Đền thờ Tô Hiến Thành (tức Tô Đại Liêu) thời Nguyễn thuộc làng Cẩm Đới (nay là làng Chánh Lộc), tổng Trung Bạn, phủ Hà Trung. Từ sau bầu cử Quốc hội khóa I (ngày 6/1/1946), bỏ đơn vị cấp tổng, Cẩm Đới thuộc xã Hà Giang, huyện Hà Trung cho đến nay.
 |
| Đền thờ Tô Hiến Thành đang phục dựng |
| |
| Ngôi đình làng đã xuống cấp theo thời gian |
Đất địa linh nhân kiệtTheo Ngọc phả Tô Đại Liêu, bản chính của Bộ Lễ quốc gia, do Đông các Đại học sĩ Nguyễn Bính soạn vào năm 1572 (niên hiệu Hồng Phúc năm thứ nhất, đời Vua Lê Anh Tông) thì ngay từ khi còn sống, vì công đức cao dày của ông Tô Hiến Thành mà Nhân dân khắp nơi đã tự lập đền thờ sống và là đền thờ ông sau khi hóa thần. Khi còn đương chức, Tô Hiến Thành đã lấy làng Cẩm Đới là nơi ở của thân phụ trước đây làm Đệ nhất chính từ, lấy Bồ Hòn (Gia Miêu) làm Đệ nhị, Thanh Đớn (Hà Thanh) làm Đệ tam chính từ.
| |
| Ông Nguyễn Đức Cảnh, Chủ tịch UBND xã Hà Giang |
| |
| Bên trong ngôi đình làng Chánh Lộc, nơi thường diễn ra các sinh hoạt cộng đồng |
| |
| Chân cột đình mối mọt |
Như vậy, từ thời Lý đến tận sau này, đền thờ Tô Hiến Thành ở làng Cẩm Đới đều gọi tên chữ là "Đệ nhất chính từ Cẩm Đới", hay "đền chính thờ Tô Hiến Thành". Đền thờ 2 vị thần, là Đại vương Tô Hiến Thành và nhà địa lí phong thủy Tống Liêu Công. Ông Liêu Công là người Trung Quốc, lánh nạn sang Việt Nam, có nhiều việc làm giúp đạo, giúp đời được người đương thời trọng vọng, khi mất được Tĩnh Đô vương Trịnh Kiểm tặng phong Tống Thiên Quốc sư, rồi lệnh cho dân 2 huyện Tống Sơn và Nga Sơn nơi nào thờ Tô Hiến Thành thì rước sắc Tống Thiên Quốc sư về cùng thờ.
| |
| Mái đình xuống cấp nghiêm trọng |
Trong thần phả có ghi: Ông Tô Hiến Tín thi đỗ khoa Hiền Lương, được bổ nhiệm làm quan ở phủ Hà Trung, Ái Châu (tức Thanh Hóa ngày nay). Khi đến nhậm chức, ông thấy đất Cẩm Đới huyện Tống Sơn núi sông cảnh đẹp nên truyền lệnh xây dựng quan viên trên đất làng. Vào một đêm, trời trong, trăng sáng hai vợ chồng ông cùng nằm ngủ ở chính phòng vừa mới thiu thiu thì mộng thấy ông lão đầu tóc bạc phơ hai tay bế một tiên đồng, bảo: "Nhà ngươi phúc hậu trời đã chiếu soi, nay ta cho một cậu bé xinh đẹp ngày sau sẽ giữ yên đất nước". Bà vợ có thai, đến mùa Thu ngày 10/8, sinh một con trai dáng điệu phong mã, thân hình chắc khỏe, khôi ngô. Ông bà đặt tên là Tô Hiến Thành.
