Đền thờ Cầm Bá Thước và Bà Chúa Thượng Ngàn (Mẹ của núi rừng) nằm trong quần thể khu di tích lịch sử văn hóa Cửa Đạt. Theo sử sách ghi lại, danh nhân Cầm Bá Thước, sinh ra ở huyện Thường Xuân, một trong những người lãnh đạo phong trào Cần Vương, hi sinh khi mới 37 tuổi. Còn theo truyền thuyết, Bà Chúa Thượng Ngàn được sinh ra vào thời nhà Trần có công cứu nạn dân chúng, nên được phong thánh cai quản một vùng. Để tưởng nhớ công ơn của danh nhân Cầm Bá Thước và Bà Chúa Thượng Ngàn, Nhân dân trong vùng đã lập nên hai ngôi đền cạnh nhau để dân chúng trong vùng có thể thường xuyên hương khói.
Bên cạnh đó còn có đền Thượng - nằm trên một quả đồi cạnh hồ để tưởng nhớ những người đã vĩnh viễn nằm lại nơi đây trong những năm xây dựng hồ chứa nước kì vĩ này.
 |
| Một góc lòng hồ thủy điện Cửa Đạt. |
Không chỉ nổi tiếng với những ngôi đền thiêng, quần thể di tích Cửa Đạt còn có cảnh trí thiên nhiên hùng vĩ, sơn thủy hữu tình, khiến mọi người đến đây đều tìm thấy sự bình yên, an lạc. Hồ Thủy điện Cửa Đạt là hồ chứa nước lớn, du khách có thể du thuyền ngắm cảnh, câu cá và thưởng thức những món ăn dân dã trên thuyền, hòa mình vào phong cảnh thiên nhiên kì thú. Giữa một màu xanh ngát của núi rừng, hồ Cửa Đạt hiện ra như một đại dương khổng lồ trong lòng núi, màu xanh êm đềm in bóng mây trời trong lòng nước như một bức tranh thủy mặc vừa hùng vĩ, vừa thanh bình.
Dọc qua lòng hồ phía trước là khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên. Khu bảo tồn này được ví như Amazon của Việt Nam, bởi sự đa dạng và giá trị sinh thái cao. Đặc trưng cho hai vùng sinh thái Tây Bắc và Bắc Trung Bộ, nơi có nhiều loài thực vật có tên trong sách đỏ của Việt Nam và thế giới, là môi trường sinh cảnh lí tưởng cho các loài động thực vật cư trú và phát triển.
| |
| Bà con đến dâng hương tại đền Cửa Đạt nhân dịp đầu năm. |
Đến với lễ hội Cửa Đạt du khách sẽ được tìm hiểu về tế lễ trong tín ngưỡng thờ thánh của người Thái xã Vạn Xuân, huyện Thường Xuân, được cùng tham gia các sinh hoạt văn hóa khác như lễ rước quan cầm Bá Thước, các trò chơi, trờ diễn dân gian như: Múa sạp, tung còn, hát giao duyên, chơi đu, đánh khẳng,…
Khu di tích lịch sử Văn hóa Cửa Đạt vừa chứa đựng những giá trị lịch sử, vừa gắn liền với tín ngưỡng văn hóa dân gian bản địa và gắn với văn hóa tâm linh của người Việt nói chung, người dân bản địa nói riêng. Nơi đây có sự hòa quyện của các tín ngưỡng dân gian, các tôn giáo du nhập trong đời sống tâm linh, của người Việt. Đến lễ hội, mỗi du khách dễ dàng mang về một sản vật của núi rừng mà người dân nơi đây gọi đó là “lộc”, những sản vật đơn sơ, mộc mạc, như: Cành quế, bó chè, nắm rau má, ống cơm lam... Hằng năm, Cửa Đạt thu hút hàng chục vạn lượt du khách tham quan, dâng hương.
Thường Xuân là huyện miền núi đa phần là đồng bào dân tộc Thái sinh sống, do vậy ở vùng đất nơi đây gắn liền với nét sinh hoạt văn hóa và ẩm thực độc đáo của đồng bào dân tộc Thái, như: Cơm lam, cá nướng, canh uôi, các loại chẻo, đồ chấm... được chế biến công phu từ các nguyên liệu tự nhiên sẵn có. Đặc biệt là các loại đặc sản, như: Cá mướn, cá sứt mũi, cá thiết lình, cá lăng, cá leo, lợn cỏ, gà đồi... mang lại cảm giác lạ miệng cho du khách khi đến với nơi này. Được thưởng thức các món ăn dân dã mà đậm đà bản sắc văn hóa, cũng như tình cảm nồng hậu của người Thái, người Mường, khiến chúng ta mong được trở lại nhiều lần.
Phát huy lợi thế sẵn có của khu di tích lịch sử văn hóa đền Cửa Đạt, huyện Thường Xuân đang tích cực đầu tư xây dựng thành khu du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với du lịch tâm linh thu hút du khách. Đề án phát triển du lịch huyện Thường Xuân giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025, tập trung xây dựng quy hoạch tổng thể, quy hoạch chi tiết phát triển du lịch trên địa bàn, từ đó xây dựng kế hoạch đầu tư cho từng thời kì. Huyện cũng xây dựng cơ chế khuyến khích, huy động các nguồn lực đầu tư phát triển du lịch. Mục tiêu đến năm 2020 phát triển du lịch theo hướng bền vững, khai thác, sử dụng hiệu quả các tiềm năng du lịch hiện có gắn với bảo tồn, trùng tu, tôn tạo, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc trên địa bàn.
Đinh Huê
