Chiều ngày 23/10, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, thảo luận tại Tổ 10, cho ý kiến về dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), các đại biểu thống nhất với sự cần thiết sửa đổi luật trong bối cảnh báo chí, truyền thông đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa.
Sau hơn 8 năm thi hành, Luật Báo chí 2016 đã bộc lộ nhiều hạn chế, như khái niệm chưa rõ ràng, điều kiện cấp phép chưa chặt chẽ, thiếu cơ chế xử lý sai phạm và quy định thu hồi giấy phép; phân cấp quản lý giữa Trung ương – địa phương chưa rõ; chưa có hành lang pháp lý cho hoạt động báo chí trên không gian mạng và mô hình tập đoàn báo chí; liên kết báo chí tiềm ẩn nguy cơ tư nhân hóa; cơ chế bảo đảm tài chính và phát triển nguồn nhân lực báo chí còn thiếu. Đặc biệt, chưa có quy định đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, hay phát triển các cơ quan báo chí mạnh, có sức dẫn dắt và định hướng dư luận.
Do đó, sự cần thiết cần sửa đổi Luật, xuất phát từ yêu cầu thực tế cấp thiết về chính trị, pháp lý và thực tiễn trong bối cảnh báo chí, truyền thông đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa…
Công dân có quyền "in, phát hành báo chí in" là chưa phù hợp
Cho ý kiến về quyền tự do báo chí của công dân tại Điều 5 Dự thảo luật, đại biểu Phạm Hùng Thắng (Đoàn Ninh Bình) cho biết, khoản 6, Điều 5 quy định công dân có quyền "In, phát hành báo chí in" là chưa phù hợp. Bởi, báo chí là lĩnh vực đặc biệt liên quan trực tiếp đến thông tin, tư tưởng, định hướng dư luận và an ninh chính trị. Do đó, Nhà nước phải quản lý chặt chẽ, không thể coi là một “quyền công dân thông thường" như quyền in tài liệu cá nhân hay xuất bản sách.
Hơn nữa, công dân đã có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chỉ (Điều 25 Hiến pháp 2013), nhưng quyền này không bao gồm quyền in và phát hành báo chí như một cơ quan báo chí chuyên nghiệp.
Nếu quy định công dân có quyền in, phát hành báo chí in dẫn đến bất kỳ công dân nào cũng có thể tự in và phát hành báo, gây mất kiểm soát thông tin, dẫn đến lan truyền thông tin không đúng sự thật, gây khó khăn trong quản lý báo chí và an ninh mạng. Đồng thời việc in, phát hành báo chí phải tuân theo các điều kiện về giấy phép, cơ quan chủ quản, người đứng đầu, nội dung, phạm vi phát hành. Nếu công dân được “quyền in, phát hành", mà không qua cấp phép, thì quy định về quản lý nhà nước sẽ mất hiệu lực thực tế.
Do đó, để bảo đảm quyền của công dân là được tham gia hoạt động báo chí (viết bài, gửi tin, tham gia phản biện xã hội) nhưng vẫn phù hợp với cơ chế quản lý báo chí, cần phải sửa lại quy định này theo hướng: “Công dân có quyền tiếp cận, cung cấp thông tin, tham gia sáng tạo nội dung báo chí theo quy định của pháp luật; việc in, phát hành báo chỉ được thực hiện bởi cơ quan, tổ chức được cấp phép theo quy định của pháp luật”, đại biểu Phạm Hùng Thắng đề nghị.
 |
| Đại biểu Hoàng Đức Thắng - Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị |
Bổ sung quy định riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện
Đóng góp ý kiến hoàn thiện quy định về mô hình cơ quan báo chí đa phương tiện đại biểu Hoàng Đức Thắng (Đoàn Quảng Trị) đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, bổ sung quy định riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, tương tự như các loại hình báo chí hiện có, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết về tổ chức và hoạt động của mô hình này.
“Đây là mô hình mới, lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam, đòi hỏi khung pháp lý rõ ràng để xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ chế hoạt động, nguồn lực và trách nhiệm quản lý. Việc quy định riêng trong Luật sẽ tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt khi giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, phù hợp với thực tiễn phát triển nhanh của truyền thông đa nền tảng”, đại biểu Thắng nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định về tỷ lệ hợp lý đối với nội dung đấu tranh chống tiêu cực, ngoài tôn chỉ nhằm bảo đảm định hướng thông tin, giữ vững mục tiêu tuyên truyền, tránh khuynh hướng thương mại hóa, giật gân hoặc khai thác quá mức vấn đề tiêu cực. Quy định này vừa khẳng định vai trò giám sát xã hội của báo chí, vừa tăng cường trách nhiệm xã hội và quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí trong giai đoạn hiện nay.
Về quyền, nghĩa vụ và hoạt động của phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo, theo đại biểu: thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc chưa có quy định cụ thể về nội dung, hình thức, thẩm quyền và thời hạn sử dụng giấy giới thiệu đã dẫn đến tình trạng lạm dụng, cấp khống hoặc sử dụng sai mục đích, thậm chí xuất hiện các “thẻ phóng viên” tự in có hình thức tương tự thẻ nhà báo.
Đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị, cần thiết bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm, phạm vi hoạt động, điều kiện hành nghề và quy trình cấp giấy giới thiệu cho đối tượng này, bảo đảm việc tác nghiệp đúng chuẩn mực, có kiểm soát và minh bạch. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết sẽ bảo đảm tính thống nhất, khả thi, đồng thời tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để quản lý hiệu quả lực lượng phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo trong thực tiễn.
Qua lớp bồi dưỡng mới được cấp thẻ nhà báo là không cần thiết…
Đại biểu Tạ Thị Yên, Phó chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu (Đoàn Điện Biên) nhận định, mục tiêu của dự thảo hướng đến nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo là đúng đắn, song một số quy định cụ thể đang tạo thêm rào cản hành chính.
|
| Đại biểu Tạ Thị Yên góp ý kiến vào dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi). |
Theo đại biểu, tại Điểm C Khoản 2 Điều 29 quy định: Người được cấp thẻ nhà báo lần đầu phải “qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí, đạo đức nghề nghiệp” do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức.
“Nếu bổ sung thêm quy định bắt buộc phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp mới được xét cấp thẻ nhà báo, vô hình trung lại tạo thêm một tầng thủ tục hành chính mới, không khác gì một loại giấy phép con, làm phát sinh chi phí, thời gian và thủ tục cho người làm báo”, đại biểu Tạ Thị Yên nói.
Thực tế, việc xét cấp thẻ nhà báo hiện nay đã có tiêu chí chặt chẽ, bao gồm thời gian công tác, trình độ chuyên môn, cơ quan báo chí đề nghị và cơ quan chủ quản xác nhận. Từ năm 2021, Thủ tướng đã chỉ đạo Bộ Nội vụ rà soát và bãi bỏ hàng loạt chứng chỉ không cần thiết, nhằm giảm gánh nặng hành chính, tiết kiệm nguồn lực xã hội. Trong bối cảnh đó, việc bổ sung thêm một loại “chứng chỉ” mới, dù mang tên lớp bồi dưỡng, sẽ khó nhận được sự đồng thuận từ thực tiễn.
“Do đó, không nên quy định bắt buộc phóng viên, biên tập viên phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ mới được cấp thẻ lần đầu, mà thay vào đó có thể cập nhật kiến thức, đạo đức nghề nghiệp bằng các hình thức linh hoạt hơn như tọa đàm, nói chuyện chuyên đề, sinh hoạt nghiệp vụ định kỳ”, đại biểu Tạ Thị Yên nhấn mạnh.
