoa xuất thân Đệ nhị danh (tức Bảng nhãn), khi mới 33 tuổi. Sau đó, được bổ nhiệm chức Hàn lâm viện hiệu lí chuyên thảo các bài chế của nhà vua, hàm Cẩn sự tá lang, phụng sự triều Lê trung hưng.
Năm 1600, Bùi Khắc Nhất được phong giữ chức Hộ bộ Thượng thư, tước Văn phú bá. Sau đó là Hình bộ Thượng thư. Ba năm sau, ông được triều đình ban thưởng công thần. 6 năm sau ngày được ban thưởng, Bùi Khắc Nhất qua đời tại kinh thành Thăng Long, thọ 77 tuổi. Với công lao to lớn trong công cuộc “phù Lê diệt Mạc”, sau khi qua đời ông được triều đình truy phong là phong Phú quận công.
 |
| Khu lăng mộ Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất ở xã Hoằng Lộc. |
Đến năm Bảo Thái thứ 3 (1724), Bùi Khắc Nhất được xếp là công thần trung hưng bậc nhì. Năm Cảnh Hưng 43 (1782), ông được phong Thượng đẳng phúc thần. Đặc biệt, Bùi Khắc Nhất là một trong 7 vị đỗ đại khoa của vùng đất Hoằng Lộc được đề danh trên bia Tiến sĩ tại Văn miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội).
Cụ Bùi Khắc Thái (80 tuổi), Trưởng ban Quản lí dòng họ Bùi làng Bột Thái cho biết: Nhắc đến cụ Bùi Khắc Nhất, có một giai thoại được con cháu truyền lại đến ngày nay, đó là giai thoại về “Rừng dong” được cụ tâu lên nhà vua trước khi thôi việc triều chính.
“Chuyện kể rằng, vì những đóng góp to lớn cho triều đình Lê Trung Hưng nên khi thôi việc triều chính, nhà vua bèn hỏi cụ Bùi Khắc Nhất có nguyện vọng gì không. Lúc này, cụ bèn tâu rằng: Xin nhà vua hãy cho con cháu dòng họ Bùi được phát triển xanh tốt như rừng dong. Từ câu nói ấy, mới thấu hiểu được phẩm hạnh và đức độ của cụ đối với con cháu dòng họ Bùi”, ông Thái kể.
Theo cụ Thái, từ giai thoại về “rừng dong”, các thế hệ con cháu dòng họ Bùi luôn trân trọng và nỗ lực trong sự học. Hiện nay, khu di tích được con cháu dòng họ trông coi và hương khói. Đặc biệt, Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất còn được dân làng suy tôn là Thành Hoàng - Thượng đẳng thần. Lễ hội được diễn ra hằng năm vào dịp 8/11 âm lịch.
Trải qua hơn 400 năm kể từ ngày Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất mất, con cháu trong dòng họ luôn nhận thức được tầm quan trọng của sự học. Đồng thời, giáo dục con em tiếp nối và phát huy truyền thống hiếu học cũng như phẩm hạnh mà cụ để lại.
Theo thống kê của dòng họ, riêng thời nhà Lê - Nguyễn, dòng họ Bùi có hơn 30 người đỗ cử nhân, tú tài. Giai đoạn từ năm 1945 đến nay, dòng họ có hàng trăm người đỗ đại học, nhiều người có học vị thạc sĩ, tiến sĩ, phó giáo sư. Trong đó, không ít người giữ chức vụ cao trong hệ thống công quyền.
Năm 2001, Bùi Lê Na đã mang vinh quang về cho gia đình và dòng họ với tấm Huy chương Vàng châu Á - Thái Bình Dương môn Vật lí. Nhiều gia đình trong dòng họ còn có truyền thống theo nghề dạy học, như gia đình cụ Bùi Khắc Thái, ngoài vợ chồng ông bà, có tới 4 trong 5 người con trai, gái và con dâu đều theo nghề giáo.
“Nếu nói về điểm nổi bật nhất của dòng họ Bùi có lẽ đó là sự đoàn kết, yêu thương nhau. Đặc biệt là luôn rèn luyện, bồi dưỡng và phát huy truyền thống hiếu học của dòng họ”, cụ Thái chia sẻ.
