Chưa hoàn thành sứ mệnh
Theo đại biểu Lê Thanh Vân, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) là một trong những thiết chế kinh tế trụ cột, có sứ mệnh bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, trong đó có cả việc bảo đảm cung cấp điện sản xuất, cho quản lý và cho sinh hoạt của nhân dân. Tuy nhiên, thời gian gần đây, tình trạng thiếu điện và cắt điện sinh hoạt của người dân xuất hiện nhiều nơi trong cả nước, các nhà máy sản xuất điện ở miền Bắc phải giảm sản xuất điện, do EVN cắt điện 50%.
 |
| ĐB Lê Thanh Vân đề nghị cần thành lập đoàn thanh tra đặc biệt đối với EVN |
Đặc biệt, việc cắt điện sinh hoạt của người dân trong những thời điểm thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng với nhiệt độ tăng cao đang diễn ra chưa phản ánh đúng tinh thần phục vụ nhân dân là rất đáng trách. Điều này khẳng định rằng nhiệm vụ chính trị, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đảm bảo cung cấp điện ổn định, an toàn cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội và đời sống nhân dân của EVN không hoàn thành.
Không hiểu tại sao bao nhiêu năm qua EVN vẫn không cân đối được nguồn điện, để đến mức hễ cứ vào thời kỳ cao điểm là thiếu điện, rồi cắt điện, không phát điện, trong khi lại phải nhập khẩu điện và giá điện liên tục tăng. Nếu thiếu đường truyền tải, tại sao lại không cho các DN khác (như Tập đoàn Dầu khí Việt Nam - PVN) đầu tư thêm 1 đường dây 500 kV thứ 2? Trong 10 năm qua, giá điện tăng đến 8 - 9 lần, cụ thể từ năm 2011 đến nay, giá điện đã tăng khoảng 30%, từ mức giá 1.304 đồng lên 1.920,3732 đồng. Còn từ 1/3/2009 đến nay, giá điện bình quân của EVN đã nhiều lần điều chỉnh, từ mức 948,5 đồng/kWh lên 1.920,3732 đồng/kWh (chưa bao gồm thuế VAT), tăng gần 100% - ngang bằng mức tăng lương cơ sở của cán bộ, công nhân viên.
EVN hiện đang trực tiếp quản lý khai thác một số nhà máy điện, như Nhà máy thủy điện Hòa Bình, Nhà máy thủy điện Sơn La, Nhà máy thủy điện Lai Châu…Về cơ bản, đến nay các nhà máy điện này đã hết khấu hao, không phải mất chi phí nguyên liệu đầu vào, chỉ việc khai thác và lãi nên nói lỗ là điều khó có thể chấp nhận. Nhiều ý kiến từ người dân cho rằng, việc cắt giảm điện trong lúc nắng nóng là có chủ ý của EVN nhằm gây sức ép để tăng giá điện, đại biểu Lê Thanh Vân nói.
Hiện nay, theo báo cáo của tỉnh Quảng Ninh, 3/7 nhà máy điện than không chạy hết công suất do yếu tố kỹ thuật (nước lò bị nóng). Các nhà máy điện do EVN quản lý đóng góp vào tổng công suất của điện năng toàn quốc khoảng 11%, còn 12% là do EVN cổ phần hóa với các DN khác. Số điện còn lại là mua, bán điện với các tổ chức kinh tế bên ngoài, trong đó đáng kể nhất là Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Tập đoàn Than khoáng sản. Trong cơ cấu điện năng, điện than vẫn đang chiếm 32%.
Đối với điện năng lượng tái tạo, vừa rồi họp Tổ Đại biểu Quốc hội thảo luận về KT-XH, nhiều ĐBQH cho rằng, một đất nước có thể gọi là cường quốc về điện gió và điện mặt trời, nhưng đến bây giờ tỷ trọng điện năng lượng tái tạo trong cơ cấu điện chỉ chiếm khoảng 26%. Tôi không hiểu ngành điện bao nhiêu năm đầu tư cho nghiên cứu khoa học, đầu tư cho khai thác và có cả những chiến lược phát triển như thế; Với những “tài năng trẻ” thăng tiến như trên trời rơi xuống, mà bây giờ EVN luôn báo lỗ hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm và điện cung ứng cho sản xuất, quản lý, tiêu dùng vẫn luôn ở trạng thái bấp bênh.
Vậy ý nghĩa là một Tập đoàn kinh tế của Nhà nước, nhiệm vụ chính trị của ngành điện như thế nào? Tinh thần phụng sự nhân dân như thế nào, có hoàn thành hay không? Do đó cần phải được làm rõ, đại biểu Lê Thanh Vân nhấn mạnh.
Làm rõ “lỗ - lãi” của EVN
Liên quan đến việc EVN kêu lỗ nhưng 5 đơn vị thuộc EVN là Công ty Điện lực Miền Bắc (EVNNPC), Tổng Công ty Điện lực Miền Trung (EVNCPC), Tổng Công ty Điện lực Miền Nam (EVNSPC), Tổng Công ty Điện lực Hà Nội (EVNHANOI) và Tổng Công ty Điện lực TPHCM (EVNHCMC) lại báo lãi. Tất nhiên là lãi so với cùng kì năm trước không cao nhưng vẫn có lãi.
