Người mê chèo hiếm có
Văn hóa - Thể thao 08/05/2018 08:56
Tự hào là người con của quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngay từ tuổi thiếu niên, cậu bé Dương Đình Chất tên thường gọi Đình Trình đã có ý thức phấn đấu, rèn luyện, học tập, năm nào cũng được tặng danh hiệu "Cháu ngoan Bác Hồ". Lên thanh niên, ông thầm hứa với Bác, quyết tâm học tập, công tác thật tốt, cống hiến thật nhiều để xứng đáng là người con Nam Đàn giàu truyền thống cách mạng.
Mặc dù sống, công tác xa quê, những năm tháng trước đây kinh tế đất nước còn eo hẹp, đi lại khó khăn, nhưng năm nào ông cũng đôi ba lần về quê vừa để thăm gia đình vừa thâm nhập cuộc sống để sáng tác. Ngoài Nam Đàn, ông còn đến nhiều xã của Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Thanh Chương... lấy tư liệu. Các bài hát chèo, cải lương như "Đất Nam Đàn rạng trang truyền thống", "Làng Sen ơn Bác trọn đời", "Đi trên đất mẹ Hồng Long", "Gái Sông Lam lòng vàng dạ ngọc", "Tiếng hát từ đất Lam Hồng", "Bên dòng Hoàng Mai"… của ông đều gợi tình yêu quê hương tha thiết. Đặc biệt, ca cảnh "Bên dòng Hoàng Mai" như một bài thơ về thời kì Nhân dân Quỳnh Lưu thực hiện quyết tâm "Thay trời đổi đất sắp đặt lại giang sơn" rất trữ tình. Tác phẩm được biểu diễn, phát trên đài truyền hình, phát thanh của Trung ương và Nghệ An trong nhiều năm và gây được tiếng vang lớn.
Những năm chiến tranh chống Mỹ ác liệt, tác giả Đình Trình viết hối hả. Có tuần, Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) phát từ 3-5 bài của ông. Một hôm từ Hà Đông ông đạp xe ra TNVN, nghệ sĩ Đỗ Xuân, Đội trưởng Đội chèo vui mừng cho biết: Trong đêm văn nghệ chào mừng phái đoàn miền Nam ra thăm miền Bắc, do luật sư Trịnh Đình Thảo dẫn đầu, bài hát: "Đất Nam Đàn rạng danh truyền thống" do nghệ sĩ Minh Tâm cùng tốp ca nam nữ Đội chèo Đài TNVN biểu diễn Bác Hồ rất thích. Các nghệ sĩ kể lại, khi Minh Tâm cất giọng ví: Ai về núi Quyết sông Lam/ Dừng chân qua huyện Nam Đàn quê tôi, thấy mắt Bác Hồ chớp chớp.
Soạn giả Đình Trình và nghệ sĩ Nhân dân Thúy Hường, Thúy Cải
Một hôm, ông Nhuệ Giang, Trưởng phòng sáng tác Ty Văn hóa Hà Tây tìm gặp Đình Trình, đề nghị viết một bài về điều lệ HTX Nông nghiệp. Nhuệ Giang đưa cho Đình Trình một cuốn điều lệ HTX chỉ nhỏ như cuốn lịch bỏ túi, bìa màu xanh. Đây là cuốn điều lệ mới được soạn thảo; Tổng Bí thư Trường Chinh duyệt đi duyệt lại nhiều lần, tự tay Bác Hồ viết lời tựa. "Cuốn điều lệ này chưa công bố, chỉ đưa 1 cuốn để anh em mình sáng tác"- ông Nhuệ Giang nói.
