Đắm mình trong điệu hát Xoan...                              

Hát Xoan có nghĩa là hát Xuân - hát khi mùa Xuân về. Trong không gian linh thiêng nơi cửa đình, các canh hát diễn ra thể hiện lòng thành kính của những người con đất Tổ với vua Hùng, cùng ước vọng năm mới cho mùa màng tươi tốt, cho sức khỏe dồi dào, cho niềm hi vọng và hạnh phúc đủ đầy…

Nét văn hóa cổ độc đáo

Theo truyền thuyết, nghệ thuật hát Xoan có từ thời các vua Hùng dựng nước (hơn 2000 năm trước Công nguyên). Truyện kể rằng: "Vợ vua Hùng mang thai đã lâu, tới ngày sanh nở, đau bụng mãi mà không sinh được. Một người hầu tâu với vua Hùng về nàng Quế Hoa xinh đẹp, múa hát rất hay, nên đón nàng về múa hát có thể làm cho đỡ đau và sinh nở được. Vợ vua Hùng bèn cho mời Quế Hoa đến. Bấy giờ, vợ vua Hùng đang lên cơn đau dữ dội, mới bảo nàng Quế Hoa đứng trước giường múa hát. Với giọng hát trong vắt, khi cao, khi thấp như chim ca, suối chảy, tay uốn chân đưa, người mềm như tơ, dẻo như bún ai cũng say mê. Vợ vua Hùng mải nghe hát, xem múa không thấy đau nữa, hạ sinh được ba người con trai khôi ngô đẹp đẽ. Vua Hùng vui mừng khôn xiết và hết lời khen ngợi Quế Hoa, mới bảo nàng dạy múa hát cho các mị nương”. Điệu hát này thường được tổ chức vào mùa Xuân nên gọi là hát Xuân.

Đắm mình trong điệu hát Xoan...
Cụ Lê Xuân Ngũ mong muốn: Hát Xoan phải giữ gốc cổ, nhưng cần cách tân lời mới vào mới hút được lớp trẻ

Từ đấy, hát Xoan được lưu truyền từ đời này sang đời khác qua sự truyền dạy của các bậc cao niên...

Trong không khí xuân, mưa bay lất phất trên những cành lộc non, chúng tôi rong ruổi về thăm những điệu Xoan cổ được lưu giữ ở 3 phường Xoan gốc là thôn Thét, thôn Phù Đức, thôn Kim Đái (xã Kim Đức - TP Việt Trì). Phó Chủ tịch UBND xã Nguyễn Thành Thái hồ hởi cho biết, ngay sau khi hát Xoan được chính thức ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, chính quyền và người dân chúng tôi rất phấn khởi và tự hào. Để giữ gìn, bảo tồn và quảng bá nét văn hóa cổ này, xã đã xây dựng kế hoạch hoàn chỉnh phối hợp với cơ quan chức năng của tỉnh để giới thiệu với du khách; đưa hát Xoan vào chương trình giảng dạy tại 2 trường tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn của xã. Và, điều đóng góp quan trọng không thể thiếu đó là vai trò của các nghệ nhân cao niên ở các phường Xoan cổ luôn có ý thức truyền dạy cho lớp trẻ. “Còn với nhiều người trẻ, hát xoan đã ngấm vào trong máu từ thuở nằm nôi”, Phó Chủ tịch Thái khẳng định.

Nói đến các phường xoan, người dân nơi đây không ai là không biết đến các Nghệ nhân Nguyễn Thị Sủng, Lê Xuân Ngũ, Lê Thị Huệ, Lê Thị Tú... Thật may mắn cho đất Phú Thọ là đến thời điểm này hát Xoan vẫn còn những "báu vật" dù các cụ nay tuổi đã cao và các cựu đào, cựu kép này vẫn còn mê hát Xoan để rồi truyền tình yêu hát Xoan cho lớp trẻ.

Gặp cụ Lê Xuân Ngũ, một nghệ nhân đã hơn 80 năm gắn bó với hát xoan cổ. Niềm vui hiện rõ trên khuôn mặt Cụ - Trùm phường Xoan Phù Đức.

