Dầu và mỡ, nên ăn thế nào cho hợp lý?

Dầu và mỡ chính là nguồn chất béo cần thiết cho sự sống. Thường thường khi nói đến chất béo ta nghĩ ngay đến các chất béo đã tách rời như bơ, mỡ, dầu... Cần chú ý là các chất béo còn tồn tại ở thức ăn tự nhiên như sữa, trứng, thịt, cá... Dạng chất béo này có thể đóng góp tới 1/4-1/2 lượng chất béo ăn vào.

Vai trò và giá trị dinh dưỡng của chất béo trong cơ thể

Là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng: 1g chất béo khi đốt cháy trong cơ thể cho 9 kcal nghĩa là gấp 2,5 lần, nhiều hơn chất đạm hay bột đường. Ở động vật và người, chất béo ở dạng mỡ. Ở thực vật là dạng dầu.

Là dung môi tốt cho các vitamin tan trong chất béo, chủ yếu là A, D, E, K.

Là nguồn quan trọng của nhiều chất cần thiết đối với cơ thể như lecithin, axit béo chưa no cần thiết và nhiều chất sinh học quan trọng khác.

Tham gia cấu trúc cơ thể: như chất béo có trong tế bào ở một số bộ phận cơ thể là não, tim... Chất béo có vai trò điều hòa các hoạt động chức phận của cơ thể do nó tham gia vào màng tế bào, màng nhân và các nội quan trong tế bào. Chất béo còn có vai trò bảo vệ cơ thể tránh yếu tố thay đổi nhiệt độ của môi trường, đặc biệt là với lạnh.

Dầu và mỡ, nên ăn thế nào cho hợp lý?
Trẻ em đang tuổi phát triển cần tỷ lệ 70% mỡ động vật, 30% dầu thực vật (ảnh minh họa).

Chất béo được sử dụng để chế biến thức ăn tạo ra hương vị thơm ngon cho bữa ăn, gây cảm giác no lâu vì các thức ăn có nhiều dầu mỡ ở lại lâu hơn trong dạ dày (chất béo được hấp thu cao khoảng 3,5 giờ sau bữa).

    Trước đây thường lấy các tiêu chuẩn như đặc tính cảm quan, độ đồng hóa, hàm lượng các vitamin A, D để đánh giá giá trị các chất béo nên coi mỡ động vật là có giá trị còn dầu thực vật là kém giá trị. Những nghiên cứu gần đây cho thấy cách chia như vậy là thiếu cơ sở khoa học hợp lý. Dầu thực vật chứa nhiều chất có hoạt tính sinh học cao như các axit béo chưa no cần thiết linoleic (linolenic), tocopherol, phytosterol... Phytosterol là thành phần sterol thường xuyên đi kèm theo dầu thực vật, nó có hoạt tính sinh học và giữ vai trò quan trọng trong điều hòa chuyển hóa mỡ và cholesterol. Phytosterol kết hợp với cholesterol thành những hợp chất không tan, không được hấp thụ nhờ vậy ngăn ngừa tăng cholesterol máu.

    Vì sao phải dùng kết hợp cả dầu và mỡ?

    Không một chất béo nào đáp ứng được đầy đủ các yêu cầu sau: hàm lượng vitamin A, D và tocopherol, hàm lượng các phosphatid (lecithin...), hàm lượng các axit béo chưa no (linoleic...), hàm lượng các sterol (phytosterol...), dễ tiêu hóa và tính chất cảm quan tốt.

    Ví dụ: mỡ động vật có vitamin A, D nhưng lại có ít các axit arachidonic (trừ mỡ cá) và nghèo các axit béo chưa no cần thiết khác. Ngược lại, dầu thực vật không có vitamin A, D, axit arachidonic nhưng lại có nhiều axit béo chưa no linoleic, phosphatid, tocopherol...

