Thời niên thiếu của ông là những đêm bập bùng cùng lửa, say mê cùng nhịp ching chiêng và chuếnh choáng với men rượu cần. Những đêm hội ấy kéo ông gần hơn với cồng chiêng, với văn hóa tộc người mình. Làng Rơ Bai A, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) nơi ông sinh ra hồi ấy là cái nôi của cồng chiêng. Có lẽ vì điều đó nên ông đến với nhịp âm này sớm và giữ được nó trong tâm tưởng của mình. Mấy mươi năm rồi khi tóc đã nhuốm những gợn mây trời, khi mắt đã mỏi với cái nắng nhưng tay ông vẫn chuẩn nhịp chiêng, tai ông vẫn đượm tiếng ching và tình yêu với cồng chiêng vẫn cuồn cuộn chảy trong mạch máu như không gì cản nổi.
Giữa căn nhà, nơi ông bày ra tình yêu của mình, rồi cẩn thận lau chùi kĩ từng vết lõm trên mặt chiêng cho hết bụi bẩn, tôi mới thấy hết được tình yêu ấy sâu đậm tới mức nào. Ông nâng niu những chiếc chiêng như báu vật, chăm chút chúng như chính những đứa con rứt ruột đẻ ra. Ông bảo ching chiêng cái nào cũng có hồn cả. Muốn điều khiển được nó, phải hiểu, phải coi nó như là người bạn của mình. Có như thế hồn mình, hồn chiêng hòa vào nhau, đẩy lên những âm thanh da diết, vang vọng cả núi rừng.
.jpg)
Nghệ nhân Ksor Siơh bên hai bộ cồng chiêng cổ quý giá của mình
Đối với ông, chiêng truyền thống lúc nào cũng mang ý nghĩa đặc biệt vì nó thể hiện nét văn hóa riêng của người dân tộc Jrai, mỗi bài chiêng truyền thống khi đánh lên đều mang một thông điệp riêng như bài trong Lễ hội mừng lúa mới, đâm trâu, cưới hỏi sẽ có nhịp điệu nhanh, dồn dập thể hiện niềm vui, sự hào hứng của đồng bào. Lễ bỏ mả, ma chay… có những bài riêng, với nhịp điệu trầm buồn để thông báo cho mọi người, cho các làng bên về sự ra đi của một người nào đó để họ cùng chia buồn.
Ông tấu lên bài chiêng mừng lúa mới, với ước muốn ấm no cho người làng, giàu mạnh cho buôn làng, cho đất nước. Nghe ông tấu lên khúc hoan ca của núi rừng, nhiều người cũng lục tục kéo đến, vui với niềm vui của ông và để nghe lại những khúc chiêng tuyệt diệu từ tâm khảm lão nghệ nhân già bung ra, đầy hạnh phúc và khắc khoải. Nhìn mắt ông ánh lên niềm vui sướng và đầy hãnh diện, nhiều người cũng vui lây.
Bây giờ, ông vẫn giữ cho mình hai bộ chiêng cổ. Hai bộ cồng chiêng truyền thống gồm 25 chiếc chiêng, 1 bộ do ông nội của vợ để lại, 1 bộ do ông dành dụm tiền mua sau hàng chục năm trời tích góp. Với ông, hai bộ chiêng ấy quý giá hơn bất cứ thứ gì. Hai bộ chiêng ấy không chỉ là niềm tự hào của ông, mà còn là niềm tự hào của cả người Jrai dưới mái rừng này. Khi mà cơn sốt cổ vật, cơn sốt cồng chiêng cướp đi không ít những bộ chiêng cổ, những bộ chiêng quý ở vùng đất này rồi mang đi khắp nơi xa, mang ra cả nước ngoài, để rồi những chiếc chiêng ấy cứ nằm buồn thỉu buồn thiu trong những khung kính, trong những bảo tàng, hay trên những chiếc giá thô kệch, vô hồn. Ông bảo, chiêng ching chỉ hay khi nó sống giữa cộng đồng, được hòa nhịp với nhau, vang lên những âm thanh giữa đại ngàn. Cứ mang nó đi xa, xé nhỏ nó ra để trưng bày chỉ làm nó chết, hồn cốt người Jrai cũng chết theo nó mà thôi.
Ông nói điều đó trong niềm khắc khoải của một người con của tộc Jrai đau đáu với văn hóa, đau đáu với sức sống của cồng chiêng, đau đáu với cả sự lệch lạc văn hóa của không ít người về cồng chiêng.
Để giữ hồn cho cồng chiêng, ông lập một đội cồng chiêng với 11 thành viên đi biểu diễn khắp nơi trong tỉnh, ngoài tỉnh, đưa hồn chiêng sống dậy ở những nơi xa…
Ông bảo, học đánh cồng chiêng ở tuổi nào cũng không muộn, đánh được cồng chiêng cũng không khó, cái khó là phải có tình yêu và lòng đam mê. Ông tình nguyện dạy cồng chiêng cho các bạn trẻ trong làng, nhận tham gia giảng dạy cho các sinh viên tại các trường văn hóa nghệ thuật. Sự đam mê của các học sinh, sinh viên đối với loại nhạc cụ truyền thống này chính là niềm vui và động lực giúp ông dành hết tâm huyết truyền dạy văn hóa dân tộc Tây Nguyên cho các thế hệ trẻ ở nhiều nơi trên đất nước.
Chiều trên đại ngàn, cái nắng và cái gió cứ nhảy nhót theo những nhịp chiêng của người nghệ nhân già. Ở miền nắng gió ấy, vẫn có người coi cồng chiêng là báu vật, vẫn có người mãi “giữ lửa” và truyền lại cho đời sau để tiếng cồng, tiếng chiêng mãi ngân vang.
Minh Ngọc - Tuấn Kiệt