18 tuổi, Tô Hiến Thành thi đỗ đầu bảng khoa Trạng Nguyên, làm quan đến chức Tham tri Chính sự thời Lý Thần Tông, đến thời Lý Anh Tông ông làm chức Thái hiến đồng Bình chưởng, coi dân như con. Mấy năm liền 2 huyện Tống Sơn và Nga Sơn mất mùa, ông tâu lên vua xin cho được miễn thuế, khỏi phiêu tán. Khi làm quan ông thường đi về thăm hỏi, khuyên bảo mọi người làm việc nhân nghĩa, sống thuận hòa để vun đắp làng xã, thương yêu nhường nhịn lẫn nhau, nên mọi người đều trọng ông như cha. Cảm động trước công đức ấy của ông, tất cả dân ở đây đều nguyện dựng sinh từ làm nơi thờ phụng ông. Thời vua Lý Cao Tông, ông được phong Thái úy chưởng Thị vệ quân kiêm Trị nội, Ngoại sự và phong hiệu Tô Đại Liêu. Không cần tiếng tăm, ông chỉ cốt sao hết lòng giúp chúa. Hiềm một nỗi lúc đó vua còn nhỏ bị ốm đau luôn, ông bị Thái phi họ Lê lừa dối hãm hại vì muốn cho con mình là Long Xưởng lên ngôi. Tô Hiến Thành mất tháng 8 năm 1179, khi mới 57 tuổi. Sau khi ông mất, các làng trong 4 tổng đều lập đền thờ ông. Vua Huệ Tông truy tặng ông là Tô Đại Liêu Thượng đẳng tối linh thần và truy phong Đại vương, cho phép từ Cẩm Đới cùng 2 huyện Tống Sơn, Nga Sơn, nơi nào có đền thờ ông thì được rước sắc về thờ.
Yêu cầu bức thiếtĐền thờ chính từ ở xã Hà Giang là đền thờ chính trong số 72 đền thờ Tô Hiến Thành ở Thanh Hóa, xưa kia là công trình kiến trúc nghệ thuật vô giá.
Di tích Lịch sử Văn hóa đình Chánh Lộc khởi công xây dựng từ đời nhà Lý, đến tháng 8 năm 1927 xây dựng lại. Trải qua thăng trầm lịch sử, ngôi đình trường tồn cùng thời gian, gắn liền đời sống sinh hoạt văn hóa, tâm linh của nhân dân. Là
| |
| Các sinh hoạt cộng đồng vẫn diễn ra tại ngôi đình đã xuống cấp |
Di tích Lịch sử Văn hóa và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh, ngôi đình là nơi diễn ra nhiều sự kiện, nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng của làng xã.
Tuy nhiên, trải qua hàng trăm năm, thiên tai, thời tiết khắc nghiệt, đình Chánh Lộc đã xuống cấp nghiêm trọng. Mái đình dột nát, dui mè, xà, đòn tay, cột gỗ bị mối mọt, kham mục, tường hậu bị nghiêng ngả ra ngoài, nền đình bị sụt lún, ẩm ướt. Hiện tại Ban quản lí di tích đang chằng chống tạm thời. Các hoạt động tập thể vẫn diễn ra tại đình làng nên nguy cơ tai nạn là khó tránh khỏi. Bà Nguyễn Thị Lãm, Chi hội trưởng NCT thôn cho biết: Cả làng mới có đình làm nơi sinh hoạt cộng đồng. Các hội nghị, sự kiện của làng thường diễn ra tại đây. Nguy cơ tai nạn có thể xảy ra bất cứ lúc nào.
Theo ông Nguyễn Đức Cảnh, Chủ tịch UBND xã Hà Giang: Việc tu bổ đình làng Chánh Lộc đã trở thành yêu cầu bức thiết. Xã Hà Giang đã tổ chức cuộc họp liên tịch có đông đủ cán bộ địa phương và các cụ cao niên… thống nhất cần thiết kêu gọi sự chung tay của toàn thể cán bộ, đảng viên, nhân dân, con em đang làm ăn sinh sống trên mọi miền Tổ quốc, bằng tất cả sự nhiệt tình tâm huyết, lòng hiếu nghĩa, hảo tâm, tự nguyện tham gia công đức tiền và ngày công lao động để chung tay góp sức tu sửa đình làng.
Đây cũng là tâm nguyện của Nhân dân, NCT địa phương và cũng là mong mỏi của tập thể lãnh đạo các cấp. Thiết nghĩ, cấp ủy, chính quyền địa phương và các ngành chức năng cần sớm vào cuộc, có phương án hỗ trợ, đầu tư tu sửa để kịp thời bảo tồn, phát huy giá trị di sản vô giá mà cha ông đã tạo dựng đáp ứng yêu cầu sinh hoạt cộng đồng, tín ngưỡng tâm linh của Nhân dân, là hoạt động thiết thực giáo dục thế hệ trẻ giữ gìn, phát huy giá trị di sản văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Bài và ảnh: Thanh Hà