    Như vậy, chỉ có phối hợp các chất béo động vật và thực vật mới tạo ra được các chất béo có giá trị sinh học cao. Về mặt giá trị sinh học, tỷ lệ chất béo nguồn gốc động vật/thực vật được khuyến nghị theo từng lứa tuổi:

    Ở trẻ em do cơ thể đang phát triển nhanh nên rất cần axit arachidonic một axit béo không no có trong mỡ động vật, nhất là động vật ở biển, đặc biệt là mỡ cá, nên có tỷ lệ 70% chất béo động vật /30% thực vật. Vì trong thực phẩm sử dụng cho trẻ em như thịt, cá, trứng vốn đã có một ít chất béo động vật rồi nhưng vẫn chưa đủ nhu cầu cho lứa tuổi này nên cần phải cho thêm vào khẩu phần của trẻ hoặc là dầu hay mỡ theo tỷ lệ một bữa dầu, một bữa mỡ.

    Ở người trưởng thành khuyến nghị về tỷ lệ chất béo động vật không quá 60% chất béo tổng số. Với người độ tuổi trung niên và người cao tuổi nên tăng thêm dầu thực vật chiếm khoảng 60-70% chất béo tổng số còn mỡ động vật chỉ nên có 30- 40%.

    Lưu ý: Ở nhiệt độ không quá 102 độ C dầu mỡ không có biến đổi đáng kể ngoài hóa lỏng, khi đun lâu ở nhiệt độ cao các axit béo không no bị ôxy hóa sẽ trở thành các axit béo no và trở nên rắn khó tiêu, đồng thời các liên kết kép không bền vững trong cấu trúc của axit này bị bẻ gãy tạo thành các sản phẩm trung gian như peroxit, aldehyt có hại đối với cơ thể. Còn nướng thức ăn trên bếp lửa mỡ rơi xuống tạo mùi thơm nhưng đó chính là carbuahydro - một tác nhân không tốt cho sức khỏe có thể gây ung thư.

    Axit oleic (là axit béo chưa no có một nối đôi) có ở hầu hết trong các chất béo động vật và thực vật nên dễ thỏa mãn nhu cầu của cơ thể. Các axit béo chưa no có nhiều nối đôi như linoleic, linolenic... có hoạt tính sinh học rõ ràng nhất còn được gọi là vitamin F hoặc axit béo cần thiết. Các axit này không được chuyển hóa trong cơ thể, chúng chỉ thỏa mãn nhờ thức ăn đưa vào. Riêng cơ thể có khả năng chuyển từ A. Linoleic sang A. Arachidonic (ARA là axit béo chưa no có 4 nối đôi) nhưng phải có sự tham gia của vitamin B6, hoạt tính của axit này cao gấp 2-3 lần axit linoleic, nó có nhiều trong mỡ cá nhưng ít trong thực phẩm khác. Dầu thực vật hoàn toàn không có ARA.

    SK&ĐS

    Tin liên quan

    Cùng chuyên mục

    Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư

    Món ăn bài thuốc hỗ trợ điều trị hội chứng thận hư

    Theo y học cổ truyền, hội chứng thận hư thuộc phạm vi của chứng thủy thũng. Một số món ăn bài thuốc có tác dụng hỗ trợ điều trị hội chứng này...
    Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua

    Cách phòng ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua

    Cơn thiếu máu não thoáng qua với các triệu chứng xuất hiện và biến mất nhanh chóng, có thể sẽ khiến người bệnh chủ quan, không đi khám. Nhưng có đến 1/3 số người đã bị đột qụy trong vòng một năm sau khi bị cơn thiếu máu não thoáng qua...
    Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

    Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

    Thời tiết nồm ẩm kéo dài tại miền Bắc những ngày qua, khiến độ ẩm trong không khí cao, là nguyên nhân gia tăng các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt với NCT và trẻ em.
    Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

    Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

    Ngoài những trang bị hiện đại bậc nhất, Trung Tâm Mô Phỏng Y khoa Trường Đại Học VinUni là nơi học viên được đối mặt với mọi tình huống không khác gì bệnh viện thật, từ những ca cấp cứu giành giật sự sống tới những tình huống phải đối mặt với người nhà bệnh nhân để báo tin xấu. Từng thao tác, lời nói, ánh mắt… sẽ được phân tích, sửa từ “đầu” giúp mang lại kỹ năng, kiến thức và cả sự thấu cảm của người làm ngành y.
    Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?

    Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính nên đi bộ thế nào?

    Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là bệnh lí hô hấp mạn tính, người bệnh phải lưu ý nhiều vấn đề như nên ăn gì, kiêng gì, nên tập thể dục thế nào, có nên đi bộ không, cần chú ý những gì để hạn chế đợt cấp của bệnh COPD...

    Tin khác

    Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến

    Ác mộng của phái mạnh - Ung thư tiền liệt tuyến
    Ung thư tuyến tiền liệt là một trong những loại ung thư phổ biến nhất. Nhiều bệnh ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và chỉ giới hạn trong tuyến tiền liệt, nơi chúng có thể không gây hại nghiêm trọng. Tuy nhiên, trong khi một số loại ung thư tuyến tiền liệt phát triển chậm và có thể cần điều trị tối thiểu hoặc thậm chí không cần điều trị, thì các loại khác lại phát triển mạnh và có thể lây lan nhanh chóng…

    Gia tăng ca tử vong do bệnh dại, Bộ Y tế đưa ra khuyến cáo

    Gia tăng ca tử vong do bệnh dại, Bộ Y tế đưa ra khuyến cáo
    Trong 2 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 22 ca tử vong do bệnh dại, cao hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, nhiều ca bệnh có thời gian ủ bệnh ngắn, nhiều trường hợp là trẻ em dưới 5 tuổi gây thương tích nặng.

    Nhận biết các dấu hiệu sớm của đột qụy

    Nhận biết các dấu hiệu sớm của đột qụy
    Đột qụy não là bệnh lí cấp tính, có thể xảy ra bất kì lúc nào và không có dấu hiệu báo trước. TS.BS Trần Song Giang, Trưởng Đơn vị C9, Viện Tim mạch Việt Nam có những chia sẻ giúp độc giả hiểu thêm về tầm quan trọng của vấn đề này…

    Phình mạch máu não phát hiện bằng cách nào?

    Phình mạch máu não phát hiện bằng cách nào?
    Phình mạch máu não là một căn bệnh nguy hiểm, tiến triển thầm lặng. Đây là tình trạng phình ra hay phồng lên ở một đoạn mạch máu não, thường xảy ra khi thành mạch máu bị yếu. Khi vỡ, gây nên chảy máu dưới nhện là một dạng tai biến mạch máu não rất nặng nề và tỉ lệ tử vong rất cao...

    Lợi ích của việc uống trà chanh gừng

    Lợi ích của việc uống trà chanh gừng
    Trà chanh gừng là một loại thức uống mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Dưới đây là những lợi ích bạn cần biết...

    Bệnh nhân ghép tim đầu tiên tại Bệnh viện 108 trong cuộc đại phẫu chiều 30 Tết đã được ra viện

    Bệnh nhân ghép tim đầu tiên tại Bệnh viện 108 trong cuộc đại phẫu chiều 30 Tết đã được ra viện
    Sau đúng 4 tuần được ghép tim từ người hiến chết não, bệnh nhân N.V.M (53 tuổi, Lạng Sơn) đã bình phục sức khỏe tốt và được các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 (TTWQĐ 108) chúc mừng ra viện. Đây là bệnh nhân ghép tim đầu tiên tại Bệnh viện TWQĐ 108.