Trong lúc các đơn vị thành viên doanh số tăng, lãi tăng. Công ty gửi ngân hàng ít thì 4000 tỉ đồng, nhiều lên đến 10.000 tỉ đồng, tức là số tiền gửi lên đến hàng chục nghìn tỷ thì EVN lại báo lỗ? Phải chăng là đẩy lỗ về cho tập đoàn mẹ và đẩy lãi về cho các đơn vị thành viên? Đây là câu hỏi rất cần có câu trả lời thỏa đáng, đại biểu Lê Thanh Vân đặt câu hỏi?
Về bản chất, EVN là DN nên bên cạnh việc trực tiếp sản xuất ra 11% sản lượng và 12% cổ phần còn lại là đi mua từ bên ngoài. Tôi nhớ không nhầm thì chênh lệch giá từ mua đến bán khoảng 30% - 37%. Đợt dịch, EVN báo lỗ vì DN hoạt động cầm chừng, nhưng bây giờ hết dịch rồi, mới cần điện phục vụ sản xuất, tiêu dùng và trong khi nền kinh tế đang khó khăn, đang rất cần năng lượng để phục hồi kinh tế, thì EVN lại cắt điện và đòi tăng giá điện. Điều này sẽ tác động rất lớn tới cả nền kinh tế.
Tôi được biết, EVN đang đầu tư thêm 2 tổ máy tại Nhà máy thủy điện Hòa Bình (mở rộng) với số vốn là 9.200 tỷ hiện chưa biết hiệu quả ra sao. Tuy nhiên, khi nghiên cứu tiền khả thi dự án này, đã có cảnh báo sạt lở, mực nước thủy điện ở lòng hồ Hòa Bình không đủ cho các tổ máy hiện tại hoạt động, nhưng không hiểu sao 2 tổ máy vẫn được đầu tư xây dựng? Tôi cũng được phản ánh rằng, quá trình thi công dự án này liên tục gặp sạt lở bờ sông, tác động cả đến trụ sở của Tỉnh ủy và UBND tỉnh Hòa Bình, phải khắc phục với hàng trăm tỷ đồng. Do đó phải xác minh, điều tra làm rõ vấn đề này.
Trở lại câu chuyện EVN giai đoạn trước đây, theo đại biểu Lê Thanh Vân Thanh tra Chính phủ đã có kết luận về hàng loạt vi phạm của EVN, nhưng khi xử lý sai phạm phần lớn là giao cho Bộ Công Thương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và một số địa phương liên quan đứng ra xử lý trách nhiệm của tập thể và các cá nhân liên quan.
Trong khi đó, theo Kết luận có nhiều sai phạm rất nghiêm trọng, chẳng hạn như đầu tư ngoài ngành trái với tôn chỉ, mục đích hoạt động vượt vốn điều lệ tới hơn 45.000 tỷ đồng, đầu tư vào lĩnh vực tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán không đúng quy định hơn 1.900 tỷ đồng... rồi chỉ định thầu sai, hạch toán sai cùng rất nhiều vấn đề khác nhưng chỉ xử lý chiếu lệ.
Cần thành lập đoàn thanh tra đặc biệt EVN
Từ những vấn đề trên, đại biểu Lê Thanh Vân đề nghị Chính phủ cần thành lập đoàn thanh tra đặc biệt đối với tập đoàn EVN, trong đó thành phần bao gồm: Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an và Ủy ban Kiểm tra Trung ương để làm rõ những vấn đề sau:
Một là, kết luận Thanh tra Chính phủ về một loạt sai phạm của EVN cần phải báo cáo Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực xem xét lại. Bởi gần đây những vi phạm của Thanh tra Chính phủ đến mức phải khởi tố một số cán bộ Thanh tra Chính phủ thì chúng ta không thể tin cậy về những Kết luận trước đây của cơ quan này có đủ minh bạch, khách quan. Đặc biệt là sai phạm của EVN trước đây mà Thanh tra Chính phủ đã chỉ ra, nhưng hướng xử lý vi phạm rất nhẹ nhàng.
Hai là, cần phải thanh tra và kiểm toán đặc biệt về việc Tập đoàn báo lỗ còn Công ty thành viên báo lãi, tiền gửi vào ngân hàng rất lớn.
Ba là, việc đầu tư mở rộng 2 tổ máy thủy điện Hòa Bình, mặc dù đã có cảnh báo sạt lở nhưng vẫn cứ làm, có phải vì thế mà lỗ hay không? Quá trình triển khai thi công có vi phạm pháp luật, hậu quả (đã cảnh báo) nếu xảy ra sẽ tàn khốc như thế nào?
Bốn là, làm rõ vì sao trong năm 2022 cả nước lâm vào đại dịch nên lượng sử dụng điện năng không lớn. Thế nhưng EVN lại báo lỗ hàng chục ngàn tỷ đồng; đồng thời tiếp tục đề xuất tăng giá điện vào tháng 9 tới đây là khó có thể chấp nhận?
Năm là, Chính phủ sớm thực hiện lộ trình xã hội hóa đối với ngành điện để chấm dứt tình trạng độc quyền như hiện nay. Do độc quyền mới dẫn đến nguy cơ lộng hành, thao túng giá cả, bởi độc quyền sẽ dẫn đến nguy cơ lộng hành giá cả và thao túng thị trường điện.
