Bám trụ chiến trường xưa tìm hài cốt đồng đội
Tin tức 01/08/2018 09:20
Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, đầu Xuân 1968, ông Mai Xuân Lụa giữ cương vị Tiểu đội trưởng dân quân du kích của xã Hưng Thái (nay là phường Hương Chữ, thị xã Hương Trà). Ông Lụa kể “Những năm tháng chiến đấu ở địa phương khiến tui nắm rất vững địa hình, địa vật, thậm chí nhớ các trận chiến đấu ở các đồi, có bao nhiêu người đã hi sinh, trung đoàn nào đóng ở đồi nào…”.
Những chuyến đi của ông, hành trang chỉ có bao gạo, muối vừng, cái cuốc và cái xẻng… Công việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ bắt đầu từ những năm 1985, khi đó ông chỉ nghĩ đơn giản là tìm kiếm những hài cốt đồng đội mà ông đã được chứng kiến trong quá trình chôn cất. Sau đó "hễ nghe tin báo của người dân về mộ liệt sĩ là tui chuẩn bị khăn gói lên đường. Trong suốt quãng đường đi tui cố nhớ lại nơi nào đã từng có đồng đội ngã xuống, rồi dừng lại đào đất, xới cỏ để đưa hài cốt về. Với tui, niềm hạnh phúc lớn nhất là đưa được đồng đội trở về quê hương một cách êm ấm", ông Lụa nói.
Ông Lụa đi khắp các cánh rừng Trường Sơn, đoạn đầu nguồn sông Bồ, hay qua đến rừng khu vực biên giới thuộc huyện Tù Muội, tỉnh Sa-la-văn của nước bạn Lào. Mỗi chuyến đi rừng, ông và những người đồng hành thường bám trụ từ năm đến bảy ngày, có khi nửa tháng. Sau khi phát hiện hài cốt liệt sĩ, ông cùng các đoàn của phường Hương Chữ, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Ban Chỉ huy Quân sự thị xã Hương Trà, Đội quy tập mộ liệt sĩ 192 của Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tiến hành cất bốc về an táng tại nghĩa trang liệt sĩ ở các xã, phường và thị xã. Sau này, thân nhân liệt sĩ ở các tỉnh phía Bắc viết thư vào, ông lại lặn lội đi thẩm tra, nếu đúng mới hồi âm. Có người vào gặp ông đưa giấy báo tử của người thân, có giấy giới thiệu của tỉnh, của huyện, ông lại lên đường.
Ông Mai Xuân Lụa
Đã ngoài 70 tuổi nhưng trông ông Mai Xuân Lụa vẫn còn khỏe, có những vùng ông cùng Đội quy tập xuống cất bốc khoảng 60 đến 70 hài cốt liệt sĩ. Có những mộ nằm sâu dưới lòng đất từ 2 đến 3m. Ở các bản Khe Trăn, Khe Lu, nhất là múi đường Sê Cút 71, nơi từng là binh trạm của bộ đội nên chiến sĩ hi sinh đều được chôn cất phía sau triền núi. Đặc biệt, vào những năm ác liệt, cán bộ chiến sĩ hi sinh đều được chôn cất ven sông Bồ, trong khi hằng năm lũ, lụt thường xuyên ập đến khiến ông và đồng đội rất khó xác định từ con sông "bên lở, bên bồi" này. Ông Lụa cho biết, đến nay ông đã cất bốc hơn 350 ngôi mộ liệt sĩ.
Trong tất cả các cuộc tìm kiếm, khó khăn nhất là hành trình tìm đồng đội ở các hầm công sự đã bị địch đánh sập nằm ở cụm 6, thôn La Chữ Nam (phường Hương Chữ). Vào thời điểm đó, hầm công sự đã bị bao phủ bởi một dãy tre xanh rậm rạp của gia đình bà Nguyễn Thị Tứ, một người dân ở địa phương. Muốn đào được hài cốt của các anh thì phải chặt phá hết các gốc cây, nhưng ngặt nỗi bụi tre này là nguồn thu nhập chủ yếu của gia đình bà. Sau nhiều đêm suy nghĩ, cuối cùng ông đã thuyết phục được gia đình bà Tứ đồng ý cho ông chặt dãy tre để tìm hài cốt đồng đội của mình. Và chính nơi đây, ông phát hiện được các hiện vật như: Dép cao su, đồng hồ, ba lô, súng AK. Quá trình khai quật, ông đã phát hiện và tìm ra nơi chôn cất tập thể của 16 liệt sĩ dưới các hầm công sự này.
Tại Nghĩa trang liệt sĩ Hương Chữ, trong số gần 370 phần mộ ở đó thì có đến 1/3 là do chính tay ông Lụa cất bốc và an táng. Chưa kể, một số đã được chuyển về với người thân của họ ở các tỉnh, thành phố trong cả nước.
Âm thầm, lặng lẽ cho những cuộc hành trình đi tìm đồng đội đầy gian nan, để đem về những hài cốt liệt sĩ trong niềm hạnh phúc vỡ òa của gia đình và xã hội. Ông chưa bao giờ nhận của ai cái gì, chỉ nghĩ đến chuyện làm sao để đem hài cốt đồng đội trở về với quê hương. Có chăng những bằng khen của các cấp, các ngành về thành tích cất bốc mộ liệt sĩ là thứ mà ông Lụa "nhận" cho riêng mình.
Bài và ảnh Kim Hoa