Nằm ở độ cao từ 200m đến 1.773m so với mực nước biển, địa hình phức tạp, chia cắt bởi nhiều sông, suối, đã tạo cho VQG Chư Mom Ray một hệ động, thực vật rất phong phú và đa dạng. Chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, ở đây tồn tại 12 kiểu rừng khác nhau, như rừng kín nguyên sinh lá rộng thường xanh, rừng rêu thứ sinh, v.v..
VQG Chư Mon Ray chứa nhiều nguồn zen của các loài thực vật quý hiếm như: Kim giao (Podocarpus wallichii), Thông tre (P. annamensis), cẩm lai (Dalbergia olivieri), gụ mật (Sindora siamensis). Đặc biệt ở đây với đồng cỏ (thung lũng Ja Book) rộng hơn 16.000 ha, là nơi sinh sống của nhiều loài thú móng guốc và thú ăn thịt như: Bò tót (Bos gaurus), bò rừng (Bos javanicus), mang Trường Sơn (Canninmuntiacus truongsonenis), sói đỏ (Cuon alpimus), mèo rừng (Prionailurus bengalensis), beo lửa (Catopuma temmincki), và hàng trăm loài bò sát, lưỡng cư. Trên các đỉnh núi cao như đỉnh Ngọc Vil (1.480m); đỉnh Chư Đô (1.145m); đỉnh Ngọc Tơ Ba (1.030m) và đỉnh Chư Mom Ray (1.773m) là nơi sinh sống của các loài linh trưởng và chim.
 |
| Điều trị vết thương để bảo vệ, bảo tổn loài khỉ |
Theo khảo sát, từ năm 2000 đến nay ở Chư Mom Ray, động vật có 950 loài, trong đó: 120 loài động vật có vú, 290 loài chim, 42 loài bò sát, 25 lưỡng cư, 108 loài cá nước ngọt, 365 loài côn trùng. Trong đó có 176 loài thuộc diện quý hiếm được ghi trong sách đỏ Việt Nam và thế giới. Hệ thực vật có 1.895 loài, thuộc 541 chi, 184 họ. Trong đó ngành dương xỉ 178 loài, ngành thực vật hạt trần 11 loài, ngành thực vật hạt kín 1.302 loài và có 131 loài thuộc diện quý hiếm.
Với diện tích 56.249 ha, diện tích rừng nguyên sinh ở VQG Chư Mom Ray còn tương đối lớn. Các kiểu rừng đa dạng, hệ thực vật phong phú, phân nhiều tầng tán, những thác nước, đồng cỏ rộng, có vai trò quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước cho khu vực, chống xói mòn, rửa trôi và bảo vệ các công trình thủy điện Pleikrong, Ya Ly, Sê San,...
Trong những năm qua với sự nỗ lực của Ban quản lí VQG Chư Mom Ray với đội ngũ cán bộ trẻ yêu nghề, mạng lưới quản lí, bảo vệ được bố trí tại 14 trạm Kiểm lâm đều khắp VQG, gắn với các xã vùng đệm và 2 đội Kiểm lâm cơ động đã thực hiện rất tốt nhiệm vụ chính là bảo vệ rừng bằng các hoạt động nghiệp vụ như: Phân định ranh giới, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng, tuần tra kiểm soát, phòng cháy chữa cháy rừng, xây dựng các công trình lâm nghiệp hỗ trợ... Do vậy, trong thời gian qua đã kiểm soát được nạn phá rừng trái phép, săn bắn, bẫy bắt động vật hoang dã, phòng cháy và chữa cháy rừng, nhờ đó độ che phủ rừng tăng từ 86,4% (năm 1996) lên 93,7% (năm 2015). Với nhiều giá trị đặc sắc, phong phú, đa dạng các hệ sinh thái.
| |
| Đồng cỏ YA Book là nguồn thức ăn của nhiều loài thú móng guốc |
Bên cạnh những kết quả đạt được trong thời gian qua, VQG Chư Mom Ray cũng đang gặp phải không ít khó khăn, trở ngại cho sự phát triển và ảnh hưởng đến công tác bảo tồn của VQG như: Lực lượng Kiểm lâm còn thiếu quá nhiều so với quy định; trong khi nạn săn bắt, khai thác, chặt phá rừng làm rẫy v.v... đang là sức ép ngày càng lớn cho VQG.
Trước thực trạng trên, chiến lược bảo tồn và phát triển của VQG trong các năm tới sẽ tập trung vào một số chương trình, hoạt động chính và rất cần được sự quan tâm, hỗ trợ của các cấp, ngành từ Trung ương đến địa phương.
Bảo vệ rừng phải dựa vào sức dân bằng việc giao khoán bảo vệ rừng cho cộng đồng để nâng cao thu nhập, mức sống cho người dân, thu hút trực tiếp tham gia tuần tra, kiểm tra rừng; thường xuyên tham vấn người dân về các kinh nghiệm bảo vệ rừng, coi trọng vai trò của cộng đồng, đặc biệt là những người có uy tín trong cộng đồng; tạo lập kênh thông tin để người dân dễ dàng cung cấp, phản ánh các tiêu cực, các hành vi vi phạm đến lãnh đạo cơ quan, qua đó sẽ kịp thời xử lí các vấn đề phát sinh, vi phạm trên địa bàn.
VQG Chư Mom Ray có vị trí đặc biệt nằm ở ngã ba Đông Dương, kề với khu bảo tồn Virachey của Vương quốc Cam-pu-chia và Dong Am Pham của Lào, đây là một khu vực rất rộng lớn, có nhiều điểm tương đồng cả về hệ động, thực vật. Do đó chúng ta cần quan tâm đến hoạt động liên kết bảo tồn giữa ba nước, nếu làm được điều này thì đây là một giải pháp có tính bền vững hơn cả, vì các loài động vật có tập tính thường xuyên di chuyển, đặc biệt là những loài thú lớn như hổ, bò tót, v.v... nếu công tác quản lí bảo vệ không tốt thì nguy cơ mất loài sẽ tăng cao. Vì vậy, hoạt động liên kết giữa ba nước trong hoạt động bảo tồn là rất cần thiết, để cùng nhau đưa ra các giải pháp, các hoạt động cụ thể nhằm quản lí, bảo vệ tốt nhất các loài động, thực vật đang đứng trước nguy cơ bị diệt chủng.
Nhà nước cần có các cơ chế chính sách hợp lí, tạo điều kiện cho các đơn vị thực hiện nhiệm vụ bảo tồn thiên nhiên chủ động trong hoạt động, nhất là hoạt động nghiên cứu, phát triển du lịch sinh thái, tạo công ăn việc làm cho cộng đồng, để cộng đồng giảm dần sự phụ thuộc vào rừng, thì rừng sẽ được bảo vệ bền vững.
Đình Thắng
