Sức khỏe não bộ (Kì 2)

4. Các dạng chấn thương sọ não

4.1. Chấn động

Chấn thương sọ não do va chạm thường được coi là chấn thương sọ não nhẹ, không có bất kì tổn thương cấu trúc tổng thể thứ phát nào sau đó. Chấn động thường xuất hiện sau những cú đánh trực tiếp vào đầu. Một chấn thương do chấn động thường khiến gây ảnh hưởng đến trạng thái tâm thần của bệnh nhân với nhiều mức độ khác nhau từ lú lẫn nhẹ đến trạng thái bất tỉnh thực sự trong vài phút.

Các phương pháp cận lâm sàng như chụp cắt lớp vi tính và chụp cộng hưởng từ không cho thấy bất kì bất thường nào ngay lập tức. Tuy nhiên, các kĩ thuật hình ảnh mới hơn sử dụng MRI chức năng có thể giúp chẩn đoán chấn động sớm hơn.

Một tình trạng rất hiếm gặp của chấn động đó là hội chứng tác động thứ hai. Hội chứng này thường gặp ở các vận động viên. Sự kích động của các vận động viên thường là một chấn động, tuy nhiên họ có thể trở lại thi đấu sớm và gặp phải chấn động thứ hai, trong khi quá trình hồi phục chấn thương ban đầu đang diễn ra. Tình trạng này thường tiến triển nhanh chóng thành phù não ác tính, xảy ra trong một thời gian ngắn sau khi xảy ra chấn thương thứ hai. Tỉ lệ tử vong của dạng chấn thương sọ não này là từ 50 - 100%.

4.2. Bệnh não chấn thương mạn tính (CTE)

Chấn thương sọ não nhẹ lặp đi lặp lại có thể dẫn đến một biểu hiện chậm được gọi là bệnh não chấn thương mạn tính (CTE). Tổn thương này đã gây được sự chú ý rộng rãi trên các phương tiện truyền thông vì một trong những hậu quả đáng tiếc của nó là rối loạn tâm thần, cuối cùng dẫn đến hành vi tự tử ở một số vận động viên thể thao chuyên nghiệp.

Các biểu hiện lâm sàng khác của bệnh não chấn thương mạn tính bao gồm: Rối loạn giọng nói, run, khó tập trung chú ý, suy giảm trí nhớ và chức năng điều hành, các dấu hiệu mất phối hợp. Bệnh não chấn thương mạn tính có thể là kết quả của quá trình mất dần tế bào thần kinh.

4.3. Máu tụ ngoài trục

Máu tụ ngoài trục bao gồm cả máu tụ ngoài màng cứng (EDH) và máu tụ dưới màng cứng (SDH).

Máu tụ ngoài màng cứng cổ điển là kết quả của một cú đánh trực tiếp vào vùng thái dương, đôi khi gây vỡ hộp sọ, dẫn đến đứt động mạch màng não giữa. Tuy nhiên, chấn thương tĩnh mạch như gián đoạn xoang ngang cũng có thể gây ra máu tụ dưới màng cứng.

Tụ máu ngoài màng cứng có thể phát triển về kích thước nhanh chóng, khiến cho bệnh nhân có thể có biểu hiện về cơ bản bình thường sau chấn thương, nhưng sau đó lại nhanh chóng có các biểu hiện của tăng áp lực nội sọ, tụt não.

Máu tụ dưới màng cứng thường là hậu quả của chấn thương do di chuyển của bề mặt não so với mặt dưới của hộp sọ, gây ra chấn thương cắt đứt các tĩnh mạch bắc cầu. Tụ máu dưới màng cứng cấp tính khá nguy hiểm cho bệnh nhân vì nó liên quan đến mức độ tổn thương não tiềm ẩn cao hơn nhiều so với tụ máu ngoài màng cứng. Bệnh nhân có thể bị phù não dẫn đến sự chuyển dịch đường giữa của cấu trúc và sự tiến triển của hội chứng thoát vị não nếu không được điều trị kịp thời.

Có một số trường hợp tụ máu dưới màng cứng không được bệnh nhân chú ý trong một khoảng thời gian. Khi máu tụ trong khoang dưới màng cứng hóa lỏng theo thời gian, có thể gặp tụ máu dưới màng cứng bán cấp và mạn tính.

Tụ máu dưới màng cứng mạn tính gặp nhiều hơn ở NCT, đặc biệt là với những người điều trị bằng thuốc chống kết tập tiểu cầu hoặc thuốc chống đông máu. Biểu hiện thông thường của tụ máu dưới màng cứng bán cấp và mạn tính thường âm thầm hơn với các chứng đau đầu, liệt nửa người, các vấn đề về giọng nói, lú lẫn và thay đổi tư duy là phổ biến nhất. Trong một số trường hợp hiếm gặp, bệnh nhân sẽ có biểu hiện suy giảm thần kinh đáng kể do tụ máu dưới màng cứng mạn tính một bên hoặc hai bên không được điều trị.

4.4. Nhiễm trùng và xuất huyết dưới nhện do chấn thương

Chấn thương do va chạm xảy ra tại vị trí va chạm, trong khi chấn thương liên kết thường xảy ra ở bên cạnh vị trí va chạm, thường gây tổn thương cho thùy trán và thùy thái dương.

Xuất huyết khoang dưới nhện thường do chấn thương và diễn ra khi các mao mạch nhỏ bị rách và cuối cùng là tràn máu thoáng qua vào khoang dưới nhện. Xuất huyết dưới nhện do chấn thương không phải là chấn thương não nghiêm trọng như xuất huyết dưới nhện do phình mạch tự phát. Bởi trong trường hợp này, máu sẽ được chứa vào khoang dưới nhện dưới áp lực động mạch.

4.5. Tổn thương theo trục khuếch tán (DAI)

Tổn thương theo trục khuếch tán (DAI) là dạng chấn thương cắt trục. Các lực tác động tăng hoặc giảm tốc đột ngột gây ra.

Tùy thuộc vào vị trí tổn thương mà bệnh nhân có thể có các biểu hiện lâm sàng ở các mức độ khác nhau. Một số ít bệnh nhân tổn thương theo trục khuếch tán có thể thay đổi ý thức trong vài ngày, trong khi những người khác có biểu hiện liệt nửa người do dính nang bên trong. Những bệnh nhân khác không bao giờ tỉnh lại do mất tính toàn vẹn của trục trong các bộ phận của hệ thống kích hoạt dạng lưới. (còn tiếp)