Nói đến Xoan cổ, cụ say sưa đắm chìm vào từng câu hát, dẫn cách, giơ tay đánh trống cầm nhịp. Cụ giảng giải, một đêm hát Xoan có ba chặng: Hát múa mời vua về dự hội đình với dân làng; Hát Quả cách, gồm những bài chúc vua, những bài hát kể về lịch tiết, lịch sử và nghề nghiệp của cư dân lúa nước; Hát trao duyên nam nữ giữa đào Xoan và trai làng. Hát Xoan giữa lòng đình, trai gái ném đúm cho nhau mà hát giao duyên: Đúm này em dặn thì nghe/ Đúm bay cho tới áo the đúm vào/ Đúm vào người hỏi làm sao?/ Em là quả đúm em vào kết duyên"…

Lời Xoan cổ nghe sao mà đằm thắm, nhưng vô cùng trong sáng hồn nhiên tình yêu một thuở xa xưa. Nghe cụ giảng giải, tôi mường tượng ra những gian đình rộng là thế mà chật kín cả người. Đèn nến lung linh mờ ảo hòa quện với khói hương tỏa bay thơm ấm áp. Các kép Xoan áo the, khăn xếp gõ nhịp trống phách. Các đào Xoan với tà áo nâu non, chít khăn mỏ quạ đen, chân bước nhịp, tay múa trên chiếu giữa lòng đình, hướng về bàn thờ, những tiếng hát thành kính cất lên.

Trình diễn Hát Thờ vua - Một nghi thức Hát thờ vua được tổ chức hàng năm tại các phường Xoan Phú Thọ


Làm sao cho xứng với kì vọng?

Hiện nay, Xoan cổ chỉ còn lưu giữ ở 4 phường Xoan gốc của TP Việt Trì là thôn An Thái (xã Phượng Lâu); thôn Thét, thôn Phù Đức, thôn Kim Đái (xã Kim Đức).

Cùng với sự đổi thay của lịch sử, nghệ thuật hát Xoan cũng trải qua nhiều biến cố thăng trầm, phải đối mặt với những khó khăn... dẫn đến nguy cơ bị mai một. Ngày 24/11/2011, kho tàng “Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp” của nhân loại có thêm một thành viên mới, đó là nghệ thuật hát Xoan (Phú Thọ, Việt Nam).

Đằng sau vinh dự là cả một gánh nặng làm sao xứng đáng với niềm kì vọng của UNESCO. Lãnh đạo UBND tỉnh Phú Thọ đã công bố chương trình hành động bảo vệ di sản này. Tỉnh tập trung truyền dạy, thực hành và nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn tổng tập hát Xoan Phú Thọ; tổ chức các hoạt động biểu diễn và giao lưu trong nước; tăng cường tuyên truyền, quảng bá; lập dự án bảo quản, tu bổ, khôi phục các di tích và kiểm kê hát Xoan trên địa bàn; hỗ trợ kinh phí cho 4 phường Xoan gốc để chủ động tổ chức truyền dạy, đào tạo nghệ nhân kế cận và tổ chức các hoạt động. Đưa hát Xoan vào các trường học, giúp thế hệ trẻ nhận thức được trách nhiệm trong việc lưu giữ, bảo tồn làn điệu Xoan...

Đến nay, hát Xoan đã thực sự hồi sinh, lan tỏa, có sức sống mãnh liệt trong cộng đồng và thoát khỏi tình trạng cần bảo vệ khẩn cấp. Ngày 8/12/2017 mới đây, đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Thế nhưng, cùng với niềm tự hào khi Xoan được UNESCO công nhận, là nỗi lo khi không gian Xoan ngày càng bị thu hẹp bởi giờ vẫn còn quá ít người trẻ tuổi muốn học, muốn theo môn nghệ thuật này...