Ông Trình cầm cuốn Điều lệ lật đi lật lại, có 10 chương, 30 điều. Tối hôm đó tại nhà cụ Cảnh thôn Trại Gần, xã Song Phương, huyện Hoài Đức, nơi cơ quan đang sơ tán, ông pha ấm trà đặc, "tự sướng" với cái vị chát ngọt, thơm lừng, rồi viết đến sáng. "Thành quả" gồm hai bài hát chèo. Bài thứ nhất có tên: "Mơ ước là đây"; bài thứ hai: "Mừng niềm vui mới". Do không kịp in thành sách nên hai bài hát chèo của ông và một bài của Nhuệ Giang in vào tờ bướm, gửi nhanh về các huyện. Cả hai bài hát chèo của ông đều được Đài TNVN dàn dựng, thu thanh ngay. Đúng ngày công bố Điều lệ HTX Nông nghiệp, sau phần phát văn bản có một chương trình ca nhạc đặc biệt; bài "Mừng niềm vui mới" mở đầu do nghệ sĩ Kim Đức trình bày; bài "Mơ ước là đây", được chọn kết thúc do nghệ sĩ Như Hoa thể hiện rất xúc động.
Mấy hôm sau, Đài TNVN mời tác giả Đình Trình về họp rút kinh nghiệm. Vào cuộc họp, ông Hoàng Điền, phụ trách Phòng Dân ca, giới thiệu từng đại biểu, đến lượt Đình Trình, mọi người vỗ tay chúc mừng. Có người nói văn hoa: Hà Tây là cửa ngõ Thủ đô có khác, cả chương trình có 6 bài thì Hà Tây chiếm 3, đặc biệt anh Đình Trình có hai bài. Một số đại biểu đến bắt tay Đình Trình, nhạc sĩ Dân Huyền cầm máy ảnh bấm lia lịa. Ông Trần Lâm, Tổng Giám đốc Đài TNVN lúc ấy nói, hôm phát chương trình ca nhạc đặc biệt phục vụ ra mắt cuốn Điều lệ HTX, Bác Hồ nghe rất chăm chú. Bác khen: "Các chú sáng tác kịp thời như thế là tốt". Bác còn bảo: "Chú về triệu tập các tác giả lại bàn với nhau sáng tác diễn ca Điều lệ HTX, vì diễn ca thì các cô chú xã viên dễ nhớ, dễ thuộc". Vì thế, cuộc họp hôm ấy chỉ xoay quanh việc thực hiện chỉ thị của Bác sáng tác diễn ca Điều lệ HTX.
Thật tự hào, trong cuộc đời sáng tác của mình, soạn giả Đình Trình có 3 bài hát chèo được Bác Hồ nghe và khen ngợi. Niềm vinh dự ấy không phải người nghệ sĩ nào cũng có được.
Đã vào tuổi 77, nhưng nghệ sĩ Đình Trình vẫn chưa thôi yêu nghệ thuật. Những năm gần đây thấy đời sống sân khấu thiếu mảng kịch ngắn, thế là ông hăm hở viết. Nhiều nơi tổ chức hội diễn đến đặt hàng ông viết những vở kịch về xây dựng nông thôn mới, xây dựng con người, miền quê văn hóa. Ông nói nhờ chèo mà có được người bạn đời đảm đang, chung thủy. Khi chuyện trò, thỉnh thoảng ông vẫn nhìn sang người vợ hiền đang ngồi bên. Ông thường hát cho bà nghe những điệu chèo tha thiết. Hóa ra, chèo đã làm giàu ông về tâm hồn, bây giờ còn là vị thuốc tình yêu.
Đình Trình nằm trong số ít soạn giả có tài năng và tâm hồn lãng mạn. Trong ông, chất "đồ Nghệ" được bồi đắp bởi văn hóa vùng châu thổ sông Hồng tạo ra một cốt cách khiêm nhường, lịch lãm. Mỗi bài hát chèo của ông như một bài thơ có vần điệu, gọi tình yêu tha thiết đến với mỗi con người, mỗi vùng đất.
Nhà nghệ sĩ Đình Trình ở số 258, phố Trần Đăng Ninh, thị trấn Vân Đình, huyện Ứng Hòa, TP Hà Nội, mảnh đất năm xưa vốn là Khu Cháy với bao chiến công oai hùng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Trong ngôi nhà nhỏ của ông hầu như lúc nào cũng vang lên những điệu chèo. Đặc biệt, ông nhớ mãi câu hát ngày đầu ông hát tặng người yêu: Em xinh là xinh như cây lúa...
Bài và ảnh Nguyễn Đình Phượng