Nhiều năm qua, con cháu dòng họ cũng xây dựng và duy trì quỹ khuyến học để khuyến học, khuyến tài. Ông Bùi Đức Hòa (68 tuổi), Phó ban Quản lí dòng họ cho biết: Hiện nay, Quỹ Khuyến học của dòng họ được duy trì trên 20 triệu đồng mỗi năm.
Ngoài sự đóng góp của các gia đình, Quỹ Khuyến học dòng họ còn được nhiều con, cháu thành đạt hỗ trợ về vật chất lẫn tinh thần. Qua đó, nhằm khuyến khích phong trào học tập của con em trong dòng họ.
Riêng năm học 2021-2022, dòng họ khen thưởng gần 50 cháu đạt danh hiệu học sinh giỏi; 20 cháu đạt giải tại các kì thi học sinh giỏi và 7 cháu đỗ đại học,... Ngoài ra, dòng họ cũng khen thưởng cho cả cháu dâu, cháu gái (đã lấy chồng) đạt thành tích xuất sắc trong nghiên cứu, học tập và công tác.
“Cứ mỗi dịp Tết đến Xuân về hay dịp giỗ cụ, con cháu trong dòng họ dù ở xa vẫn sắp xếp thời gian về dâng hương tại đền. Đồng thời, quyên góp xây dựng Quỹ Khuyến học của dòng họ ngày một phát triển”, ông Hòa cho hay.
Bà Lê Thị Dung (con dâu cụ Bùi Khắc Thái), hiện đang là giáo viên Trường THCS Nhữ Bá Sỹ (huyện Hoằng Hóa), cho biết, trước khi về làm dâu, bà cũng biết về truyền thống hiếu học của dòng họ. Từ ngày về làm dâu, bà càng tự hào khi được nghe các cụ cao niên truyền dạy về tấm gương của Thượng thư Quận công Bùi Khắc Nhất. “Từ niềm tự hào ấy, tôi tiếp tục nỗ lực phát huy trong việc giáo dục các thế hệ học trò bằng tình yêu thương. Đối với con cái, tôi luôn lấy tấm gương của cụ Bùi Khắc Nhất, và trực tiếp là ông bà nội của cháu để nhắc nhở các con biết trân trọng. Đồng thời, khuyên dạy các con học tập tốt để sau này phát triển dòng họ ngày càng lớn mạnh”, bà Dung chia sẻ.
Theo ông Nguyễn Văn Kỳ, Chủ tịch Hội Khuyến học xã Hoằng Lộc, xã có nhiều thuận lợi trong hoạt động khuyến học - khuyến tài. Trước hết là từ các bậc tiền nhân, đã để lại tài sản vô giá đó là truyền thống học hành khoa bảng. Trong số các dòng họ tại địa phương, có khoảng 25 dòng họ làm rất tốt công tác khuyến học - khuyến tài. Nổi bật nhất họ Bùi, Nguyễn Quỳnh, Lê Huy, Nguyễn Thọ Trù, Nguyễn Hầu,... “Hiện nay, Quỹ Khuyến học của xã được duy trì lên tới trên 200 triệu đồng. Có năm chúng tôi huy động được hơn 60 triệu đồng để phục vụ cho công tác khuyến học - khuyến tài”, ông Kỳ nói.
Theo ông Kỳ, hằng năm cứ mỗi dịp 2/9, xã Hoằng Lộc sẽ tổ chức khen thưởng cho học sinh đạt giải trong các kì thi; nhà giáo có thành tích bồi dưỡng học sinh giỏi. Quỹ Khuyến học cũng có phần thưởng khích lệ học sinh nghèo vượt khó và các cháu khuyết tật.
Thời gian tới, hội sẽ tiếp tục kêu gọi mạnh thường quân, con em địa phương thành đạt hỗ trợ, tiếp tục phát triển công tác khuyến học - khuyến tài. Đồng thời, phối hợp với các đơn vị triển khai mô hình công dân học tập; đẩy mạnh phong trào học tập suốt đời trong gia đình, dòng họ, cộng đồng và đơn vị.