Về đất Tổ, đã nghe đâu đây lời xoan cùng tiếng trống chầu thiêng liêng vang lên từ Đền Hùng hòa nhịp bao tiếng trống làng tưng bừng mở hội. Mùa Xuân đã về, ngập tràn với bao hi vọng

Bài và ảnh Ánh Tuyết

Tin liên quan

Cùng chuyên mục

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Bằng sự đam mê nghề nghiệp sau nhiều năm miệt mài lao động, dưới bàn tay tài hoa của người thợ mộc già, ông tự mình làm nên căn nhà bên trong hoàn toàn bằng gỗ mít...
Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Sau một buổi sáng (16/3) sôi nổi, rộn rã, 10 phường 10 vẻ khác nhau, 30 tiết mục với sự tham gia của hàng trăm ca sĩ, diễn viên, nhạc công không chuyên như những bông hoa văn hóa, văn nghệ đẹp đủ màu đã nở tung, khoe sắc trên sân khấu lớn Liên hoan tiếng hát NCT năm 2024 của quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội.
Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Lễ hội Sết Boóc Mạy được đồng bào người dân tộc Thái ở Như Thanh (Thanh Hóa) gìn giữ nhằm tri ân công đức của tổ tiên. Đồng thời, truyền lại cho thế hệ sau về truyền thống kiên cường, bất khuất của ông cha.
Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ

Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!
Suốt đời tâm huyết với làn điệu Then

Suốt đời tâm huyết với làn điệu Then

Tại Lễ hội Đồng Đình năm 2024, ở xã Phong Dụ, huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh nhiều người rất ấn tượng với đội hát Then. Người chủ xướng của đội hát Then là Nghệ nhân ưu tú Nông Thị Hang, 79 tuổi, ở thôn Chiến Thắng, xã Điền Xá, huyện Tiên Yên.

Tin khác

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm

Thăm chợ có tuổi đời trên trăm năm
Ở TP Tân An, tỉnh Long An có một khu chợ hơn trăm năm tuổi mà ngày nay, người dân vẫn nhắc đến với tất cả thân thương - chợ cũ Tân An...

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League
Vòng 1/8 UEFA Champions League vừa khép lại, điều này đồng nghĩa với việc tứ kết Champions League mùa giải 2023-2024 đã chính thức xác định được 8 đội bóng xuất sắc nhất góp mặt.

Một nhiệm kì đầy biến động, nhưng để lại nhiều bài học quý cho sự phát triển

Một nhiệm kì đầy biến động, nhưng để lại nhiều bài học quý cho sự phát triển
Đại hội được tổ chức vào ngày 9/3/2024, tại quận Hà Đông, TP Hà Nội. Đoàn đại biểu Hội Nhà văn TP Hà Nội gồm: Nhà thơ Bùi Việt Mỹ, Phó Chủ tịch Thường trực; nhà thơ Lê Cảnh Nhạc, Phó Chủ tịch; nhà thơ Nguyễn Thị Mai, Ủy viên Ban chấp hành tới dự và tặng lẵng hoa chúc mừng. Khách mời có đoàn đại biểu Chi hội Nhà văn Bắc Sông Hồng, do nhà văn Khang Sao Sáng, Chi hội trưởng dẫn đầu; cùng các nhà văn Nguyễn Lâm Cẩn, Phương Anh. Các nhà văn thuộc Chi hội Nhà văn Hà Đông - Sơn Tây đến dự đông đủ.

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi

Khám phá kho cổ vật ở tòa thành đá hơn 600 năm tuổi
Sau nhiều cuộc khai quật, kho cổ vật hơn 600 năm tuổi hiện được Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ (Vĩnh Lộc, Thanh Hóa) trưng bày, thu hút đông đảo du khách tham quan, chụp ảnh.

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới

Bánh mì Việt Nam đứng đầu danh sách món sandwich ngon nhất thế giới
Chuyên trang ẩm thực Tasteatlas mới đây đã đăng bài viết "Top 100 sandwiches in the world" (top 100 món bánh sandwich ngon nhất thế giới), trong đó bánh mì Việt Nam đứng ở vị trí đầu tiên.

Ngôi nhà 100 cột ở Cần Đước

Ngôi nhà 100 cột ở Cần Đước
Cần Đước, tỉnh Long An không những là vùng đất được biết đến với đặc sản gạo nàng thơm Chợ Đào mà còn là nơi có nhiều di tích lịch sử - văn hóa. Trong đó công trình kiến trúc, điêu khắc cổ, ở xã Long Hựu Đông, thường gọi là nhà Trăm cột. Nhà Trăm cột được xây dựng theo lối nhà rường đặc trưng của xứ Huế...

Nét đẹp văn hóa ở đình Long Thạnh

Nét đẹp văn hóa ở đình Long Thạnh
Đình Long Thạnh, xã Long Định, huyện Bình Đại, tỉnh Bến Tre được công nhận là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia...