    Không gian văn hoá của Nhà thuốc Thọ Xuân Đường trong “Lễ kỷ niệm 370 năm truyền thống”

    Không gian văn hoá của Nhà thuốc Thọ Xuân Đường trong “Lễ kỷ niệm 370 năm truyền thống”
    Không gian văn hóa Thọ Xuân Đường nơi lưu giữ nhiều giá trị quý báu của dòng họ Phùng Thọ Am. Trong "Lễ Kỷ niệm 370 năm truyền thống Thọ Xuân Đường" không gian văn hóa đã thu hút rất nhiều đại biểu, khách quý quan tâm - Đây là chiều dài truyền thống làm thuốc cứu người được lịch sử lưu lại cho tới mai sau.

    Hà Nội: Tăng cường các biện pháp phòng, chống bệnh dại

    Hà Nội: Tăng cường các biện pháp phòng, chống bệnh dại
    Sở Y tế Hà Nội vừa ban hành Công văn số 909/SYT-NVY về việc chủ động tăng cường các biện pháp phòng, chống bệnh dại trên địa bàn thành phố.

    Đột qụy ở người già có bệnh lí nền cần phát hiện sớm và phòng ngừa

    Đột qụy ở người già có bệnh lí nền cần phát hiện sớm và phòng ngừa
    Tuổi tác là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của đột qụy. Tuy nhiên, đột qụy không phải là hệ quả tất yếu của quá trình lão hóa. Bằng cách xác định và điều chỉnh các yếu tố nguy cơ, người già sẽ có cơ hội giảm tỉ lệ mắc và tử vong do đột qụy gây ra…

    Hà Nội xuất hiện chùm ca bệnh tay chân miệng, thủy đậu trong trường học

    Hà Nội xuất hiện chùm ca bệnh tay chân miệng, thủy đậu trong trường học
    Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hà Nội vừa có cập nhật về tình hình dịch bệnh trên địa bàn thành phố từ ngày 23/2 - 1/3.

    Xử phạt 6 cơ sở hành nghề y, dược ngoài công lập

    Xử phạt 6 cơ sở hành nghề y, dược ngoài công lập
    Thanh tra Sở Y tế Hà Nội vừa ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 6 cơ sở hành nghề y, dược ngoài công lập với số tiền trên 320 triệu đồng.

    Cứu sống người bệnh 101 tuổi bị nhồi máu cơ tim

    Cứu sống người bệnh 101 tuổi bị nhồi máu cơ tim
    Sau 43 ngày được các bác sỹ Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên thực hiện can thiệp động mạch vành, chăm sóc và điều trị tích cực, bệnh nhân N.T.P, 101 tuổi, ở xã Hà Thượng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên bị nhồi máu cơ tim cấp do tắc nghẽn động mạch vành đã hoàn toàn khỏe mạnh, được xuất viện trở về nhà trong niềm vui hân hoan của gia đình và niềm tự hào của các y, bác sỹ.

    Protein nạc lành mạnh nên ăn thường xuyên

    Protein nạc lành mạnh nên ăn thường xuyên
    Protein nạc là nguồn thực phẩm với hàm lượng chất béo thấp, ít calo nhưng cung cấp lượng protein cao cùng nhiều dưỡng chất thiết yếu khác, giúp phát triển cơ bắp và kiểm soát cân nặng một cách hiệu quả...

    Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc nâng tầm toàn diện

    Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc nâng tầm toàn diện
    Được tỉnh đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cùng trang sắm thiết bị y tế hiện đại, từ ngày 1/5/2023, Bệnh viện Đa khoa (BVĐK) tỉnh Vĩnh Phúc chuyển về cơ sở mới khang trang, bề thế, hiện đại (đường Tôn Thất Tùng, phường Liên Bảo, TP Vĩnh Yên)…

    Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

    Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết
    Sau kỳ nghỉ Tết dài ngày với những bữa tiệc mâm cao cỗ đầy liên miên, một “hội chứng” nhiều người gặp là cảm giác ngấy đồ ăn, chưa ăn đã thấy no. Hành trình đưa vị giác trở lại nhịp sống thường nhật và để cơ thể tìm lại cảm giác cân bằng cũng cần những bí quyết nho nhỏ…
    Xem thêm
    Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

