Người "cầm trịch" ban nhạc gia đình
Tin tức 06/07/2018 16:08
Đó là ngôi nhà của vợ chồng bà Ánh Tuyết, cũng là nơi đặt "bản doanh" của Đoàn nhạc gõ gia đình nghệ sĩ Trần Đức Lợi. Ông Lợi người nhỏ thó, nước da hồng hào và mái tóc dài chấm vai bạc như cước. Điều độc đáo nhất của Đoàn nhạc gõ Phù Đổng chính là do 8 thành viên là "người một nhà" lập nên. Mỗi người như một nốt nhạc, cùng "hòa âm", tạo thành bản nhạc cuộc sống hiếm có và độc đáo ở Việt Nam.
Ông Đức Lợi sinh năm 1946 tại Hà Nội, 10 tuổi vào sinh hoạt trong đội nhạc của CLB Thiếu nhi thành phố. Mê đánh trống nhưng lại vào Nhạc viện Hà Nội học kèn Clarinette và là một trong những sinh viên xuất sắc nhất khóa đầu tiên. Học kèn, chơi nhạc phương Tây điệu nghệ nhưng đó không phải thứ ông đam mê. Ngày đó, nhà ở 87 phố Huế, gần rạp hát Đại Nam nên mấy anh em ngày nào cũng được nghe tiếng hát, tiếng trống. Niềm đam mê với nhạc cụ dân tộc được bồi đắp thêm khi mẹ mua cho các con một chiếc cồng - nhạc cụ thứ hai họ được tiếp xúc sau chiếc trống cơm.
Nghệ sĩ Trần Đức Lợi
Năm 1980, mấy anh em của gia đình toàn nghệ sĩ gồm Đức Lợi, Đức Tân, Đức Bình, Đức Dậu, Đức Quang, Đức Dũng (kết nghĩa anh em với Đức Dậu), Ánh Tuyết (em gái) và Bích Đào (em dâu) xin nghỉ công tác tại các đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp để thành lập đoàn nhạc gia đình mang tên Đoàn nhạc gõ Phù Đổng. Tám thành viên, mỗi người có một cái tài riêng, nhưng đều tâm huyết và đam mê với nhạc gõ dân tộc, trở thành một đơn vị nghệ thuật dưới "chiếc đũa chỉ huy" của người anh cả Đức Lợi. Vừa chơi nhạc, vừa sưu tầm, nghiên cứu, sáng tác... Đoàn Phù Đổng với những nhạc cụ gõ như các loại trống, phách, cồng, chiêng, não bạt... được công chúng Thủ đô yêu thích, mến mộ. Các tiết mục "Trống trận Quang Trung", "Vó ngựa cấp báo", "Thầy và trò", "Tiếng sáo mừng Xuân", "Vào hè"... gây được tiếng vang khắp nội, ngoại thành Hà Nội thời đó.
Năm 1987, một cơ duyên đến với Phù Đổng, họ được mấy đơn vị quân đội ở khu vực Tân Sơn Nhất (TP Hồ Chí Minh) mời vào biểu diễn. "Hữu xạ tự nhiên hương", sau đợt này Đoàn được Công ty Dịch vụ đường sắt Sài Gòn mời về... Đó là tấm "căn cước" để họ ở lại mãi với đất phương Nam.
Trong không gian nghệ thuật "Tiếng dương cầm", tôi nghe nghệ sĩ Đức Lợi kể chuyện giọng tự hào: "Chúng tôi đã có trên 40 chuyến lưu diễn trên 20 quốc gia. Năm 1990, đoàn đi biểu diễn nhân kỉ niệm 100 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh do UNESCO tổ chức tại Pháp. Năm 1996, Đoàn lại vinh dự đại diện cho Việt Nam tham gia đại nhạc hội âm nhạc thế giới tại Mỹ. Ba lần Đoàn giành huy chương vàng liên hoan nghệ thuật toàn quốc. Niềm tự hào nhất đối với anh em chúng tôi là được Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội mời phục vụ nhạc lễ trong dịp kỉ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội. Việc dựng khúc nhạc mở đầu, tế trời đất cho Quốc thái dân an được giao cho tôi...". Dừng một lát ông kể tiếp: "Trong một thời gian ngắn Đoàn phải đào tạo 1.000 diễn viên đánh trống chọn từ các đoàn nghệ thuật, sinh viên và cả vận động viên thể thao. Tám anh em mỗi người đứng đầu một khu vực để điều khiển, dàn dựng, diễn tập cho 1.000 diễn viên vừa chuyên nghiệp vừa không chuyên... Phải mất vài tháng tập luyện rất vất vả mới thành công".
Mỗi người trong Đoàn nghệ thuật gia đình đều "cháy" hết mình. Nghệ sĩ Đức Dũng được mệnh danh là "phù thủy" trên dàn trống; nghệ sĩ Đức Dậu là nhà sưu tầm nhạc cụ độc đáo với khối tài sản vô giá như một chiếc trống sấm hơn 100 năm tuổi; bộ sưu tập trống Tây Nguyên gồm 135 trống lớn, 53 trống sấm và 50 trống vỗ; các loại đàn đá quý hiếm... Được biết, bộ gõ Việt Nam rất phong phú, từ cồng chiêng, trống (trống trong tuồng, chèo, trống trong dân gian), đàn T' rưng... đến nay, ban nhạc gia đình có đủ cả. Mỗi người giỏi một đến 2 loại nhưng biết sử dụng thành thạo nhiều loại nhạc cụ. Nghệ sĩ Đức Lợi cũng là người đầu tiên có công đưa âm nhạc cung đình vào TP Hồ Chí Minh.
Hơn 30 năm nay, Đoàn nhạc gõ Phù Đổng là cái tên đẹp trong làng nghệ thuật đất phương Nam. Họ là thành viên không thể thiếu của Sài Gòn tourist, thường xuyên biểu diễn tại các khách sạn lớn phục vụ người nước ngoài, góp phần làm chiếc cầu nối âm nhạc truyền thống Việt Nam đến với bạn bè trên thế giới.
Bài và ảnh Nguyễn Đình Phượng