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé
Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia
Cách đây ít phút, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đã công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia ở vòng loại thứ hai World Cup 2026.

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun
Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.

Bản sắc văn hóa dân tộc qua chợ phiên vùng cao

Bản sắc văn hóa dân tộc qua chợ phiên vùng cao
Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta rất chú trọng đến việc bảo tồn phong tục, tập quán mang đậm bản sắc văn hóa tộc người dưới mọi hình thức. Trong đó, có một hình thức bảo tồn hết sức sinh động và có sức lan tỏa lớn là những phiên chợ vùng cao, không gian sinh hoạt cộng đồng mang đặc trưng của những nét văn hóa cổ truyền...

Nghệ nhân “giữ lửa” cho những câu hát đúm

Nghệ nhân “giữ lửa” cho những câu hát đúm
Dù đã bước qua cái tuổi Thất thập nhưng tình yêu với nghệ thuật dân gian của nghệ nhân Vũ Thị Bấc, 85 tuổi, ở khu 2, phường Phong Cốc, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh vẫn dạt dào. Để bảo tồn và phát huy, hằng ngày cụ vẫn truyền dạy cho lớp trẻ những câu hát đúm cổ địa phương.

Đến thăm “thiên hạ đệ nhất hùng quan”

Đến thăm “thiên hạ đệ nhất hùng quan”
Chúng tôi rất ấn tượng khi đến tham quan di tích Hải Vân Quan vào một ngày đầu Xuân Giáp Thìn. Đây được xem là một công trình quân sự, nhất là biên phòng do triều đình nhà Nguyễn xây dựng trên đỉnh đèo Hải Vân vào năm 1826 để bảo vệ kinh thành Huế và giám sát các hoạt động ở vùng cửa biển Đà Nẵng. Mặc dầu hiện nay, di tích đang đại trùng tu và chưa mở cửa nhưng đã có đông đảo du khách trong và ngoài nước đến tham quan, trải nghiệm, check-in.

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024
Chương trình "Mẹ vắng nhà - Ba là siêu nhân" được Việt hóa theo chương trình "The return of superman" của Hàn Quốc.

Sự hấp dẫn, cuốn hút của “Sắc mận cao nguyên trắng”

Sự hấp dẫn, cuốn hút của “Sắc mận cao nguyên trắng”
Ông Trần Ngọc Phương, Chủ tịch UBND xã Tả Văn Chư, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai cho biết, nhờ thời tiết thuận lợi nên hoa mận Tả Van nở sớm hơn 10 ngày, hoa không chỉ dày bông mà còn tươi đẹp hơn các năm trước, nên UBND xã đã thay đổi lịch tổ chức chương trình "Sắc mận cao nguyên trắng” Bắc Hà năm 2024, diễn ra trong 2 ngày 24-25/2, tại thôn Lả Gì Thàng.
Xem thêm
Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Ngôi nhà gỗ mít của người thợ già

Bằng sự đam mê nghề nghiệp sau nhiều năm miệt mài lao động, dưới bàn tay tài hoa của người thợ mộc già, ông tự mình làm nên căn nhà bên trong hoàn toàn bằng gỗ mít...
Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Những bông hoa đẹp chào mừng kỉ niệm 10 năm thành lập quận

Sau một buổi sáng (16/3) sôi nổi, rộn rã, 10 phường 10 vẻ khác nhau, 30 tiết mục với sự tham gia của 300 ca sĩ, diễn viên, nhạc công quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội
Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Thanh Hóa đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy

Tối 17/3, UBND huyện Như Thanh (Thanh Hóa) long trọng tổ chức lễ công bố quyết định danh mục di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia Lễ hội Sết Boóc Mạy.
Nhà sản xuất đình đám nước Úc mang show Jetski đến Phú Quốc

Nhà sản xuất đình đám nước Úc mang show Jetski đến Phú Quốc

Được sáng tạo, điều hành bởi nhà sản xuất tên tuổi hàng đầu nước Úc - H2O Events và trình diễn bởi Á quân flyboard thế giới cùng hàng chục vận động viên quốc tế, show diễn Jetski hứa hẹn sẽ là chương trình đắt khách của tổ hợp giải trí nghìn tỷ tại Thị tr
Đầu năm hàng vạn du khách thăm viếng đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn

Đầu năm hàng vạn du khách thăm viếng đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn

Di tích lịch sử, văn hóa và danh lam thắng cảnh đền thờ Cầm Bá Thước và Bà chúa Thượng Ngàn tọa lạc trên vùng đất mường Chiềng Vạn, nay là xã Vạn Xuân, huyện Thường Xuân, Thanh Hóa.
Tái hiện lễ hội của 05 dân tộc thiểu số dịp Lễ hội Khèn hoa 2024 tại Fansipan

Tái hiện lễ hội của 05 dân tộc thiểu số dịp Lễ hội Khèn hoa 2024 tại Fansipan

Ngày 12/2 (tức mùng 3 Tết Nguyên đán Giáp Thìn), Lễ hội Khèn hoa-Ngày hội các dân tộc và Hội xuân Mở cổng trời Fansipan sẽ chính thức khai mạc tại khu du lịch Sun World Fansipan Legend (Sa Pa, Lào Cai). Lễ hội đem đến nhiều trải nghiệm mới mẻ, thú vị cho
Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Danh sách 8 đội bóng góp mặt ở tứ kết Champions League

Vòng 1/8 UEFA Champions League vừa khép lại, điều này đồng nghĩa với việc tứ kết Champions League mùa giải 2023-2024 đã chính thức xác định được 8 đội bóng xuất sắc nhất góp mặt.
Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Đội tuyển Việt Nam công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia

Cách đây ít phút, Liên đoàn Bóng đá Việt Nam đã công bố danh sách tập trung chuẩn bị cho trận đấu với Indonesia ở vòng loại thứ hai World Cup 2026.
Vụ VĐV tố bị "cắt phế" tiền thưởng: Cho thôi công tác 4 HLV đội tuyển thể dục dụng cụ nữ

Vụ VĐV tố bị "cắt phế" tiền thưởng: Cho thôi công tác 4 HLV đội tuyển thể dục dụng cụ nữ

Sau hơn 1 tháng xác minh, kiểm tra những nội dung tố cáo của VĐV Phạm Như Phương về vụ việc "thu phế" tiền thưởng và khai khống tiền công tập luyện tại đội tuyển thể dục dụng cụ quốc gia, ông Đặng Hà Việt - Cục trưởng Cục Thể dục Thể thao cho biết, đơn vị
Xuân trên tay mẹ

Xuân trên tay mẹ

Thèm quá chừng cái bong bóng heo thổi căng phơi khô làm bóng ném!!!
Tết của người cựu chiến binh

Tết của người cựu chiến binh

Kể từ khi bị tai biến cách đây vài năm về trước, kí ức đối với ông tôi chỉ là những mảnh chắp vá lúc nhớ lúc quên.
Mùa Xuân trên rẻo cao

Mùa Xuân trên rẻo cao

Dừng xe ở lưng chừng đèo, Lâm bước xuống dang tay hít hà, tận hưởng không khí trong lành nơi rẻo cao Tây Bắc. Trước đó, anh đã đi hơn 300 cây số nhưng chỉ nghỉ đúng 2 chặng, lần này Lâm quyết tâm ở lại Tây Bắc ăn Tết và hết mùa Xuân anh mới trở về Hà Nội.
"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

"Bom tấn" "Dune: Hành tinh cát phần 2" gây sốt các phòng vé

Phim “Dune: Hành tinh cát 2” là phần tiếp theo của “bom tấn” thành công năm 2021, chuyển thể từ bộ tiểu thuyết “Xứ cát” của nhà văn Frank Herbert.
Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Lịch phát sóng, link xem trực tiếp “Nữ hoàng nước mắt" - Queen of tears của Kim Soo Hyun

Tối 9/3, tập 1 "Queen of tears" (Nữ hoàng nước mắt) do bộ đôi cực phẩm về visual và độ nổi tiếng Kim Soo Hyun và Kim Ji Won đóng chính đã ra mắt khán giả.
Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Link xem trực tiếp "Mẹ vắng nhà ba là siêu nhân" năm 2024

Chương trình "Mẹ vắng nhà - Ba là siêu nhân" được Việt hóa theo chương trình The return of superman của Hàn Quốc.
Phiên bản di động