Tham vấn tu sửa mái vòm Thành Nhà Hồ
Tin tức 29/03/2019 14:15
Buổi tham vấn lấy ý kiến của các chuyên gia về việc tu sửa mái vòm Thành nhà Hồ
Hiện, cửa Nam thành nhà Hồ đang chịu tác động của tự nhiên, môi trường nhất là sự ăn mòn của muối. Điều này đặc biệt nguy hại, tác động lớn đến viên đá bị tụt, vỡ ở cổng Tây cửa Nam thành nhà Hồ. Nếu tình trạng này tiếp tục kéo dài sẽ ảnh hưởng và có nguy cơ khiến viên đá bị tụt khỏi vòm cuốn, ảnh hưởng đến kết cấu vòm, nguy hiểm đối với du khách tham quan. Phiến đá nặng 270 kg, kích thước 120cm x 40cm x 30cm bị tụt, vỡ đã xảy ra nhiều năm. Nguyên nhân của hiện tượng tụt, vỡ là do khí hậu, nước mưa, hơi ẩm đã chuyển muối đến khe nứt rồi tích tụ tại đây. Theo khảo sát, đánh giá của chuyên gia bảo tồn thì hiện tượng tụt, vỡ của viên đá vẫn đang tiếp tục diễn ra. Khối đá bị tụt, vỡ nằm sát bên phải khối đá khoá đỉnh vòm, nó có ý nghĩa rất quan trọng đối với tính bền vững của cả mái vòm. Muối ở dạng tinh thể, khi hút ẩm sẽ tăng thể tích làm phiến đá bị rời ra thành hai phần. Không chỉ có muối, mà rêu, địa y hút các chất khoáng trong đá cũng phát triển rất nhanh cả bên trong và bên ngoài vòm cổng. Độ phủ của rêu lên đến 60% diện tích bề mặt cổng thành, ảnh hưởng đến tính mỹ quan của di sản. Trải qua lịch sử, tường thành còn xuất hiện một số cây thực vật mọc trên các mạch đá. Rễ cây tiết ra nhiều axit làm hư hại đá. Sự tăng trưởng của bộ rễ làm lớn dần các khe mạch của đá dẫn đến sự biến dạng kiến trúc tường đá.
Ông Vũ Nam Sơn, chuyên gia quốc tế về bảo tồn các công trình kiến trúc đá nhận định: “Qua nghiên cứu, tôi thấy tường thành nhà Hồ được xây dựng theo phương pháp khô. Song, thực tế có vôi ở các đường ghép mạch đá nhưng rất ít. Có thể do những vị trí này bị hở nên người đời sau chét lại, không phải yếu tố nguyên bản. Phương pháp xây khô có xuất hiện ở châu Âu nhưng rất hiếm gặp. Điều này thêm lần nữa khẳng định giá trị đặc biệt của di sản do triều Hồ kiến tạo, cần được tu sửa, bảo vệ nghiêm ngặt. Qua “nội soi” trong vết nứt của khối đá có rất nhiều rác, đá nhỏ và những vết rạn mini. Sau khi bàn bạc, đưa ra phương án tổng thể sẽ làm sạch bên trong kẽ nứt, tiếp đó dùng kích để nâng khối đá bị rời ra đạt đến độ chính xác tối đa. Để đảm bảo tính bền vững lâu dài sẽ treo viên đá này lên, chèn thêm chì vào mạch và dùng khoan, khoan trực tiếp vào khối đá, đóng đinh vít cố định. Về việc loại bỏ tác nhân gây hại cổng thành phía Nam, nếu làm thủ công không được thì áp dụng phương pháp phun cát.
Tham gia ý kiến tại buổi tham vấn, ông Trần Đình Thành khẳng định: Bộ VH-TT&DL thống nhất hai phương án làm làm vệ sinh tường thành và đưa khối đá lên. Đối với di sản, màu thời gian cần giữ lại, giữ trong quá trình làm vệ sinh. Phần đen, rêu mốc cần loại bỏ theo phương pháp thủ công và mức độ làm sạch tới đâu thì dựa vào những phiến đá của tường thành sẽ rõ. Việc làm vệ sinh cũng cần lựa chọn phương án bảo quản lâu dài, ít tốn kém nhất. Đối với khối đá bị tụt, tách rời. Ông Thành cho rằng, phương án treo cũng là một đề xuất nhưng khi khoan đá sẽ gây rung, xuất hiện lỗ khoan. Do đó, nên nâng khối đá lên, dùng vật liệu chèn, ít tác động nhất mà mang lại hiệu quả cao nhất”.
PGS.TS Tống Trung Tín, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho rằng: "Vấn đề tẩy, rửa, diệt địa y, rêu... cũng phải xem xét cẩn trọng. Bên cạnh giá trị toàn vẹn của di sản, đôi khi rêu mốc cũng cấu thành nên nét cổ kính, xác định dấu ấn thời gian. Nếu tẩy rửa cho tường thành đạt đến mức độ như mới thì dấu thời gian sẽ mất đi. Vì vậy cần nghiên cứu những tác nhân đó có làm đổ, sập, nguy hại đến tường thành không? Việc này cần thử nghiệm, đánh giá, đây là di sản cực kỳ nhạy cảm”.
Xung quanh chủ đề khối đá bị tụt, vỡ, TS Hà Văn Cẩn, Viện khảo cổ học cho rằng: “Nếu khoan treo khối đá, có thể ảnh hưởng tới cả cấu trúc của mái vòm. Do vậy, khối đá cần được nâng lên, ép sát khớp với mạch tách rời. Sử dụng biện phép chèn để duy trì kết cấu”.
Tại buổi tham vấn, TS Đỗ Quang Trọng , Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản văn hoá thế giới Thành Nhà Hồ tiếp thu tất cả những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, nhà quản lý đối với việc tu sửa mái vòm Thành Nhà Hồ. Đồng thời khẳng định Trung tâm sẽ lựa chọn phương án tu sửa, loại bỏ tác nhân gây hại đối với di sản.
Đinh Huê