Tràng Cát, xứ sở làng lá xanh
Kinh tế 09/02/2018 08:14
Một loại lá đặc biệt
Đặt chân đến Tràng Cát là gặp ngay lá dong. Lá dong ràn rạt khắp nơi, len trong nhà, ngoài vườn, ôm ấp những con người lam lũ. Chẳng phải làng Tràng Cát có mỗi lá dong, chỉ bởi bao đời nay lá dong vẫn được sử dụng cho việc làm các loại bánh.
Người dân Tràng Cát có nhiều nét tương đồng với lá dong. Bất chấp cái “nắng lửa, mưa dầu” nhưng cây dong không lụi đi mà ngày càng xanh mướt mát. Trên nhiều cánh đồng ở Tràng Cát, những người cao tuổi, mái tóc hoa râm theo thời gian vẫn cần mẫn đem lại cho loại lá này màu xanh sự sống. Họ đều là con cháu nhiều đời của bà Đàm Sứ có công dựng làng, đồng thời truyền dạy nghề trồng lá dong.
Đến với Tràng Cát là đến với miền đất xanh. Đi giữa khu vườn rộng mấy sào của bà Khuyên - một người trồng lá dong lâu năm, màu xanh của những vạt lá dong cao lút đầu người, xung quanh là cây trái sum suê, gợi nét đẹp thanh bình mà dịu dàng quá đỗi. Bên những khóm lá dong xanh mướt, bà Khuyên cho biết: “Lá dong Tràng Cát là thứ giống lá dong nếp, bầu lá tròn, mềm, dai, mặt dưới có màu xanh non, cuống lá dài, dễ phân biệt với loài dong rừng. Lá dong Tràng Cát gói bánh chưng không chỉ tạo màu xanh đẹp mắt mà còn tăng thêm hương vị cho bánh”. Điều đặc biệt là lá dong Tràng Cát rất đều, chiều dài 50cm - 60cm, chiều rộng 25cm - 35cm. Không ít người muốn đem giống ấy về trồng ở các vùng lân cận nhưng không đạt được chất lượng như khi trồng ở Tràng Cát.
Vườn lá dong nhà bà Phạm Thị Khuyên
Giữ lá dong như giữ Tết cổ truyền
Làng Tràng Cát nằm ở một địa thế đắc địa, ba bề bao quanh bởi sông Đáy. Vùng đất bãi bằng phẳng kéo dài từ bờ sông đến rìa làng hình vòng cung trù phú. Truyền rằng, cách đây khoảng 600 năm về trước, bà Đàm Sứ ở thôn Nga Mi Hạ, xã Thanh Mai, huyện Thanh Oai, thấy đây là vùng đất tốt tươi đã đưa con cháu xuống khai hoang lập địa, phát cỏ và trồng cây lá dong. Lâu dần, người dân Tràng Cát học theo bà Đàm Sứ trồng lá dong để dùng trong dịp Tết và bán ra ngoài.
Càng đi sâu vào làng, chúng tôi bắt gặp rất nhiều khu nhà vườn trồng lá dong san sát. Nhà nhỏ trồng một vài sào, nhà lớn tới vài héc-ta. Chưa ở đâu, sắc xanh của lá dong lại trở thành biểu tượng thiêng liêng trong đời sống cộng đồng đến vậy. Ông Trịnh Văn Tô, 60 tuổi, Chi hội trưởng Hội NCT, thôn Tràng Cát, xã Kim An kể: “Mỗi tàu lá dong gợi nhớ về Ngày Tết cổ truyền, còn gì hạnh phúc hơn khi Tết đến lại có lá dong để gói bánh chưng xanh”. Ngày trước, sau mua lá dong về, ông Tô cùng người làng mang lá dong đi bán ở khắp nơi. “Loài lá ấy nhắc tôi luôn nhớ đến ngày Tết, nhắc tôi không bao giờ được rời bỏ nghề truyền thống của quê hương”, ông Tô nói.
Anh Nguyễn Quang Tú, Trưởng thôn Tràng Cát nói rằng, lá dong ở Tràng Cát không bao giờ mất đi bởi đất bãi nơi đây có đặc điểm là đất phù sa với tỉ lệ hai phần đất cát và một phần đất thịt, tạo điều kiện thuận lợi cho lá dong sinh trưởng và phát triển. Những năm trước đây, phần lớn các gia đình trong thôn đều trồng lá dong. Song, cũng có thể vì nguồn lợi kinh tế, khoảng vài ba năm trở lại đây, diện tích trồng lá dong có xu hướng giảm vì người dân chuyển sang trồng cây ăn quả. Tuy nhiên, trong khoảng gần 500 hộ dân ở Tràng Cát thì hiện nay vẫn còn khoảng hơn 300 hộ trồng lá dong với diện tích khoảng 25ha. Nếu tính năng suất ở thời điểm thu hoạch phục vụ Tết Nguyên đán, khoảng 6 vạn lá/sào thì số lượng lá dong cung cấp cho thị trường là rất lớn.
Trong hành trình đến gần hơn với văn hóa, chúng tôi náo nức về nơi bắt nguồn của thứ lá gói một loại bánh đã trở thành cổ tích. Nhìn lá dong, nhìn những màu xanh trên mọi nẻo đường làng, đã thấy Tết về từ những người rất thật…
Bài và ảnh Vũ Minh Phúc