    Cảnh báo tình trạng gia tăng NCT mắc chứng bệnh về hô hấp do thời tiết nồm ẩm

    Thời tiết nồm ẩm kéo dài tại miền Bắc những ngày qua, khiến độ ẩm trong không khí cao, là nguyên nhân gia tăng các bệnh về đường hô hấp, đặc biệt với NCT và trẻ em.
    Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

    Điều ít biết tại Trung tâm Mô phỏng Y khoa hàng đầu Việt Nam

    Ngoài những trang bị hiện đại bậc nhất, Trung Tâm Mô Phỏng Y khoa Trường Đại Học VinUni là nơi học viên được đối mặt với mọi tình huống không khác gì bệnh viện thật, từ những ca cấp cứu giành giật sự sống tới những tình huống phải đối mặt với người nhà bệ
    Gia tăng ca tử vong do bệnh dại, Bộ Y tế đưa ra khuyến cáo

    Gia tăng ca tử vong do bệnh dại, Bộ Y tế đưa ra khuyến cáo

    Trong 2 tháng đầu năm 2024, cả nước ghi nhận 22 ca tử vong do bệnh dại, cao hơn gấp đôi so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, nhiều ca bệnh có thời gian ủ bệnh ngắn, nhiều trường hợp là trẻ em dưới 5 tuổi gây thương tích nặng.
    NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

    NCT cần chủ động phòng bệnh giao mùa Thu Đông

    Thời tiết thay đổi, cơ thể chúng ta cũng chưa kịp thích nghi, dẫn tới đề kháng bị giảm mạnh và đó là nguyên nhân dễ mắc các bệnh giao mùa Thu Đông. Bệnh giao mùa Thu Đông có thể gặp ở mọi đối tượng và lứa tuổi, tuy nhiên một số đối tượng sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn như: Trẻ em và NCT.
    Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

    Khám mắt và sức khỏe miễn phí cho hàng trăm người cao tuổi ở TP Bà Rịa

    Ngày 10/8, Ban Đại diện Hội NCT TP Bà Rịa phối hợp Bệnh viện Mắt tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Trung tâm Y tế TP Bà Rịa tổ chức chương trình khám mắt và sức khỏe cho NCT.
    Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

    Bệnh viện Đa khoa Medic khám bệnh, cấp thuốc miễn phí cho Người có công Cách mạng

    Bệnh viện Đa khoa Medic Bình Dương tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí đối với Người có công với Cách mạng
    Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

    Bí kíp vượt qua hội chứng “chưa ăn đã thấy no” sau Tết

    Sau kỳ nghỉ Tết dài ngày với những bữa tiệc mâm cao cỗ đầy liên miên, một “hội chứng” nhiều người gặp là cảm giác ngấy đồ ăn, chưa ăn đã thấy no. Hành trình đưa vị giác trở lại nhịp sống thường nhật và để cơ thể tìm lại cảm giác cân bằng cũng cần những bí
    Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

    Phương pháp châm cứu chữa bệnh hiệu quả của Lương y Lê Đức Vọng

    Ngoài chữa bệnh theo các bài thuốc đông y gia truyền, lương y đa khoa Lê Đức Vọng (Phòng chẩn trị y học cổ truyền Đức Tùng) ở thôn Đức Quang, xã Đức Hợp, huyện Kim Động, tỉnh Hưng Yên còn chữa các bệnh liệt thần kinh 7 ngoại biên, thoái hóa khớp, bệnh đĩa
    Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

    Bộ Y tế: Hướng dẫn chăm sóc sức khoẻ mùa lạnh cho cộng đồng và người lao động

    Cục Quản lý Môi trường y tế (Bộ Y tế) vừa có công văn về việc tăng cường hướng dẫn các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng, người lao động trong mùa lạnh.
    Phiên bản di động